Wikipedia

Hałaśnik białobrzuchy

gatunek ptaka

Hałaśnik białobrzuchy[5] (Crinifer leucogaster) – gatunek ptaka z podrodziny hałaśników (Criniferinae) w obrębie rodziny turakowatych (Musophagidae). Występuje w Afryce, nie jest zagrożony wyginięciem.

Hałaśnik białobrzuchy
Crinifer leucogaster
(Rüppell, 1842)
Ilustracja
Samiec sfotografowany w Tanzanii
Ilustracja
Samica sfotografowana w Tanzanii
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

turakowe

Rodzina

turakowate

Podrodzina

hałaśniki

Rodzaj

Crinifer

Gatunek

hałaśnik białobrzuchy

Synonimy
  • Chizærchis leucogaster Rüppell, 1842[1]
  • Chizärhis leucogaster Rüppell, 1842[2]
  • Corythaixoides leucogaster (Rüppell, 1842)
  • Criniferoides leucogaster (Rüppell, 1842)[3]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4]

Zasięg występowania
Mapa występowania
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Zasięg występowania edytuj

Zasięg występowania hałaśnika białobrzuchego ograniczony jest do sawann bogatych w akacje we wschodniej i północno-wschodniej Afryce: obejmuje północno-zachodnią, środkową i południową Somalię, Erytreę, Etiopię, Sudan Południowy, północno-wschodnią Ugandę (Karamoja i Teso), północną i wschodnią Kenię oraz na południe poprzez wschodni płaskowyż Tanzanii (na zachód do Tabory i na południe do Parku Narodowego Ruaha)[4][6][7].

Taksonomia edytuj

Gatunek po raz pierwszy opisał w 1842 roku niemiecki zoolog Eduard Rüppell, nadając mu nazwę Chizærchis leucogaster[1]. Jako miejsce typowe odłowu holotypu wskazał południową Etiopię[1][8]. Obecnie (2023) należy do rodzaju Crinifer[7][5], jednak niektóre ujęcia taksonomiczne umieszczają go w rodzaju Corythaixoides[9] lub monotypowym Criniferoides[10]. Takson monotypowy[6][7].

Etymologia edytuj

Nazwa rodzajowa: łac. crinifer (prawdopodobnie mylna interpretacja słowa criniger) „długowłosy”, od crinis „włosy”; -fer „noszący”, od ferre „nosić”[11].
Epitet gatunkowy: gr. λευκος „leukos” biały; γαστηρ gastēr, γαστρος gastros „brzuch”[12].

Morfologia edytuj

Długość ciała średnio 50 cm (w tym ogona 24–25 cm); masa ciała samic 225–250 g, samców 170–225 g[6]. Tabela przedstawia długość ciała dla siedmiu dorosłych ptaków schwytanych podczas ekspedycji w Kenii (wymiary w mm)[13]:

Długość ciała
Samice 527, 508, 483
Samce 487, 488, 485, 508

Dorosłe ptaki szare, z białym brzuchem i dolnymi pokrywami ogonowymi. Na głowie sztywny, spiczasty brązowoszary grzebień o długości 60 mm, końcówki piór grzebienia koloru czarnego[6]. Boki głowy, broda, cała szyja i pierś koloru szarego, tak jak i górne części ciała; średnie i większe pokrywy skrzydłowe z czarnymi końcówkami tworzącymi czarne pasma przy złożonym skrzydle. Białe podstawy na czarnych pokrywach podskrzydłowych tworzą wyraźną białą łatę w locie. Ogon czarny z szerokim białym pasmem w jego środkowej części. Dziób u samców czarniawy, u samic groszkowozielony (podczas sezonu rozrodczego staje się żółtawy); oko koloru piwno-brązowego, nogi i stopy czarne[6]. Młode ptaki podobne do dorosłych, ale ich upierzenie jest bardziej brązowawe, zwłaszcza na pokrywach skrzydłowych[6].

Ekologia edytuj

Siedlisko i pokarm edytuj

Hałaśnik białobrzuchy zamieszkuje zwykle gorące, nisko położone akacjowe stepy i sawanny z rozproszonymi drzewami. Występuje do 1700 m n.p.m.[6] Nie migruje, głównie osiadły w całym swoim zasięgu występowania[6].

Odżywia się owocami, kwiatami, nasionami, pąkami akacji, szczególnie preferując młode, zielone strąki Acacia tortilis[6].

