Szyb (górnictwo)

Szyb (niem. Schacht, żarg. szacht [w Zagłębiu Ostrawsko-Karwińskim] ) – wyrobisko kapitalne górnicze pionowe  lub pochyłe (zob. szyb pochyły) o nachyleniu powyżej 45° o przekroju poprzecznym powyżej 4 m² i znacznej głębokości, prowadzące z powierzchni terenu do położonego w głębi ziemi złoża kopaliny użytecznej lub łączące wyrobiska poziome pod ziemią.

• Szyb ślepy – wyrobisko pionowe niemające ujścia na powierzchnię i łączące wyrobiska poziome pod ziemią.
• Szybik – szyb o średnicy mniejszej niż 3,0 m (w przypadku szybu o przekroju kołowym) lub szyb o powierzchni przekroju poprzecznego w świetle obudowy mniejszej niż 15 m².

Przekrój szybu wyciągowego, grafika Roberta Bénarda

Szyby służą do udostępnienia złoża  oraz są głównymi wyrobiskami komunikacyjnymi i wentylacyjnymi kopalni. Posadowienie obudowy szybu to stopa szybowa. Szyb składa się z nadszybia, rury szybowej, podszybia i rząpia. Nad szybem na powierzchni terenu znajduje się wieża szybowa, nad wylotem szybu położone jest nadszybie i zrąb. Na kolejnych poziomach kopalni bezpośrednio do szybu przylegają podszybia. Dolna część szybu, leżąca poniżej najgłębszego poziomu wydobywczego, nosi nazwę rząpia. Odcinek szybu między nadszybiem a rząpiem nazywany jest rurą szybową. Rura szybowa szybu podzielona jest na przedziały:

• transportowy – przeznaczony do transportu materiału urobku i ludzi;
• drabinowy – służący do zejścia i wyjścia ludzi w przypadku uszkodzenia wyciągu;
• kablowo rurowy – do zawieszania kabli energetycznych i telekomunikacyjnych, rurociągów sprężonego powietrza, wody, płynnej podsadzki;
• przedział skipowy – wydzielony jest obok przedziału transportowego w niektórych głębokich szybach o dużym przekroju.

Podział szybów

Ze względu na główną funkcję

• szyby skipowe,
• szyby wentylacyjne: wdechowe i wydechowe,
• szyby podsadzkowe,
• szyby materiałowe,
• szyby zjazdowe.

Ze względu na położenie

• szyby główne – położone w centralnej części obszaru górniczego,
• szyby peryferyjne (pomocnicze) – położone przy granicach obszaru górniczego.

Ze względu na kształt

• szyby prostokątne,
• szyby eliptyczne,
• szyby okrągłe,
• szyby wielobokowe.

Ze względu na obudowę

• szyby w obudowie drewnianej,
• szyby w obudowie murowej,
• szyby w obudowie betonowej,
• szyby w obudowie żelbetowej,
• szyby w obudowie stalowej,
• szyby w obudowie tubingowej.

Ze względu na kąt

• szyby pochyłe od 45º,
• szyby pionowe 90º.

Zobacz też

• wyciąg szybowy

Bibliografia

• Praca zbiorowa; Poradnik Górnika; Wyd. Śląsk; Katowice 1975r.;t:2, Dział.IV (str. 369)
• Stanisław Gajda: Gwara górnicza. W: Górniczy stan w wierzeniach, obrzędach, humorze i pieśniach. Dorota Simonides (red.). Katowice: Śląski Instytut Naukowy, 1988, s. 446. ISBN 83-7008-067-7.