Teheran

stolica i największe miasto Iranu

Teheran (pers. ‏تهران‎ Tehran) – stolica i największe miasto Iranu, będące również centrum administracyjnym prowincji o tej samej nazwie. Teheran leży u stóp masywu górskiego Elburs i rozciąga się na wysokości od około 1100 m n.p.m. do 1800 m n.p.m., zajmując obszar 658 kilometrów kwadratowych. Teheran jest największym miastem Bliskiego Wschodu i liczy 12,2 mln mieszkańców (2012), zaś aglomeracja – 16,1 mln mieszkańców (2012). Posiada też gęstą sieć dróg i autostrad, znaczący dla kraju węzeł kolejowy oraz dwa porty lotnicze. Na terenie miasta ulokowane są liczne muzea, centra sztuki, kompleksy pałacowe i centra kulturalne, a w promieniu kilkudziesięciu kilometrów – znane ośrodki narciarskie.

Teheran
‏تهران‎
ilustracja
Flaga
Flaga
Państwo

 Iran

Ostan

Teheran

Burmistrz

Mohammad Ali Nadżafi

Powierzchnia

716,9 km²

Wysokość

1100–1800 m n.p.m.

Populacja (2012)
• liczba ludności
• gęstość


12 223 598
18 023 os./km²

Nr kierunkowy

021

Kod pocztowy

13xxx-15xxx

Tablice rejestracyjne

dwie jednakowe cyfry na końcu nr rej.

Położenie na mapie Iranu
Mapa konturowa Iranu, u góry nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Teheran”
Ziemia35°42′N 51°25′E/35,700000 51,416667
Strona internetowa

Ponad połowa irańskiego przemysłu znajduje się w Teheranie. Stanowią go fabryki samochodów, podzespołów elektronicznych, urządzeń elektrycznych, przemysłu zbrojeniowego, włókienniczego, cukrowego, cementowego i chemicznego. Jest to również centrum sprzedaży dywanów i mebli. W pobliżu Teheranu znajduje się także rafineria[1].

Na terenie miasta leży najdłuższa ulica Bliskiego WschoduWaliasr – ciągnąca się z centrum Teheranu na północ przez ok. 20 km. Na jej trasie znajduje się wiele dużych placów takich jak: plac Waliasr, plac Wanak, plac Tadżrisz – pełnią one rolę punktów odniesienia.

W XX wieku Teheran przyjął wielką emigrację ludzi z terenu całego Iranu zróżnicowanych zarówno etnicznie, jak i religijnie. Miasto jest wypełnione historycznymi meczetami, kościołami, synagogami i zoroastriańskimi świątyniami ognia.

Historia edytuj

Początki historii Teheranu nie są znane. Przez długi czas miasto rozwijało się w cieniu dużo większego ośrodka miejskiego Rej, ważnego ośrodka na Jedwabnym Szlaku, zniszczonego w XIII wieku przez Mongołów[2].

Prawdopodobnie pierwszym Europejczykiem odwiedzającym Teheran był Ruy Gonzáles de Clavijo, kastylijski ambasador podróżujący do Samarkandy, ówczesnej stolicy Timurydów[3].

Teheran został stolicą Persji w dniu koronacji Aghi Mohammada w 1795 roku i pozostaje nią nieprzerwanie do dziś.

W czasie II wojny światowej Teheran został zajęty przez wojska brytyjskie i sowieckie. W dniach 28 listopada – 1 grudnia 1943 roku w mieście odbyła się tzw. konferencja teherańska, w której udział brali m.in. Franklin Delano Roosevelt, Winston Churchill i Józef Stalin.

Na terenie miasta znajduje się m.in. cmentarz polskich żołnierzy, zmarłych w czasie II wojny światowej, w czasie marszu armii gen. Władysława Andersa.

11 marca 1946 islamiści zabili w Teheranie intelektualistę Ahmeda Kasrawiego. Była to pierwsza ofiara 10-letniej serii zamachów terrorystycznych[4].

W 1968 ogłoszona została Proklamacja teherańska.

Mohammad Reza Pahlawi, rządzący Iranem w latach 1953–1979, systematycznie niszczył teherańskie zabytki, uznając je za element niepasujący do wizji nowoczesnego miasta. W ich miejscu wybudowano nowoczesne budynki, a zabytki które przetrwały do dziś, są często zasłonięte przez nowe konstrukcje.

