Sytuacja prawna i społeczna osób LGBT w Bośni i Hercegowinie
Lesbijki, geje, biseksualiści i osoby transpłciowe (osoby LGBT) w Bośni i Hercegowinie mogą się spotkać z prawnymi trudnościami, których nie doświadczają cispłciowe osoby heteroseksualne. Kontakty homoseksualne – zarówno kobiet, jak i mężczyzn – są w Bośni i Hercegowinie legalne od 1996 roku, jednakże pary jednopłciowe ani gospodarstwa przez nie prowadzone nie są chronione prawnie tak jak u par różnopłciowych. Dyskryminacja z powodu orientacji seksualnej, tożsamości płciowej oraz cech płciowych jest zakazana.
Prawo wobec kontaktów homoseksualnych
edytujBośnia i Hercegowina zarządzana jest przez dwa odrębne terytoria – Federację Bośni i Hercegowiny oraz Republikę Serbską. Fizyczne kontakty homoseksualne zostały zalegalizowane w Federacji Bośni i Hercegowiny w 1996, a w Republice Serbskiej w 1998 roku, jako że obydwie jednostki przyjęły osobne kodeksy karne. Wiek osób dopuszczających się legalnie kontaktów homo- i heteroseksualnych jest równy i wynosi czternaście lat. Tego typu kontakt z osobą poniżej czternastego roku życia ustawowo określany jest jako gwałt.
Służba wojskowa
edytujMężczyźni homoseksualni i biseksualni nie są wykluczeni ze służby wojskowej z powodu swojej orientacji seksualnej.
Krwiodawstwo
edytujMężczyźni mający kontakty seksualne z mężczyznami nie mogą być w Bośni i Hercegowinie dawcami krwi.
Ochrona prawna przed dyskryminacją
edytujUstawa o równości płci, która została przyjęta w 2003 roku i weszła w życie w 2009, zakazuje dyskryminacji na podstawie płci, cech płciowych i orientacji seksualnej (artykuł drugi). W wersji tej ustawy z roku 2003, płeć była określana jako gender, a orientacja seksualna nie została uwzględniona. W ostatecznej formie z 2009 roku, prawo wyraźnie rozróżnia pojęcia płeć i gender. Obydwie te kategorie zostały objęte ustawą. Orientacja seksualna nie jest w ustawie zdefiniowana. Prawo obowiązuje na terenie całego kraju. Zakaz dyskryminacji ze względu na orientację seksualną znajduje się także w Konstytucji Dystryktu Brczko, Kodeksie Pracy Dystryktu Brczko, Kodeksie Karnym Bośni i Hercegowiny (artykuł 145.), Kodeksie Karnym Federacji Bośni i Hercegowiny, a także Kodeksie Karnym Republiki Serbskiej.
Prawo antydyskryminacyjne przyjęte w 2009 nie uwzględnia tożsamości płciowej, choć zakładano to przez wprowadzeniem ustawy. Cechy płciowe nie są pojęciem objaśnionym w ustawie, podobnie jak termin orientacja seksualna. Choć ustawa zakazuje „wszelkiego reprezentowania i zachęcania do postaw rasistowskich, antyreligijnych i przeciwnych innym narodowościom”, to nie zabrania mowy nienawiści przez wzgląd na orientację seksualną i tożsamość płciową (artykuł czwarty).
W kwietniu 2016 bośniacki parlament przyjął poprawki do Kodeksu Karnego, zakazując przestępstw z nienawiści motywowanych orientacją seksualną i tożsamością płciową. 15 czerwca 2016 przyjęte zmiany zostały opublikowane w dzienniku ustaw. Podobne zakazy istniały już wcześniej w Republice Serbskiej i Dystrykcie Brczko[1].
W lipcu 2016 parlament Bośni i Hercegowiny przyjął ustawę wprost zakazującą dyskryminacji ze względu na orientację seksualną, tożsamość płciową i cechy płciowe[2][3].
