Smuklikowate właściwe
Smuklikowate właściwe[2] (Halictinae) – podrodzina owadów z rzędu błonkoskrzydłych, nadrodziny pszczół i rodziny smuklikowatych.
| Halictinae[1] | |
| Thomson, 1869 | |
| Okres istnienia: eocen–dziś | |
 Halictus scabiosae | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Gromada | |
| Rząd | |
| Podrząd | |
| Infrarząd | |
| Nadrodzina | |
| (bez rangi) | pszczołokształtne |
| Rodzina | |
| Podrodzina |
smuklikowate właściwe |
Opis edytuj
Pszczoły małych i średnich rozmiarów, w większości ciemno ubarwione[3]. Samice gatunków niekleptopasożytniczych mają wargę górną o wierzchołku wydłużonym w silny wyrostek otoczony grubymi szczecinkami i zaopatrzony w silny kil po stronie grzbietowej. Tułów cechuje się wyraźnymi, skierowanymi silnie ku dołowi rowkami episternalnymi, sięgającymi za poziom rowków skrobalnych. Użyłkowanie skrzydła charakteryzuje się spiczastym lub drobno ściętym wierzchołkiem komórki marginalnej oraz silnie zakrzywioną, zwłaszcza w pobliżu nasadowego lub szczytowego końca żyłką bazalną. Samce, z wyjątkiem rodzaju Urohalictus, mają małe, poprzeczne, słabo zesklerotyzowane sternity siódmy i ósmy; ten drugi często nosi niewielki wyrostek środkowo-wierzchołkowy i nasadowe spiculum. U większości samic fimbria przedpygidialna podzielona jest pośrodku podłużnym, trójkątnym obszarem nagiego lub delikatnie i krótko owłosionego oskórka. U samic kleptopasożytniczych obszar ten może być słabo zaznaczony lub całkiem zanikły. Samice form niekleptopasożytniczych mają dobrze rozwinięte skopy na udach i krętarzach oraz penicilusy na tylnych nadstopiach[4].
Biologia i ekologia edytuj
Przedstawiciele podrodziny gniazdują głównie w glebie, często w dużych koloniach[4], rzadziej w martwym drewnie[5]. Gniazdo może składać się z korytarza głównego i korytarzy bocznych zakończonych pojedynczymi komórkami lub (rzadziej) seriami komórek lub tylko jednego korytarza, od którego odchodzą komórki pojedynczo, seriami lub klastrami. Niekiedy klastry budowane są w jamkach i otoczone pustą przestrzenią. Same komórki są dwubocznie symetryczne w przekroju strzałkowym i od góry bardziej wypukłe niż od spodu[4]. Niektóre smuklikowate, jak rodzaj nęczyn (Sphecodes), nie budują własnych gniazd, ale są kleptopasożytami gniazdowymi innych pszczół, w tym innych smuklikowatych[6].
Wśród pszczół tych spotyka się zarówno samotnictwo, jak i szerokie spektrum zachowań społecznych, od subsocjalnych po eusocjalne[7][6]. U gatunków eusocjalnych rodzina może zawierać od dwóch do kilkuset osobników[7]. W najbardziej zaawansowanych systemach występują kasty królowych i robotnic[3]. W systemach bardziej prymitywnych nie występuje trwały podział obowiązków, a np. u Halictus ligatus hierarchia w rodzinie ustalana jest z użyciem zachowań agresywnych[8]. Niektóre gatunki potrafią być społeczne lub samotne w zależności od warunków[3]. Największą różnorodność zachowań wykazuje smuklik sześciopasy: w Europie Środkowej tworzy agregacje samotnic, podczas gdy w południowej Grecji tworzyć może stadne kolonie lub właściwe społeczności z podziałem na królowe i robotnice[9].
Do podrodziny należą gatunki wydające jedno, jak i więcej pokoleń w ciągu roku[6], polilektyczne, jak i oligolektyczne[6][4]. Do tych ostatnich należy m.in. podrodzaj Lasioglossum (Sphecodogastra), w całości wyspecjalizowany w wiesiołkowatych. U większości gatunków zimują dorosłe samice, przechowujące nasienie samców w spermatekach[4].
Rozprzestrzenienie edytuj
Podrodzina rozsiedlona kosmopolitycznie[4]. Z Polski wykazano 90 gatunków należących do 5 rodzajów[6] (zobacz też: smuklikowate Polski).
Systematyka i filogeneza edytuj
Filogeneza wg Hedtke i innych, 2013[10]
|
Wyniki opublikowanej w 2013 przez Hedtke, Patiny i Danfortha filogenetycznej analizy molekularnej wskazują, że smuklikowate właściwe stanowią grupę siostrzaną dla Nomioidinae[10].
Podrodzinę tę dzieli się na dwa plemiona: Augochlorini i Halictini[4][1].
W zapisie kopalnym smuklikowate właściwe znane są od eocenu[11].
Przypisy edytuj
- ↑ a b Halictinae, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Andrzej Ruszkowski. Nazewnictwo polskie pszczół (Apoidea, Hymenoptera). „Pszczelnicze Zeszyty Naukowe”, s. 217-223, 1993.
- ↑ a b c Gretchen LeBuhn, Noel Badges Pugh: Field Guide to the Common Bees of California: Including Bees of the Western. Berkeley, Los Angeles, London: University of California Press, 2013, s. 66, seria: California Natural History Guides.
- ↑ a b c d e f g Charles Duncan Michener: The Bees of the World. Baltimore, London: Johns Hopkins University Press, 2000, s. 90.
- ↑ Adam R. Smith, William T. Wcislo, Sean O’Donnell. Aurvival and productivity benefits to social nesting in the sweat bee Megalopta genalis (Hymenoptera: Halictidae). „Behavioral Ecology and Sociobiology”. 61 (7), s. 1111–1120, 2007. DOI: 10.1007/s00265-006-0344-4. ISSN 0340-5443.
- ↑ a b c d e Yury A. Pesenko, Józef Banaszak, Tomasz Cierzniak: Klucze do oznaczania owadów Polski. Część XXVI Błonkówki — Hymenoptera. Zeszyt 68b. Pszczołowate — Apidae. Podrodzina: smuklikowate — Halictinae. Toruń: Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 2002.
- ↑ a b Józef Banaszak: Rząd: błonkówki — Hymenoptera. W: Zoologia t. 2 Stawonogi cz. 2 Tchawkodyszne. Czesław Błaszak (red.). Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012, s. 321-346.
- ↑ N. Pabalan, K.G. Davey, L. Packer. Escalation of Aggressive Interactions During Staged Encounters in Halictus ligatus Say (Hymenoptera: Halictidae), with a Comparison of Circle Tube Behaviors with Other Halictine Species. „Journal of Insect Behavior”. 13 (5), s. 627–650, 2000.
- ↑ M.H. Richards. Variable worker behaviour in the weakly eusocial sweat bee, Halictus sexcinctus Fabricius. „Insectes Sociaux”. 50 (4), s. 361–364, 2003. DOI: 10.1007/s00040-003-0691-3.
- ↑ a b Shannon M. Hedtke, Sébastien Patiny, Bryan N. Danforth. The bee tree of life: a supermatrix approach to apoid phylogeny and biogeography. „BMC Evolutionary Biology”. 13 (138), s. 1–13, 2013. DOI: 10.1186/1471-2148-13-138.
- ↑ M.S. Engel, S.B. Archibald. An Early Eocene bee (Hymenoptera: Halictidae) from Quilchena, British Columbia. „The Canadian Entomologist”. 135 (1), 2003.