Arsenopiryt
Arsenopiryt – minerał z gromady siarkosoli; jego głównym składnikiem siarczek żelazowo-arsenowy. Minerał pospolity i szeroko rozpowszechniony.
| |
| Właściwości chemiczne i fizyczne | |
| Inne nazwy |
mispikiel |
|---|---|
| Skład chemiczny |
FeAsS (siarczek żelaza i arsenu), zwykle zawiera domieszki złota |
| Twardość w skali Mohsa |
5,5–6 |
| Przełam |
nierówny |
| Łupliwość |
wyraźna |
| Układ krystalograficzny | |
| Gęstość minerału |
6–6,2 g/cm³ |
| Właściwości optyczne | |
| Barwa |
szarobiała |
| Rysa |
ciemnoszara, niemal czarna |
| Połysk |
metaliczny |
Nazwa pochodzi od składu chemicznego (E.F. Glocker, 1847).
Właściwości edytuj
Tworzy kryształy długosłupkowe lub krótkosłupkowe, igiełkowe, listewkowe kryształy mają na ścianach charakterystyczne prążkowanie. Wykształca zbliźniaczenia – bliźniaki krzyżowe. Występuje w skupieniach zbitych, ziarnistych, skorupowych, włóknistych, promienistych, rozetowych. Jest kruchy, nieprzezroczysty. Zawiera domieszki: kobaltu – arsenopiryt kobaltowy (glaukodot), złota – niklu, bizmutu.
Uderzenie w minerał młotkiem powoduje powstawanie iskier, przy czym wydziela się charakterystyczny czosnkowy zapach arszeniku. Podczas podgrzewania na ściankach próbówki osadza się czerwonawożółty siarczek arsenu. Pod wpływem wzrostu temperatury minerał przybiera szaroczarną barwę żelaza.
Istnieje wiele odmian tego minerału zawierających inne metale np. danait, w którym część atomów żelaza zastąpiły atomy kobaltu.
Występowanie edytuj
Produkt procesów hydrotermalnych wysokich i średnich temperatur. Występuje w utworach hydrotermalnych (w żyłach i gniazdach kruszcowych i kwarcowych. Arsenopiryt pojawia się w pegmatytach, skałach metamorficznych np. gnejsach. Często tworzy impregnacje w serpentynitach i amfibolitach. Współwystępuje z lelingitem, pirytem, chalkopirytem.
Główne złoża: USA – New Hampshire, Wielka Brytania, Niemcy – (Saksonia, G.Harz, w okolicach Miśni), Szwecja – (Boliden – największe na świecie złoże).
W Polsce występuje m.in. w Złotym Stoku na Dolnym Śląsku eksploatowany od średniowiecza do lat 50. XX w. Także w Kowarach i Przecznicy – kobaltonośny (glaukodot).
Zastosowanie edytuj
Zobacz też edytuj
Bibliografia edytuj
- Leksykon Przyrodniczy – Minerały i kamienie szlachetne –„Horyzont” 2002
- Atlas mineralogii – G.G. Gormaz, J.J. Casanovas – „Wiedza i życie” 1992
- R. Hochleitner – Minerały i kryształy – „Muza S.A.” 1994
- W. Heflik, L. Natkaniec – Nowak – Minerały Polski – Wyd. „Antykwa” 1998