Syrakowie
Syrakowie – Syrachowie (ros. Сираки, Сирахи) – starożytny lud sarmacki.
Źródła wiedzy
edytujWiedzę o życiu Syraków czerpiemy głównie z badań zespołów grobowych, chociaż i autorzy starożytni, jak Herodot czy Strabon, wspominają ten lud w swoich dziełach. Również zachowane gdzieniegdzie inskrypcje bosporańskie dają nam garść informacji o Syrakach.
Dzieje Syraków
edytujIch pierwotne siedziby znajdowały się na stepach w dolinie rzeki Manycz, na południowy wschód od dolnego Dniepru. Herodot uważał ich, obok Jazygów, za najbardziej wysunięty na południowy zachód lud sauromacki. Pod naciskiem ludów kultury prochorowskiej – Roksolanów i Aorsów – opuścili swoje siedziby i od drugiej połowy IV wieku p.n.e. zamieszkiwali w dolinie rzeki Kubań i na terenach na północ od północno-zachodniego Kaukazu (północno-zachodni Kaukaz Północny), na wschód od pasa nadbrzeżnego, zamieszkanego przez plemiona meockie.
Nowe terytorium Syraków sąsiadowało z Królestwem Bosporańskim, a ich władcy byli często wciągani w wewnętrzne sprawy Bosporańczyków. Już w 309 p.n.e. wzięli udział w walce między trzema braćmi o sukcesję tronu bosporańskiego. Poparli wówczas Eumelosa przeciwko Satyrosowi II, wspieranemu przez krymskich Scytów, który też ostatecznie pokonał brata i zasiadł na tronie bosporańskim.
Byli jedynym ludem sarmackim, który pod koniec okresu wczesnosarmackiego, czyli pod koniec III wieku p.n.e., nie opuścił swojej ojczyzny. Brali udział w walce przeciwko wojskom pontyjskim Diofantesa pod koniec II wieku p.n.e. oraz w podboju Królestwa Bosporańskiego przez Mitrydatesa VI Eupatora. Strabon pisał, że w tym okresie nie byli zbyt licznym ludem – około 66-63 p.n.e. ich władca Abeakos miał do dyspozycji tylko 20 000 zbrojnych jeźdźców, natomiast władca sąsiednich Aorsów Spaldines miał ich 200 000.
W czasie walk dynastycznych w 49 n.e. Zosines, król Syraków, popierał Mitrydatesa VIII, prawnuka Mitrydatesa VI Eupatora, przeciwko jego przyrodniemu bratu Kotysowi sprzymierzonemu z Rzymem. Stoczono kilka bitew, w których po stronie Rzymian wzięli udział także Aorsowie. Ostatecznie Mitrydates i Syrakowie zostali pokonani. Zosines, aby ocalić swoje królestwo, dążył do pokoju i uznał zwierzchnictwo Rzymu.
Nie znamy późniejszych źródeł pisanych dotyczących Syraków. Lata od 49 do 193 n.e. były stosunkowo spokojne, w owym okresie w wyniku ścisłych związków z Królestwem Bosporańskim Syrakowie stali się najbardziej zhellenizowanym ludem Sarmatów, przyczyniając się zarazem znacznie do sarmatyzacji Królestwa Bosporańskiego, a proces ten był na tyle zaawansowany, że obecnie wyposażenie grobów górnej warstwy społecznej Syraków trudno odróżnić od wyposażenia grobów arystokracji bosporańskiej. Pokój ten skończył się w 193 p.n.e. – napis, który został odnaleziony w Tanais, głosił zwycięstwo Bosporańczyków nad Syrakami właśnie w tym roku.
Na początku II wieku n.e. część terytorium Syraków dostało się pod władzę Alanów, w związku z czym część Syraków opuściła swoje dotychczasowe siedziby i udała się na zachód. Osiedlili się na stepach nad dolnym Dniestrem i w Besarabii, gdzie znaleziono bogate groby z II i III wieku n.e., wyposażone jak książęce groby syrackie z Kubania. Ta część Syraków, którzy pozostali w swojej ojczyźnie, podobnie jak mieszkające na Kubaniu Meoci, została wchłonięta przez napływające plemiona alańskie. Wytworzony wtedy konglomerat ludów znalazł się pod wpływem kultury syrackiej, co znalazło odbicie w obrządku pogrzebowym, układzie ciał w pochówkach i wyposażeniu grobowym.
Zajęcia ludności
edytujLudność syracka składała się częściowo z koczowniczych pasterzy mieszkających na wozach i w namiotach, częściowo zaś z osiadłych rolników. W dolinie rzeki Kubań odkryto wiele stałych osiedli, przeważnie grodzisk z domami zbudowanymi z ubitej gliny. Mieszkańcy zajmowali się uprawą pszenicy, jęczmienia i prosa oraz hodowlą zwierząt – bydła, koni, owiec i świń. W gospodarce duże znaczenie miało również rybołówstwo. Osady były także ośrodkami rzemiosła, pozostającego pod silnym wpływem bosporańskim.
Hierarchia społeczna
edytujW społeczeństwie Syraków panował ścisły podział na warstwy społeczne. Na szczycie znajdowali się królowie i książęta, stojący na czele hierarchii warstw społecznych szeroko zróżnicowanych pod względem bogactwa i przywilejów. O znacznym rozwarstwieniu społeczeństwa świadczy różnorodność pochówków i wyposażenia grobowego.
Cmentarzyska
edytujPochówki syrackie reprezentują dwa typy: „płaskie" nekropole, gdzie chowano większość pospólstwa, oraz książęce kurhany wyłącznie dla klas wyższych. Największe z płaskich cmentarzysk znajduje się w Ust'-Łabińsku.
Z kolei kurhany syriackie z terenów nad Kubaniem są znacznie bogatsze od grobów innych grup sarmackich tego okresu. Należą do nich kurhany z Ust'-Łabińska leżące obok płaskiego cmentarzyska, groby z Wozdwiżeńskiej i Armawiru oraz kurhan Zubowskij.
Z zabytków świadczących o przemieszczeniu się części ludności syrackiej na zachód pod wpływem Alanów należy wymienić wyposażenie grobu książęcego z Trajan koło Bałty nad dolnym Dniestrem oraz, położony prawie 160 km bardziej na południe, kurhan królewski lub książęcy z Olenesti koło Bender w Mołdawii.
Bibliografia
edytuj- publikacje:
- Sulimirski T. – „Sarmaci”, PIW, Warszawa 1979, s. 68, 69, 79, 84, 86, 104, 106, 107, 122, 123, 128, ISBN 83-06-00023-4
- strony WWW: