Wikipedia

Śledziennica

Śledziennica (Chrysosplenium L.) – rodzaj roślin należący do rodziny skalnicowatych. Obejmuje od ok. 60[4] do ponad 70[5] gatunków. Największa liczba gatunków występuje w Japonii i w Chinach[6] (w Chinach 35 gatunków, w tym 20 endemitów[7]). Nieliczne gatunki rosną w Europie, Ameryce Północnej oraz na południowym krańcu Ameryki Południowej[4][6]. W Polsce rosną dwa gatunki – śledziennica naprzeciwlistna (C. oppositifolium) i śledziennica skrętolistna (C. alternifolium)[8].

Śledziennica
Ilustracja
Śledziennica naprzeciwlistna
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

Saxifraganae

Rząd

skalnicowce

Rodzina

skalnicowate

Rodzaj

śledziennica

Nazwa systematyczna
Chrysosplenium L.
Sp. Pl. 398, 1753[3]
Typ nomenklatoryczny

C. oppositifolium Linnaeus[3]

Synonimy
  • Chrisosplenium Necker[3]
Multimedia w Wikimedia Commons

Rośliny te zasiedlają wilgotne miejsca przy strumieniach oraz mszyste lasy. Europejskie gatunki należą do pierwszych roślin kwitnących wczesną wiosną. Niewielkie znaczenie ma jeden z chińskich gatunków – bardziej okazały C. davidianum rzadko uprawiany jako roślina ozdobna[6]. Rodzajowa nazwa naukowa pochodzi od greckich słów chrysos i splenos oznaczających złoto i śledzionę. Pierwszy wyraz nawiązuje do barwy górnych liści i kwiatów, drugi do zastosowań medycznych[4].

Śledziennica skrętolistna
Śledziennica naprzeciwlistna
Chrysosplenium macrostemon

Morfologia edytuj

Pokrój
Niewielkie byliny osiągające zwykle do 10 cm wysokości, czasem tylko 2 cm (C. wrightii), czasem sięgających do 30 cm. Tworzą płaty z powodu rozrastania się za pomocą kłączy, rozłogów (czasem z normalnymi liśćmi, czasem z liśćmi łuskowatymi) oraz korzeniących się łodyg, które pokładają się, podnoszą lub rosną wyprostowane. Rośliny różnych gatunków są nagie, rzadko lub gęsto owłosione[6][4].
Liście
Często zimotrwałe, dolne zielone, górne żółtawe. Liście ogonkowe, u jednych gatunków skrętoległe, u innych – naprzeciwległe. Blaszka liściowa zwykle zaokrąglona, całobrzega lub na brzegu płytko wcinana. Użyłkowanie dłoniaste[6][4].
Kwiaty
Drobne, do 4 mm średnicy, zebrane po 2–30 (rzadko pojedyncze) w główkowato spłaszczone od góry wierzchotki na szczycie pędów. Działki kielicha 4, połączone u nasady, barwy żółtej, zielonawej lub białawe, czasem czerwono nabiegłe lub punktowane. Płatków korony brak. Pręcików jest zazwyczaj 8, czasem 4, rzadko 2. Zalążnia niemal całkowicie dolna, powstaje z jednego owocolistka, ale ma dwie szyjki słupka[6][4].
Owoce
Wielonasienne torebki po dojrzeniu rozdzielające się na dwie części i tworzące w ten sposób otwarty od góry kubeczek. Nasiona gładkie, czerwonobrązowe lub ciemnobrązowe są kuliste lub elipsoidalne. Rozprzestrzeniane są przez uderzenia kropli deszczu wpadające do rozpostartego owocu. U różnych gatunków nasiona w ten sposób wyrzucane wylatują z owocu na odległość od ok. 30 do ponad 100 cm[4][6].

Systematyka edytuj

Rodzaj tradycyjnie dzielony był na dwie grupy gatunków ulistnionych naprzeciw- i skrętolegle. Podział taki znajduje potwierdzenie w badaniach molekularnych i biochemicznych, wykazujących istotne różnice między tymi grupami[4].

Pozycja systematyczna według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG IV z 2016)[2]

Rodzaj Chrysosplenium należy do rodziny skalnicowatych (Saxifragaceae), która jest rodziną siostrzaną dla agrestowatych (Grossulariaceae) i wraz z nią należy do rzędu skalnicowców (Saxifragales) w obrębie okrytonasiennych.

Pozycja według systemu Reveala (1994-1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa różowe (Rosidae Takht.), nadrząd Saxifraganae Reveal, rząd skalnicowce (Saxifragales Dumort.), podrząd Saxifragineae Engl., rodzina skalnicowate (Saxifragaceae Juss.), plemię Chrysosplenieae Dumort., rodzaj śledziennica (Chrysosplenium L.)[9].

Wykaz gatunków[5]

Przypisy edytuj

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-02] (ang.).
  2. ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-02] (ang.).
  3. ↑ a b c Index Nominum Genericorum (ING). Smithsonian Institution. [dostęp 2013-12-13].
  4. ↑ a b c d e f g h Craig C. Freeman, Nicholas D. Levsen: Chrysosplenium Linnaeus. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2013-12-13]. (ang.).
  5. ↑ a b Chrysosplenium. [w:] The Plant List [on-line]. [dostęp 2013-12-13].
  6. ↑ a b c d e f g Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2011, s. 103. ISBN 0-333-74890-5.
  7. ↑ Pan Jintang; Hideaki Ohba: Chrysosplenium Linnaeus. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2013-12-13]. (ang.).
  8. ↑ Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 60, ISBN 978-83-62975-45-7.
  9. ↑ Crescent Bloom: Systematyka rodzaju Chrysoplenium. The Compleat Botanica. [dostęp 2009-01-24]. (ang.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Śledziennica&oldid=72986390”