Skały magmowe

typ skał

Skały magmowe – jeden z trzech głównych typów skał (obok skał osadowych i metamorficznych) budujących skorupę ziemską, powstały wskutek krystalizacji lub zakrzepnięcia magmy w głębi skorupy ziemskiej lub lawy na powierzchni Ziemi. Geolodzy opisali ponad 700 odmian skał magmowych.

Diagram QAPF, gdzie:
- Q kwarc (Quartz)
- A skalenie alkaliczne (Alkali feldspar)
- P plagioklaz (Plagioclase)
- F skaleniowce (Feldspathoid)

Podział skał magmowych

edytuj

Podział genetyczny

edytuj

Skały magmowe dzieli się w zależności od głębokości zastygania oraz stosunku do skał otaczających:

lub

Skały magmowe mają zwykle strukturę krystaliczną, niektóre mają strukturę porfirowatą lub porfirową, afanitową lub szklistą. Wielkość kryształów w skale zależy od szybkości krzepnięcia magmy: wolno krzepnące skały plutoniczne mają strukturę jawnokrystaliczną z kryształami o rozmiarach powyżej 5 mm, natomiast szybko krzepnące skały wulkaniczne wykazują strukturę skrytokrystaliczną (poniżej 1 mm), szklistą lub porfirową, gdy w skrytokrystalicznym lub szklistym "cieście skalnym" występują pojedyncze, wcześniej wykrystalizowane prakryształy.

Podział ze względu na skład

edytuj

Skały magmowe wyróżnia się również w zależności od ich składu chemicznego i mineralnego. Podstawowym jest podział ze względu na zawartość krzemionki. Wyróżniamy skały magmowe:

  • kwaśne (saliczne) – powyżej 66% SiO2 (w górnej części diagramu QAPF – obfite w kwarc (Q));
  • obojętne (pośrednie) – 53-66% SiO2 (w środkowej części diagramu QAPF);
  • zasadowe (maficzne) – 45-53% SiO2 (w dolnej części diagramu QAPF – obfite w skaleniowce (F));
  • ultrazasadowe (ultramaficzne) – poniżej 45% SiO2;
  • alkaliczne – skały zasadowe lub ultrazasadowe względnie nasycone alkaliami, a więc niedosycone krzemionką.

Podział na klasy skał

edytuj

Skały powstałe z krystalizacji głównej magmy dzielimy na klasy:

  • klasa perydotytu
  • klasa gabra i bazaltu
  • klasa diorytu
  • klasa granitu i ryolitu
  • klasa sjenitu i trachitu
  • klasa monzonitu i latytu
  • klasa fojaitu i fonolitu
  • klasa teralitu i tefrytu
  • klasa ijolitu i law skaleniowcowych
  • klasa skał niekrzemianowych

Przykłady skał magmowych

edytuj

Formy skał magmowych

edytuj

Magma, przemieszczając się i zastygając w różnych warunkach temperatury, składu, ciśnienia i charakteru otoczenia, może tworzyć ciała skalne o różnej formie, w odniesieniu do otaczających skał. Ich rozróżnianie jest bardzo ważne dla uzyskania pełnego obrazu sytuacji geologicznej.

Osobny artykuł: intruzja.

Zobacz też

edytuj

Linki zewnętrzne

edytuj