Alexander von Middendorff

Alexander Theodor von Middendorff ros. Александр Федорович Миддендорф (ur. 18 sierpnia 1815 w Petersburgu, zm. 24 stycznia 1894 w Hellenurme w guberni inflanckiej) – rosyjski zoolog i badacz Syberii bałtyckoniemieckiego pochodzenia.

Alexander von Middendorff

Александр Миддендорф

Alexander von Middendorff (ok. 1880)
Pełne imię i nazwisko	Alexander Theodor von Middendorff
Data i miejsce urodzenia	18 sierpnia 1815 Petersburg
Data i miejsce śmierci	24 stycznia 1894 Hellenurme
Zawód, zajęcie	zoolog, podróżnik
Narodowość	rosyjska

Herb rodziny Middendorff

Życiorys

Matką Alexandra Middendorffa była Zofia Johanson (1782–1868), Estonka chłopskiego pochodzenia wysłana przez rodziców na studia do Sankt Petersburga. Tam poznała Teodora Johanna von Middendorffa (1776–1856), syna pastora Niemców bałtyckich w Karuse, w Estonii, przyszłego dyrektora Instytutu Pedagogicznego w Sankt Petersburgu. Ze względu na różnice społeczne rodzice nie mogli wziąć ślubu. Ich dzieci, Aneta (ur. 1809) i Aleksander, byli dziećmi pozamałżeńskimi. Alexander nie mógł zostać ochrzczony przez sześć miesięcy po urodzeniu, gdyż Estoński Kongres Luteranów w Sankt Petersburgu w ramach Niemieckiego Kongresu Niemieckiego nie wydał zgody na ochrzczenie. W dołączonym piśmie rodzice Middendorffa zapisali jako małżeństwo. Aby uciec od zainteresowania uwagi publicznej matka i syn zostali odesłani do osady Pööravere w Estonii. Kiedy Alexander został posłany do szkoły w 1824 r., rodzice się pobrali formalnie.

Middendorff pobierał nauki u nauczycieli prywatnych w Revalu (obecnie Tallinn) i w gimnazjum w Sankt Petersburgu. Studiował medycynę na Uniwersytecie w Tartu (Dorpat) w latach 1832–1835, gdzie jego profesorami byli Georg Friedrich Parrot, Nikołaj Pirogow, Hermann Martin Asmuss i Alexander Friedrich von Hueck. Dyplom uzyskał w 1837 roku dysertacją napisaną po łacinie o polipach w oskrzelach, następnie podjął dalsze studia w Berlinie, Erlangen, Wiedniu i Wrocławiu. W 1839 podjął pracę na uniwersytecie w Kijowie.

Istotna zmiana nastąpiła, gdy w jego życiu pojawił się Karl Ernst von Baer, który organizował ekspedycję badawczą do Laponii i na Półwysep Kolski. Middendorff wziął w niej udział i była to pierwsza z szeregu ekspedycji, które naznaczyły jego życie. Najbardziej w nauce znaną jest tzw. „Wielka Ekspedycja Syberyjska” (czasem też: „Ekspedycja Middendorffa”) w latach 1843–1845, która dotarła na północy aż do Półwyspu Tajmyr, a na wschodzie – poprzez tereny nad jeziorem Bajkał – aż po Amur.

W 1852 r. Middendorff został wybrany na członka Petersburskiej Akademii Nauk (w klasie zoologicznej). Wkrótce jednak, bo w 1860 r., opuścił Petersburg. Pomimo jednak wyjazdu z Rosji nadal utrzymywał kontakty z uczonymi rosyjskimi i brał udział w kolejnych ekspedycjach, np. na trasie Krym – Turcja – Grecja – Malta – Wyspy Kanaryjskie. Podróżował też na trasie Ural – Azja Środkowa – Azja Południowa. W 1870 r. na zaproszenie jednego z książąt rosyjskich przyłączył się do wyprawy idącej z Rosji północnej poprzez wyspy Nowa Ziemia do Islandii. W osiem lat później pojechał wraz z synem Maxem do Fergany. Podkreślić przy tym należy, że były to wyprawy badawcze. Na podstawie materiałów zebranych w czasie tych wypraw Middendorff publikował kolejne książki, z których część wyszła także w przekładzie rosyjskim (np. Oчepки из Фepгaнcкoй дoлины, Petersburg 1882).

Ważnymi dla poznania Syberii dziełami powstałymi na podstawie materiałów zebranych w czasie Wielkiej Ekspedycji są:

1. Die Isepiptesen Russlands (1855) o migracji ptaków w Rosji
2. monografia mięczaków Beiträge zu einer Malacozoologia Rossica (1848–1849), w których jako pierwszy wymienił radulę
3. 4-tomowy opis Syberii, wydany przez Middendorffa pod tytułem Reise in den äußeren Norden und Osten Sibiriens während der Jahre 1842 bis 1845.
4. Pierwsza w świecie gramatyka języka jakuckiego, opracowana z materiałów Middendorffa już po jego śmierci przez Ottona von Böhtlingka i wydana pod tytułem Über die Sprache der Jakuten (1851).

Opisał naukowo m.in. świerszczaka ochockiego. Na jego cześć nazwano m.in.: niedźwiedzia kodiak (Ursus arctos middendorffi) i Zatokę Middendorffa na półwyspie Tajmyr.

Bibliografia

• E. Tammiksaar, I. Stone, Alexander von Middendorff and his expedition to Siberia (1842–1845), Polar Record 43 (226): 193–216 (2007)
• Barbara and Richard Mearns, Audubon to Xantus, The Lives of Those Commemorated in North American Bird Names, ISBN 0-12-487423-1.
• Eren H.: Türklük bilimi sözlügü I, Ankara 1998.