Sarajewo

	Sarajewo; Sarajevo
	Sarajewo; Sarajevo
	; Panorama Sarajewa, Ratusz w Sarajewie, Baščaršija, Ferhadija džamija, Katedra Serca Jezusowego, Sobór Narodzenia Matki Bożej
Herb	Flaga
Państwo	Bośnia i Hercegowina
Część składowa	Federacja Bośni i Hercegowiny
Kanton	sarajewski
Burmistrz	Abdulah Skaka
Powierzchnia	141,5 km²
Wysokość	500-900 m n.p.m.
Populacja (2013); • liczba ludności; • gęstość	; 395 133; 2199 os./km²
Nr kierunkowy	(+387) 33
Kod pocztowy	71000
	Położenie na mapie Bośni i Hercegowiny Sarajewo
	43°51′N 18°22′E/43,850000 18,366667
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku
	Informacje w Wikipodróżach
	Strona internetowa

Sarajewo (serb.-chorw. Sarajevo, Сарајево IPA: [sǎrajɛʋɔ], tur. Saraybosna) – stolica Bośni i Hercegowiny zamieszkana przez 395 tys. osób (2013). Założone w 1462 r. przez Turków Osmańskich. W 1914 r. miejsce zabójstwa arcyksięcia Franciszka Ferdynanda. Odbyły się tu Zimowe Igrzyska Olimpijskie 1984. Silnie zniszczone w rezultacie działań wojennych 1992-1995. Sarajewo sąsiaduje od wschodu z Sarajewem Wschodnim (ok. 60 tys. mieszkańców), formalną stolicą Republiki Serbskiej.

GeografiaEdytuj

Sarajewo leży w centralnym punkcie Bośni i Hercegowiny. Zajmuje powierzchnię 142 km². Przepływa przez nie rzeka Miljacka. W pobliżu dzielnicy Ilidża znajduje się malownicze źródło rzeki Bośnia (Vrelo Bosne). Miasto położone jest na wysokości 500 m n.p.m., w kotlinie pomiędzy pięcioma górami pasma Alp Dynarskich: Bjelašnica (2067 m), Igman (1502 m), Jahorina (1913 m), Trebević (1627 m), Treskavica (2088 m). Duża część miasta położona jest na stromych stokach, co wpływa na zabudowę i układ ulic. W okolicznych górach (Bjelašnica, Igman, Jahorina) czynne są ośrodki narciarskie.

HistoriaEdytuj

Okolice dzisiejszego Sarajewa zamieszkane były już w czasach prehistorycznych. W Butmirze, obecnie przedmieściu Sarajewa, w latach 1893–1896 odsłonięto ślady osad z okresu neolitycznego sprzed ok. 4500 lat. Tereny te były również zamieszkane w czasach rzymskich (rzymska osada na terenie dzielnicy Ilidża).

W średniowieczu w miejscu dzisiejszego Sarajewa istniała osada Vrhbosna. Nowożytne Sarajewo założone zostało w 1462 r. i znacznie rozbudowane przez pierwszego osmańskiego władcę Bośni Isa-beg Isakovicia. W okresie panowania tureckiego Sarajewo było centrum administracyjno-politycznym Bośni osmańskiej. W 1697 r., po spaleniu miasta przez wojska austriackie, stolicę przeniesiono do Travnika.

W 1878 r. Bośnia została zajęta przez Austro-Węgry. Pod rządami austriackimi Sarajewo zmodernizowano i znacznie rozbudowano.

28 czerwca 1914 r. w Sarajewie serbski nacjonalista, Gavrilo Princip, dokonał zamachu na austriackiego następcę tronu, arcyksięcia Ferdynanda. Wydarzenie to było bezpośrednią przyczyną wybuchu I wojny światowej.

Osobny artykuł: Zamach w Sarajewie.

Jesienią 1918 r. mjr Artur Ganczarski (legionista) utworzył w Sarajewie Legion Polski w sile 600 żołnierzy i 63 oficerów, który przyprowadził do Polski, do Krakowa w dniu 25 listopada 1918 r. Legion ten traktuje się jako część składową Armii Hallera.

Po I wojnie światowej, w Królestwie Serbów, Chorwatów i Słoweńców miasto było stolicą prowincji – Drińskiej banowiny.

