Fenakit (ang. phenakite) – rzadki minerał z gromady krzemianów. Nazwa pochodzi od greckiego słowa phenax = oszust, zwodziciel, kłamca, ponieważ minerał wykazuje duże podobieństwo do kwarcu, z którym jest mylony[4][2].

Fenakit
Ilustracja
Kryształ fenakitu (pochodzenie: Madagaskar)
Właściwości chemiczne i fizyczne
Inne nazwy

Phenakit

Skład chemiczny

krzemian berylu (Be2SiO4)

Twardość w skali Mohsa

7,5–8

Przełam

muszlowy

Łupliwość

niewyraźna[1]

Pokrój kryształu

kryształy krótkosłupkowe, tabliczkowe, zwykle pod postacią romboedru lub słupa pseudoheksagonalnego zwieńczonego bipiramidą[1]

Układ krystalograficzny

trygonalny[2]

Gęstość minerału

2,93–3,00 g/cm³[3]

Właściwości optyczne
Barwa

biała, żółta, bezbarwna, także różowa, czerwona, rzadziej zielonkawoniebieska

Rysa

biała

Połysk

szklisty, tłusty[1]

Tabliczkowe kryształy fenakitu

Właściwości

edytuj

Tworzy kryształy izomorficzne, krótkosłupowe, tabliczkowe. Przyjmuje postać romboedru lub słupa pseudoheksagonalnego, poprzecznie prążkowanego. Występuje w skupieniach ziarnistych, włóknistych, w formie kryształów narosłych, tworzących szczotki krystaliczne. Często tworzy zbliźniaczenia. Jest kruchy, przezroczysty, izometryczny z willemitem[1].

Fenakit jest przezroczysty do nieprzeświecającego, o szklistym, a rzadziej tłustym połysku. Zwykle przyjmuje barwę białą, żółtą lub jest bezbarwny. Może być również różowy, czerwonawy, jasnobrunatny lub zielonkawoniebieski[1][2]. Charakterystyczną cechą fenakitu jest nietrwałość zabarwienia, która znika pod wpływem promieni słonecznych[2]. W zakresie promieniowania ultrafioletowego wykazuje bladozielonkawą lub niebieską luminescencje[2]. Mogą występować inkluzje łyszczyków[2].

Występowanie

edytuj

Występuje w pegmatytach, utworach pneumatolitycznych, hydrotermalnych, granitach. Bywa spotykany w skałach metamorficznych i skałach osadowych[1]. Współwystępuje z: berylem, chryzoberylem, topazem, kwarcem[1].

Miejsca występowania[1]: Austria – w Habachtal (duże kryształy do 8 cm), Rosja – na Uralu (różowe i czerwonawe kryształy o długości około 18 cm).

Żółte i jasnoczerwone kryształy pochodzą z Brazylii – Minas Gerais, San Miquel oraz Meksyku. Także: USA – Kolorado, Maine, New Hampshire, Birma, Tanzania – Usugara, Madagaskar, Namibia, Norwegia i Sri Lanka.

W Polsce – stwierdzono jedynie w druzach pegmatytów granitowych masywu Strzegom-Sobótka na Dolnym Śląsku (kryształy ok. 1 cm)[1].

Zastosowanie

edytuj
  • bardzo wysoko ceniony unikat kolekcjonerski[2][1],
  • niektóre kryształy mają wartość jubilerską (kamienie szlachetne) – najbardziej cenne są kryształy przezroczyste o wyrazistej jasnoróżowej, jasnożółtej lub zielononiebieskiej barwie. Nadaje się im szlif fasetkowy[2][1].

Historia

edytuj

Opisany już w roku 1833[4][3].

Przypisy

edytuj
  1. a b c d e f g h i j k Żaba 2003 ↓, s. 131.
  2. a b c d e f g h Sobczak i Sobczak 1998 ↓, s. 152.
  3. a b webmineral.com: Phenakite. [dostęp 2014-04-19].
  4. a b mindat.org: Phenakite Mineral Data. [dostęp 2014-07-06].

Bibliografia

edytuj
  • Jerzy Żaba: Ilustrowany słownik skał i minerałów. Katowice: Videograf II, 2003, s. 131. ISBN 83-7183-174-9.
  • Nikodem Sobczak, Tomasz Sobczak: Wielka encyklopedia kamieni szlachetnych i ozdobnych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1998, s. 152. ISBN 83-01-12493-8.

Linki zewnętrzne

edytuj