Sarajewo

	Sarajewo; Sarajevo
	Sarajewo; Sarajevo
	; Panorama Sarajewa, Ratusz w Sarajewie, Baščaršija, Ferhadija džamija, Katedra Serca Jezusowego, Sobór Narodzenia Matki Bożej
Herb	Flaga
Państwo	Bośnia i Hercegowina
Część składowa	Federacja Bośni i Hercegowiny
Burmistrz	Abdulah Skaka
Powierzchnia	141,5 km²
Wysokość	500-900 m n.p.m.
Populacja (2013); • liczba ludności; • gęstość	; 395 133; 2199 os./km²
Nr kierunkowy	(+387) 33
Kod pocztowy	71000
Podział miasta	4 gminy (općina): Centar, Novi Grad, Novo Sarajevo, Stari Grad
	Położenie na mapie Bośni i Hercegowiny Sarajewo
	43°51′N 18°22′E/43,850000 18,366667
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku
	Informacje w Wikipodróżach
	Strona internetowa

Panorama Sarajewa

Sarajewo (serb.-chorw. Sarajevo, Сарајево IPA: [sǎrajɛʋɔ], tur. Saraybosna) – stolica Bośni i Hercegowiny zamieszkana przez 395 tys. osób (2013). Założone w 1462 r. przez Turków Osmańskich. W 1914 r. miejsce zabójstwa arcyksięcia Franciszka Ferdynanda. Odbyły się tu Zimowe Igrzyska Olimpijskie 1984. Silnie zniszczone w rezultacie działań wojennych 1992-1995, ma obecnie 4 gminy (općina): Centar, Novi Grad, Novo Sarajevo, Stari Grad – w Federacji Bośni i Hercegowiny. Sarajewo sąsiaduje od wschodu z miejscowością Sarajewo Wschodnie (ok. 60 tys. mieszkańców), formalną stolicą Republiki Serbskiej.

Spis treści

GeografiaEdytuj

Sarajewo leży w centralnym punkcie Bośni i Hercegowiny. Zajmuje powierzchnię 142 km². Przepływa przez nie rzeka Miljacka. W pobliżu dzielnicy Ilidża znajduje się malownicze źródło rzeki Bośnia (Vrelo Bosne). Miasto położone jest na wysokości 500 m n.p.m., w kotlinie pomiędzy pięcioma górami pasma Alp Dynarskich: Bjelašnica (2067 m), Igman (1502 m), Jahorina (1913 m), Trebević (1627 m), Treskavica (2088 m). Duża część miasta położona jest na stromych stokach, co wpływa na zabudowę i układ ulic. W okolicznych górach (Bjelašnica, Igman, Jahorina) czynne są ośrodki narciarskie.

HistoriaEdytuj

Okolice dzisiejszego Sarajewa zamieszkane były już w czasach prehistorycznych. W Butmirze, obecnie przedmieściu Sarajewa, w latach 1893–1896 odsłonięto ślady osad z okresu neolitycznego sprzed ok. 4500 lat. Tereny te były również zamieszkane w czasach rzymskich (rzymska osada na terenie dzielnicy Ilidża).

W średniowieczu w miejscu dzisiejszego Sarajewa istniała osada Vrhbosna. Nowożytne Sarajewo założone zostało w 1462 r. i znacznie rozbudowane przez pierwszego osmańskiego władcę Bośni Isa-beg Isakovicia. W okresie panowania tureckiego Sarajewo było centrum administracyjno-politycznym Bośni osmańskiej. W 1697 r., po spaleniu miasta przez wojska austriackie, stolicę przeniesiono do Travnika.

W 1878 r. Bośnia została zajęta przez Austro-Węgry. Pod rządami austriackimi Sarajewo zmodernizowano i znacznie rozbudowano.

28 czerwca 1914 r. w Sarajewie serbski nacjonalista, Gavrilo Princip, dokonał zamachu na austriackiego następcę tronu, arcyksięcia Ferdynanda. Wydarzenie to było bezpośrednią przyczyną wybuchu I wojny światowej.

Osobny artykuł: Zamach w Sarajewie.

Jesienią 1918 r. mjr Artur Ganczarski (legionista) utworzył w Sarajewie Legion Polski w sile 600 żołnierzy i 63 oficerów, który przyprowadził do Polski, do Krakowa w dniu 25 listopada 1918 r. Legion ten traktuje się jako część składową Armii Hallera.

Po I wojnie światowej, w Królestwie Serbów, Chorwatów i Słoweńców miasto było stolicą prowincji – Drińskiej banowiny.

Po II wojnie światowej Sarajewo zostało stolicą republiki Bośni i Hercegowiny. Rozwinęło się w ważne centrum handlowo-przemysłowe. Szczyt rozkwitu przypadł na lata osiemdziesiąte. W 1984 r. w Sarajewie odbyły się zimowe igrzyska olimpijskie.

Podczas wojny w Bośni, po rozpadzie Jugosławii, miasto było oblegane przez Bośniackich Serbów. Oblężenie rozpoczęło się 6 kwietnia 1992 r. i trwało do końca października 1995. Podczas oblężenia miasto było cały czas ostrzeliwane z otaczających gór, odcięte od dostaw wody i prądu, a żywność dostarczano nieregularnie. Zginęło ponad 10 500 osób, praktycznie wszystkie budynki zostały zniszczone lub uszkodzone. O walkach i związanych z nimi tragicznych dla mieszkańców skutkach opowiadają m.in. film dokumentalny Miss Sarajevo (1995), dramat wojenny Aleja snajperów (1997) i dramat społeczny Grbavica (2005). Powstały także piosenki „Miss Sarajevo”, opowiadająca o tragedii w tym mieście, autorstwa U2 i Luciano Pavarottiego oraz „Bosnia” zespołu The Cranberries. W latach 90. także w polskiej muzyce można było odnaleźć akcenty związane z sytuacją Sarajewa: punkowy zespół „Łysina Lenina” nagrał piosenkę o wspomnianych wydarzeniach pt. „Sarajewo”, a także zespół Balkan Electrique, piosenkę pt. "Sarajevo (Dimitrica II)".

Od zakończenia wojny i zawarcia w listopadzie 1995 r. układu z Dayton, Sarajewo jest odbudowywane, głównie przy wsparciu finansowym Unii Europejskiej. Ślady wojny są jednak cały czas wyraźne, a tereny położone bezpośrednio wokół miasta są wciąż zaminowane.

Sarajewo WschodnieEdytuj

W odpowiedzi na postanowienia układu z Dayton, który miasto Sarajewo przydzielił Federacji Bośni i Hercegowiny, podsarajewskie miejscowości znajdujące się na terenie Republiki Serbskiej zostały połączone w jeden rozległy organizm administracyjny pod nazwą Sarajewo Wschodnie (pierwotnie Sarajewo Serbskie). Niezależnie od wewnętrznego podziału Sarajewa Wschodniego na 6 gmin (opštine), fragment silniej zurbanizowanej części miasta jest również określany przez Serbów jako „Sarajewo”, i pod tą nazwą pełni funkcję symbolicznej stolicy Republiki Serbskiej^[1].