Beryl (minerał)
![]() |
Ten artykuł zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł. |
Beryl – minerał należący do grupy krzemianów pierścieniowych. Nazwa pochodzi od greckiego βήρυλλος, berillos – morska zieleń.
| |||||
| |||||
Właściwości chemiczne i fizyczne | |||||
Skład chemiczny | Be3Al2Si6O18 | ||||
Twardość w skali Mohsa | 7,5–8 | ||||
Przełam | nierówny | ||||
Łupliwość | niedoskonała, równolegle do ściany podstawy | ||||
Układ krystalograficzny | heksagonalny | ||||
Gęstość minerału | 2,63–2,80 g/cm³ | ||||
Właściwości optyczne | |||||
Barwa | szeroka gama barw | ||||
Rysa | biała | ||||
Połysk | szklisty | ||||
Współczynnik załamania | i (długość fali ~ 590 nm) |
Tworzy wiele poszukiwanych odmian kamieni szlachetnych:
- szmaragd – zielony
- akwamaryn – błękitny
- biksbit – czerwień agrestowa
- beryl złoty – złocistożółty
- goshenit – bezbarwny
- heliodor – jasnożółtozielony
- morganit – delikatnie różowy do fioletowego, łososiowy
oraz inne odmiany barwne o nieujednoliconych, handlowych lub potocznych nazwach:
- beryl zwyczajny – biały, szary
- bazzyt – niebieski
- beryl gwiaździsty – wykazuje asteryzm
- maksiks – odmiana o zabarwieniu bladoniebieskim
– różniące się własnościami optycznymi i zabarwieniem, a niekiedy innym składem domieszek.
WłaściwościEdytuj
Kryształy rozwinięte w postaci słupów sześciobocznych, wydłużone lub spłaszczone; izomeryczne; często prążkowane lub wytrawione, zakończone płaskimi ścianami dwuścianu podstawowego lub rzadko – ścianami piramid. Jest kruchy, przezroczysty, odznacza się wyraźnym dichroizmem – odcienie żółtawozielone i niebieskozielone. Kryształy berylu mogą osiągać bardzo duże rozmiary, np. jeden z największych znanych kryształów na świecie to beryl znaleziony na Madagaskarze o wymiarach 3,5 × 18 m, 143 m³ objętości i wadze ok. 380 ton[1][2].
ZłożaEdytuj
Beryl powstaje w fazie pegmatytowo-pneumatolicznej zastygania skał magmowych oraz podczas procesów metasomatozy kontaktowej. Spotyka się go w pegmatytach, skałach metamorficznych i okruchowych. Występuje z kwarcem, chryzoberylem, fenakitem, ortoklazem, turmalinem, topazem.
Lokalizacja największych złóżEdytuj
- akwamaryn i pozostałe odmiany są bardziej pospolite; piękne kryształy spotyka się w Brazylii – Minas Gerais i w Pakistanie.
USA – Dakota, Kalifornia, Utah; Rosja – Płw. Kolski, Ural; Madagaskar, RPA, Cejlon, Włochy, Szwecja, Norwegia, Czechy.
W Polsce spotykany na Dolnym Śląsku (głównie w pegmatytach i granitach).
ZastosowanieEdytuj
- Wykorzystywany jako ruda berylu (metalu podobnego do glinu), który jest używany do wyrobu bardzo twardych stopów (z miedzią).
- Szmaragd jest to jeden z najwyżej cenionych kamieni szlachetnych (od lat 40. XX wieku znane są sposoby otrzymywania ich drogą syntezy, mogą być nawet doskonalsze od występujących w przyrodzie).
Zobacz teżEdytuj
PrzypisyEdytuj
- ↑ Peter C. Rickwood. The largest crystals. „Amer. Mineralogist”. 66 (9-10), s. 885-907, 1981.
- ↑ Maciej Bąbel, Danuta Olszewska-Nejbert, Krzysztof Nejbert. The largest giant gypsum intergrowths from the Badenian (Middle Miocene) evaporites of the Carpathian Foredeep. „Geological Quarterly”. 54 (4), 2010.
BibliografiaEdytuj
- G.G. Gormaz: Atlas mineralogii.
- N. Sobczak: Mała encyklopedia kamieni szlachetnych i ozdobnych.