Podczas wojny z Irakiem Teheran stał się celem ataków przy użyciu rakiet Scud. Zniszczenia zostały szybko odbudowane, a Teheran stał się celem imigracji ludności z terenów objętych wojną. W połączeniu z gwałtownym wzrostem urodzeń w ostatnich dwóch dekadach XX wieku spowodowało to masową budowę bloków mieszkalnych, które dziś stanowią dominujący element architektury miasta.

Zabytki edytuj

Klimat edytuj

 
Północny Teheran ze szczytem Toczal w oddali
Klimatogram dla Mehrabad, Teheran
IIIIIIIVVVIVIIVIIIIXXXIXII
 
 
34
 
8
-1
 
 
32
 
10
1
 
 
40
 
15
5
 
 
31
 
22
11
 
 
15
 
28
16
 
 
3
 
34
21
 
 
2
 
37
24
 
 
2
 
36
23
 
 
1
 
32
19
 
 
11
 
24
13
 
 
26
 
16
7
 
 
34
 
10
2
Temperatury w °C
Opad całkowity w mm
Źródło: Iran Meteorological Organization

Teheran na północy osłonięty jest górami Elburs, sięgającymi 4000 m n.p.m., zaś na południu sąsiaduje z pustynią. Sprawia to, że w granicach miasta zauważalne są różnice w klimacie.

Wiosny w Teheranie są łagodne, choć temperatury rosną szybko i w trakcie suchego i gorącego lata często przekraczają 35 °C. Zima zaczyna się zazwyczaj w grudniu i trwa około 4 miesięcy. Sporadycznie towarzyszą jej opady śniegu i lekkie mrozy, szczególnie w nocy.

W styczniu 2008 Teheran nawiedziły wyjątkowo obfite opady śniegu, powodując przerwy w ruchu samochodowym i lotniczym. Zamknięte tymczasowo były również szkoły i urzędy[5].

Najgorętszym miesiącem jest lipiec (średnio od 24 °C w nocy do 37 °C w dzień), najzimniejszym styczeń (średnio –0,5 °C w nocy do 8 °C w dzień).

Demografia edytuj

Choć większość mieszkańców stanowią Persowie, potężny napływ ludności w XX wieku sprawił, że Teheran stał się miastem wielonarodowym. Najliczniejszą mniejszością są Azerowie. Inne mniejszości to Ormianie, Kurdowie, Beludżowie, Bachtiarowie, Asyryjczycy, Tałyszowie i Mazandaranie. Wojny w Iraku i Afganistanie spowodowały też znaczny wzrost liczby imigrantów arabskich i afgańskich.

Mimo że oficjalną religią Iranu jest islam szyicki, Teheran stanowi dom dla wielu wyznawców innych wyznań. Mieszkają w nim chrześcijanie, żydzi perscy, zaratusztrianie oraz wyznawcy prześladowanej przez państwo religii – bahaizmu.

Transport edytuj

Teheran posiada bogatą sieć dróg i autostrad oraz sześć linii metra. Jest też ważnym węzłem kolejowym, ze stacją Teheran.

Lotnictwo cywilne Teheranu obsługują 2 lotniska:

  • Mehrabad, zlokalizowane w centrum miasta, obsługujące głównie przeloty w granicach kraju oraz pielgrzymki do Mekki,
  • Lotnisko Imama Chomeiniego, zlokalizowane 30 km na południe od granicy miasta, obsługujące prawie wszystkie połączenia międzynarodowe.

Galeria edytuj

Miasta partnerskie edytuj

Przypisy edytuj

  1. Tehran Oil Refining Company. [dostęp 2009-03-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-07-16)].
  2. Tehran, history. Tehran municipality. (ang.).
  3. Ruy González de Clavijo, Clements Robert Markham: Narrative of the Embassy of Ruy Gonzales de Clavijo. Hakluyt Society, 1859, s. 98. (ang.).
  4. Norbert Malec, Ewelina Wojtera, Agnieszka Zarębska, Lista zamachód terorrystycznych w latach 1945–2011, [w:] Brunon Hołyst, Mieczysław Goc (red.), Terroryzm w poglądach społeczeństwa polskiego, Warszawa: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Menedżerskiej, 2011, s. 812, ISBN 978-83-7520-073-7, OCLC 911237966.
  5. Heavy snow blankets Iran, air travel hit. AFP, 6 stycznia 2008. [dostęp 2009-03-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-06-09)].

Linki zewnętrzne edytuj