Po II wojnie światowej Sarajewo zostało stolicą republiki Bośni i Hercegowiny. Rozwinęło się w ważne centrum handlowo-przemysłowe. Szczyt rozkwitu przypadł na lata osiemdziesiąte. W 1984 r. w Sarajewie odbyły się zimowe igrzyska olimpijskie.

Podczas wojny w Bośni, po rozpadzie Jugosławii, miasto było oblegane przez Bośniackich Serbów. Oblężenie rozpoczęło się 6 kwietnia 1992 r. i trwało do końca października 1995. Podczas oblężenia miasto było cały czas ostrzeliwane z otaczających gór, odcięte od dostaw wody i prądu, a żywność dostarczano nieregularnie. Zginęło ponad 10 500 osób, praktycznie wszystkie budynki zostały zniszczone lub uszkodzone. O walkach i związanych z nimi tragicznych dla mieszkańców skutkach opowiadają m.in. film dokumentalny Miss Sarajevo (1995), dramat wojenny Aleja snajperów (1997) i dramat społeczny Grbavica (2005). Powstały także piosenki „Miss Sarajevo”, opowiadająca o tragedii w tym mieście, autorstwa U2 i Luciano Pavarottiego oraz „Bosnia” zespołu The Cranberries. W latach 90. także w polskiej muzyce można było odnaleźć akcenty związane z sytuacją Sarajewa: punkowy zespół „Łysina Lenina” nagrał piosenkę o wspomnianych wydarzeniach pt. „Sarajewo”, a także zespół Balkan Electrique, piosenkę pt. "Sarajevo (Dimitrica II)".

Od zakończenia wojny i zawarcia w listopadzie 1995 r. układu z Dayton, Sarajewo jest odbudowywane, głównie przy wsparciu finansowym Unii Europejskiej. Ślady wojny są jednak cały czas wyraźne, a tereny położone bezpośrednio wokół miasta są wciąż zaminowane.

Sarajewo WschodnieEdytuj

W odpowiedzi na postanowienia układu z Dayton, który miasto Sarajewo przydzielił Federacji Bośni i Hercegowiny, podsarajewskie miejscowości znajdujące się na terenie Republiki Serbskiej zostały połączone w jeden rozległy organizm administracyjny pod nazwą Sarajewo Wschodnie (pierwotnie Sarajewo Serbskie). Niezależnie od wewnętrznego podziału Sarajewa Wschodniego na 6 gmin (opštine), fragment silniej zurbanizowanej części miasta jest również określany przez Serbów jako „Sarajewo”, i pod tą nazwą pełni funkcję symbolicznej stolicy Republiki Serbskiej^[1].

Ludzie związani z SarajewemEdytuj

Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Sarajewem.

Ivo Andrić, pisarz
Željko Bebek, muzyk, wokalista
Goran Bregović, kompozytor, gitarzysta
Edin Džeko, piłkarz
Damir Džumhur, tenisista
Asim Ferhatović, piłkarz
Alija Izetbegović, polityk bośniacki
Edvin Kanka Ćudić, obrońca praw człowieka
Emir Kusturica, reżyser filmowy
Radovan Karadžić, polityk, pierwszy prezydent Republiki Serbskiej, zbrodniarz wojenny
Tomo Miličević, gitarzysta, członek amerykańskiego zespołu rockowego 30 Seconds to Mars
Bronisława Prašek-Całczyńska, pierwszy lekarz pediatra pracujący w Sarajewie
Izet Sarajlić, poeta
Semir Štilić, piłkarz grający w klubie Wisła Kraków, wcześniej w Karpatach Lwów i Lechu Poznań
Danis Tanović, reżyser filmowy
Nenad Veličković, pisarz

Zabytki i atrakcje turystyczneEdytuj

Ratusz w Sarajewie - Zabytkowa siedziba władz miejskich Sarajewa.
Synagoga w Sarajewie
Most Łaciński - Most na rzece Miljacka
Brusa Bezistan - Kryty bazar
Meczet Cesarski - Jedna z pierwszych muzułmańskich świątyń w Bośni i Hercegowinie.
Sobór Narodzenia Matki Bożej w Sarajewie - Katedra prawosławna należąca do Serbskiego Kościoła Prawosławnego.
Instytut Bośniacki - muzeum, galeria, biblioteka i ośrodek kultury.