Azyl
edytujPrześladowanie z uwagi na orientację seksualną nie jest prawnie uznane za czynnik gwarantujący status uchodźcy.
Uznanie związków osób tej samej płci
edytujW bośniackim ustawodawstwie nie istnieje żadna prawna forma uznania związków jednopłciowych. Konstytucja Bośni i Hercegowiny nie odnosi się do instytucji małżeństwa, jednak na poziomie lokalnym Federacja Bośni i Hercegowiny oraz Republika Serbska ograniczają małżeństwo do par różnopłciowych, co zapisane jest w ich kodeksach rodzinnych[4].
Adopcja dzieci przez pary jednopłciowe
edytujPartnerzy w konkubinacie nie mają żadnych praw wychowawczych do dziecka swojego partnera. Niemożliwe jest również wspólne przysposobienie dziecka przez parę jednopłciową.
Prawa osób transpłciowych
edytujOsoby transseksualne mają w Bośni i Hercegowinie możliwość prawnej zmiany płci.
Życie osób LGBT w kraju
edytujW kraju działa kilka organizacji działających na rzecz praw osób LGBT. Organizacja Q do Spraw Promocji i Ochrony Kultury, Tożsamości i Praw Człowieka Osób Queer była pierwszą zarejestrowaną organizacją działającą w tym kierunku. Została ona założona we wrześniu 2002, a formalnie zarejestrowana w lutym 2004. Organizacja Logos wstępnie uformowała się pod koniec 2005 pod nazwą Inicjatywa dla Widzialności Muzułmanów Queer, lecz wkrótce zmieniła nazwę na Logos i została zarejestrowana w 2006. W połowie 2006 grupa Equilibrium została zarejestrowana w Republice Serbskiej i była pierwszą organizacją pracującą poza Banja Luką. Okwir zarejestrowano w połowie 2011 na poziomie państwowym. Organizację Simosjon założono w 2011. Grupa Wiktorija jest w trakcie tworzenia. Ponadto od czerwca 2010 organizacja Sarajewskie Centrum Otwarte (Sarajewski Otworeni Centar) bierze udział w projektach LGBT, choć nie jest organizacją LGBT.
Zajście na festiwalu Queer Sarajewo w 2008
edytujW 2008 pod koniec pierwszego dnia festiwalu Queer Sarajewo kilkanaście osób zostało zaatakowanych. Trzynaście osób, w tym jeden policjant, zostało rannych w wyniku ataku grup islamskich fundamentalistów i chuliganów. Według organizatorów tego czterodniowego wydarzenia, policja pozwoliła nielegalnym protestantom zbliżyć się do gości festiwalu, zagrażając tym samym bezpieczeństwu uczestników.
Festiwal zorganizowany przez Organizację Q został otwarty w Akademii Sztuk Pięknych w Sarajewie (stolicy Bośni i Hercegowiny). Homofobiczne ataki zmusiły organizatorów do wyprawienia imprezy zamkniętej, a następnie do odwołania festiwalu kilka dni później. Choć Organizacja Q kilkakrotnie wyprawiała imprezy wcześniej, ten festiwal był pierwszą tego typu imprezą w historii Sarajewa.
Opinia publiczna
edytujWedług sondażu opublikowanego w 2017 przez Pew Research, 13% badanych w Bośni i Hercegowinie popiera małżeństwa osób tej samej płci. 84% respondentów było przeciwko[5].
Zobacz też
edytuj- sytuacja prawna i społeczna osób LGBT w Chorwacji
- sytuacja prawna i społeczna osób LGBT w Czarnogórze
- sytuacja prawna i społeczna osób LGBT w Serbii
Przypisy
edytuj- ↑ Federation of BiH finally adopts hate crime regulation.
- ↑ Better protection of LGBTI persons through the amendments to the Anti-discrimination Law of BiH.
- ↑ Anti-discrimination law updated – great step forward in Bosnia and Herzegovina.
- ↑ Cultural norms/beliefs about gender/sexuality that might lead to human rights violations, including discrimination.
- ↑ Central and Eastern Europe Topline.