Szczur kłujący

gatunek gryzonia

Szczur kłujący[9] (Rattus praetor) – gatunek ssaka z podrodziny myszy (Murinae) w obrębie rodziny myszowatych (Muridae), występujący na Nowej Gwinei i pobliskich wyspach Melanezji[8][10].

Szczur kłujący
Rattus praetor[1]
(O. Thomas, 1888)
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Infragromada

łożyskowce

Rząd

gryzonie

Podrząd

Supramyomorpha

Infrarząd

myszokształtne

Nadrodzina

myszowe

Rodzina

myszowate

Podrodzina

myszy

Plemię

Rattini

Rodzaj

szczur

Gatunek

szczur kłujący

Synonimy
  • Mus praetor O. Thomas, 1888[2]
  • Rattus mordax tramitius O. Thomas, 1922[3]
  • Rattus coenorum O. Thomas, 1922[3]
  • Rattus bandiculus O. Thomas, 1922[3]
  • Rattus leucopus utakwa Rümmler, 1935[4]
  • Rattus praetor mediocris Troughton, 1936[5]
  • Rattus purdiensis Troughton, 1946[6]
  • Rattus sansapor Troughton, 1946[7]
Podgatunki
  • R. p. praetor (O. Thomas, 1888)
  • R. p. coenorum O. Thomas, 1922
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[8]

Taksonomia

edytuj

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1888 roku brytyjski zoolog Oldfield Thomas nadając mu nazwę Mus praetor[2]. Holotyp pochodził z Aola, na wyspie Guadalcanal, należącej do Wysp Salomona[10][11].

Rattus praetor należy do kladu rodzimych gatunków „Recent New Guinea” i wydaje się być zbliżony do R. steini (co czyni go taksonem parafiletycznym), R. mordax i R. novaeguineae[11]. Zgodnie z obecną definicją, R. praetor prawie na pewno reprezentuje wiele gatunków, głównie dlatego, że regularnie odławia się osobniki spoza obecnego znanego rozmieszczenia, które są dość podobne do R. praetor[11]. Opisany w 2010 roku R. nikenii został wcześniej włączony do R. praetor. R. praetor był też uznany za podgatunek R. ruber, jednak holotyp tego gatunku okazał się być introdukowanym R. nitidus[10]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World rozpoznają dwa podgatunkói[11].

Etymologia

edytuj
  • Rattus: łac. rattus „szczur”[12].
  • praetor: łac. praetor „ten, który idzie przed, przywódca, lider”[13].
  • coenorum: łac. coenum „brud, błoto”[14].

Morfologia

edytuj

Długość ciała (bez ogona) 157–245 mm, długość ogona 144–181 mm, długość ucha 18–20 mm, długość tylnej stopy 34–39 mm; masa ciała 164–228 g[15].

Występowanie i biologia

edytuj

Szczur kłujący występuje w trzech państwach: Indonezji, Papui-Nowej Gwinei i Wyspach Salomona. Zamieszkuje północno-zachodnią część Nowej Gwinei (na półwyspie Ptasia Głowa, na południe i na północ od Gór Śnieżnych, po dorzecze rzek Sepik i Ramu), wyspy Archipelagu Bismarcka i Wyspy Salomona, aż do wyspy Tikopia. Niewykluczone, że jego zasięg jest jeszcze większy.

Zasięg występowania w zależności od podgatunku[11]:

Ekologia

edytuj

Jest spotykany od poziomu morza do 2000 m n.p.m.[8] Podejrzewa się, że na wyspy poza Nową Gwineą został zawleczony wraz z ludźmi w czasach prehistorycznych, około 1500 p.n.e. docierając na Nową Irlandię, a niedługo później na Wyspy Salomona[10][8].

Gatunek ten jest szczególnie liczny w przekształconym środowisku, do pewnego stopnia będąc komensalem wobec człowieka. Prowadzi naziemny tryb życia, kryje się w norach. Rozmnaża się przez cały rok, samica rodzi w miocie od 2 do 7 młodych[8].

Populacja

edytuj

Szczur kłujący jest szeroko rozpowszechniony i pospolity. Nie są znane zagrożenia dla gatunku, choć w niektórych obszarach może konkurować o zasoby z kosmopolitycznym szczurem śniadym (R. rattus). Bywa uznawany za szkodnika. Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody uznaje szczura kłującego za gatunek najmniejszej troski[8].

Przypisy

edytuj
  1. Rattus praetor, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. a b O. Thomas. Diagnoses of six new Mammals from the Solomon Islands. „The Annals and Magazine of Natural History”. Sixth Series. 1, s. 158, 1888. (ang.). 
  3. a b c O. Thomas. New mammals from New Guinea and neighbouring islands. „The Annals and Magazine of Natural History”. Ninth series. 9, s. 262, 1922. (ang.). 
  4. H. Rümmler. Neue Muriden aus Neuguinea. „Zeitschrift für Säugetierkunde”. 10, s. 115, 1935. (niem.). 
  5. E.L.G. Troughton. The mammalian fauna of Bouganville Island, Solomons Group. „Records of the Australian Museum”. 19 (5), s. 343, 1936. (ang.). 
  6. Troughton 1946 ↓, s. 408.
  7. Troughton 1946 ↓, s. 409.
  8. a b c d e f T. Leary i inni, Rattus praetor, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2021-3 [dostęp 2022-01-30] (ang.).
  9. Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 280. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  10. a b c d D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Rattus praetor. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-01-30].
  11. a b c d e C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 478. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
  12. T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 601, 1904. (ang.). 
  13. Jaeger 1944 ↓, s. 183.
  14. Jaeger 1944 ↓, s. 155.
  15. Ch. Denys, P. Taylor & K. Aplin. Opisy gatunków Muridae: Ch. Denys, P. Taylor, C. Burgin, K. Aplin, P.-H. Fabre, R. Haslauer, J. Woinarski, B. Breed & J. Menzies: Family Muridae (True Mice and Rats, Gerbils and relatives). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier & T.E. Lacher (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 7: Rodents II. Barcelona: Lynx Edicions, 2017, s. 850. ISBN 978-84-16728-04-6. (ang.).

Bibliografia

edytuj