Odzywa się zwykle głośnymi, nosowymi „haa haa haa” lub „gwaa”[a][14]. Nawoływania te są powtarzane kilka razy, często przez dwa ptaki w duecie[14]. Odzywa się również głośnym „go-wayeer”[a][14]. Jeden ptak słyszany nad rzeką Siolo w Kenii perfekcyjnie imitował szczekanie psa[15].

Lęgi edytuj

Okres rozrodczy przypada na okres od lutego do lipca w Somalii i Etiopii, od lutego do sierpnia w Kenii i Tanzanii oraz od lipca do sierpnia w północno-wschodniej Ugandzie[16][6]. Gniazdo jest raczej małą, kruchą i płaską strukturą zbudowaną z gałązek, znajdującą się od 3 do 12 m nad ziemią i generalnie na drzewach akacjowych[6]. Samica składa 2–3 owalne, błyszczące, bladoniebieskawe jaja; okres inkubacji trwa 27–28 dni, jaja wysiadywana są przez obie płci[6].

Status i zagrożenia edytuj

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody został zaliczony do kategorii LC (ang. Least Concern „najmniejszej troski”)[4]. Globalna liczebność populacji nie jest znana, ale gatunek ten jest na ogół dość powszechny w całym zakresie swojego występowania[4]. Prawdopodobnie ponosi jakieś straty na skutek działania ptaków drapieżnych w podobny sposób jak inne ptaki w podobnych siedliskach, ale żadne dane na ten temat nie zostały opublikowane[6]. Brak również dowodów na spadek populacji lub jakieś inne zagrożenia dla tego ptaka[17].

Uwagi edytuj

  1. ↑ a b Pisownia w języku angielskim.

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b c E. Rüppell. Two new species of the genus Chizærchis from Abyssinia. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 10, s. 9, 1842. (ang.). 
  2. ↑ E. Rüppell. Beschreibung mehrerer grösstenteils neuer abyssinischer Vögel aus der Ordnung der Klettervögel. „Museum Senckenbergianum”. 3, s. 127, 1842. (niem. • łac.). 
  3. ↑ D. Lepage: White-bellied Go-away-bird Corythaixoides leucogaster. [w:] Avibase [on-line]. [dostęp 2021-12-09]. (ang.).
  4. ↑ a b c d BirdLife International, Criniferoides leucogaster, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2021-3 [dostęp 2021-12-09] (ang.).
  5. ↑ a b Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Criniferinae Verheyen, 1956 - hałaśniki (wersja: 2023-03-22). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2023-04-24].
  6. ↑ a b c d e f g h i j k l m D.A. Turner: White-bellied Go-away-bird (Criniferoides leucogaster). W: J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie, E. de Juana (red.): Handbook of the Birds of the World Alive. Barcelona: Lynx Edicions, 2016. [dostęp 2016-05-18]. (ang.).
  7. ↑ a b c F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v11.2). [dostęp 2021-12-09]. (ang.).
  8. ↑ J.L. Peters: Check-list of birds of the world. Cz. 4. Cambridge: Harvard University Press, 1940, s. 10. (ang.).
  9. ↑ Corythaixoides leucogaster, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2016-05-17] (ang.).
  10. ↑ J. Boyd III: Musophagidae: Turacos. [w:] Taxonomy in Flux: Version 3.01 [on-line]. [dostęp 2023-04-24]. (ang.).
  11. ↑ Crinifer, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-02-18] (ang.).
  12. ↑ Leucogaster, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-02-18] (ang.).
  13. ↑ H.Ch. Oberholser. Birds of the white-fuller expedition to Kenya, East Africa. „Scientific publications of the Cleveland Museum of Natural History”. 4, s. 83, 1945. (ang.). 
  14. ↑ a b c N. Bouglouan: White-bellied Go-away-bird Corythaixoides leucogaster. oiseaux-birds.com. [dostęp 2016-05-18]. (ang.).
  15. ↑ W. Tomlinson. Bird notes chiefly from the northern frontier district of Kenya. „Journal of the East Africa Natural History Society”. 19, s. 10, 1946. (ang.). 
  16. ↑ L.H. Brown, P.L. Britton: The breeding seasons of East African birds. Nairobi: East Africa Natural History Society, 1980, s. 62. (ang.).
  17. ↑ Species factsheet: Criniferoides leucogaster. BirdLife International, 2021. [dostęp 2021-12-09]. (ang.).

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Hałaśnik_białobrzuchy&oldid=70191507”