Szmaragd

*Szmaragd*
	Właściwości chemiczne i fizyczne
Skład chemiczny	Be3Al2(SiO3)6; glinokrzemian berylu
Twardość w skali Mohsa	7,5–8,0
Przełam	przełam nierówny do muszlowego
Łupliwość	niewyraźna
Pokrój kryształu	masywny, wyraźne uformowane kryształy
Układ krystalograficzny	heksagonalny (6/m 2/m 2/m)
Właściwości mechaniczne	kruchy
Gęstość minerału	2,63–2,80 g/cm³
	Właściwości optyczne
Barwa	zielona, niebieskozielona, trawiastozielona
Rysa	biała
Połysk	szklisty
Współczynnik załamania	nω = 1.564–1.595,; nε = 1.568–1.602
Inne	jednoosiowy, optycznie ujemny (–); luminescencja – w bliskim UV słaba, w dalekim UV świecenie zielone, niekiedy różowo-fioletowe (dla szmaragdów bez domieszki żelaza); dwójłomność δ = 0,0040–0,0070; pleochroizm – bardzo silny (barwa niebieskozielona do żółtawozielonej)
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Szmaragd – odmiana berylu, minerału należącego do grupy krzemianów. Nazwa pochodzi od łac. smaragdus z gr. σμάραγδος smaragdos ‛zielony klejnot’. Nawiązuje do charakterystycznej barwy, wywołanej podstawieniami jonów chromu, rzadziej wanadu i żelaza.

WłaściwościEdytuj

Często zawiera inkluzje gazowe, ciekłe i mineralne: kalcyt, piryt, biotyt, talk, dolomit, fuchsyt, apatyt, aktynolit oraz inne minerały. Charakter inkluzji często zdradza miejsce pochodzenia. Szczególnie cenną, niezmiernie rzadką odmianą jest szmaragd trapiche, w którym widoczny jest w przekroju poprzecznym kryształu wzór sześcioramiennej gwiazdy. Odmiana ta pozyskiwana jest w okręgu Chivor i Muzo w Kolumbii.

WystępowanieEdytuj

Szmaragd związany jest ze skałami metamorficznymi (łupki mikowe, przeobrażone wapienie), występuje też w żyłach pegmatytowych granitów oraz w piaskach i żwirach złóż wtórnych.

Występuje w Austrii (dolina rzeki Habachtal, okolice Salzburga, Mittersill, Felbertal), Australii (Broken Hill, Aga-Kau, Emmaville, Vegesatle), Brazylii (rejony Bahia, Pernambuco, Minas Gerais, Goiás), Egipcie (Dżabal Zabara – złoże znane od czasów antycznych), Indiach (prowincja Madras, stany Pendżab i Radżastan), Norwegii (Eidsvoll), Kolumbii (Gachala, Cosquez, Bogota, Chivor, Muzo – miejsce pozyskiwania szmaragdów o zabarwieniu soczystej zieleni), Libii (Ghadamis), Madagaskarze (Kianjavato), Mozambiku (Morrho, Melala), Pakistanie (góry Hindukusz), Federacji Rosyjskiej (Ural, Zabajkale, Półwysep Kolski), RPA (rejon Transwal), USA (Karolina Północna, Maine), Tanzanii (rejon jeziora Manyara), Zimbabwe (Filabusi, Bikita, Belinque, Mweza), Zambii (Kafubu, okręg Miku Kitwe)

W Polsce występują szmaragdy nie nadające się do celów jubilerskich, jako jasnozielone słupki do kilku centymetrów długości w skałach pegmatytowych. Znajdowane są na Dolnym Śląsku w okolicach Strzelina i Strzegomia.

ZastosowanieEdytuj

Bardzo poszukiwany, wyjątkowo cenny kamień kolekcjonerski i jubilerski. Jest stosowany w jubilerstwie od czasów starożytnych. Największy szmaragd o wartości jubilerskiej wydobyto w Kolumbii, miał masę 7025 ct. W tym rejonie bywają większe okazy, jednak spękane, największy miał masę 16 020 ct. Z Brazylii pochodzi kryształ o ponad 10 cm długości i wadze 6399 ct. Szczególnie duże bywają szmaragdy wydobywane na Uralu w obwodzie swierdłowskim (pole Małyszewskoje (ros.)); w roku 2018 poinformowano o wydobyciu okazu o wadze 1,6 kg (8000 ct) i wymiarach 7 × 14 cm^[1].

Prawdopodobnie największym wyrobem wykonanym z jednego kryształu jest ciemnozielona rzeźbiona waza o wysokości 10 cm i masie 2681 ct, która znajduje się w Kunsthistorisches Museum w Wiedniu.

Obecnie szmaragdy są również produkowane syntetycznie. Od naturalnych różnią się kształtami inkluzji, co pozwala na ich odróżnienie od naturalnych. Stosuje się również kamienie naturalne, ulepszone poprzez wygrzewanie w olejach dla ukrycia skaz, rys i pęknięć.

GaleriaEdytuj

Nieoszlifowany szmaragd
Struktura heksagonalna szmaragdu
Szmaragdy oszlifowane
Szmaragd w ultrafiolecie
Szmaragdy z Doliny Pandższer w Afganistanie

PrzypisyEdytuj

↑ На Урале нашли редкий изумруд весом 1,6 кг, Interfax, 29 stycznia 2018 [dostęp 2018-01-29] (ros.).

BibliografiaEdytuj

Kazimierz Maślankiewicz: Kamienie szlachetne. Wyd. 3 popr. i uzup. Warszawa: Wydawnictwo Geologiczne, 1982.
Michał Sachanbiński: Vademecum zbieracza kamieni szlachetnych i ozdobnych. Warszawa: Wydawnictwo Geologiczne, 1984. ISBN 83-220-0199-1.
Jerzy Żaba: Ilustrowany słownik skał i minerałów. Katowice: Videograf II, 2003. ISBN 83-7183-174-9.
Nikodem i Tomasz Sobczak: Wielka Encyklopedia Kamieni Szlachetnych i Ozdobnych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1998. ISBN 83-01-12493-8.

[1] На Урале нашли редкий изумруд весом 1,6 кг, Interfax, 29 stycznia 2018 [dostęp 2018-01-29] (ros.).

[1]