Szyszkówka gorzkawa
Szyszkówka gorzkawa (Strobilurus tenacellus (Pers.) Singer) – gatunek grzybów z rodziny obrzękowcowatych (Physalacriaceae)'[1].
_Singer_214245.jpg)
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
szyszkówka gorzkawa |
| Nazwa systematyczna | |
| Strobilurus tenacellus (Pers.) Singer Persoonia 2(3): 409 (1962) | |
.jpg)
Systematyka i nazewnictwo
edytujPozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Strobilurus, Physalacriaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy opisał go w 1794 r. Christiaan Hendrik Persoon, nadając mu nazwę Agaricus tenacellus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1962 r. Rolf Singer, przenosząc go do rodzaju Strobilurus[1]. Ma kilkanaście synonimów. Niektóre z nich[2]:
- Marasmius tenacellus (Pers.) J. Favre 1939
- Pseudohiatula esculenta subsp. tenacella (Pers.) Hongo 1959
- Pseudohiatula tenacella (Pers.) Métrod 1952
Franciszek Kwieciński nadał mu polską nazwę twardzioszek szyszkowy, Barbara Gumińska i Władysław Wojewoda w 1983 r. zmienili ją na szyszkówka świerkowa[3].
Morfologia
edytujDzwonkowaty z małą, centralną, lekko zaznaczoną brodawką. Powierzchnia gładka, matowa, o barwie od ochrowej do ochrowobrązowej lub szarawoochrowej, przy brzegu jaśniejsza. Brzeg podczas wilgotnej pogody promieniście prążkowany od prześwitujących blaszek[4].
Wolne z blaszeczkami, średnio gęste, białe do szarawobiałych[4].
Stosunkowo długi, cylindryczni, czasem kręty, elastyczny, o barwie od bladoochrowej do czerwonawochrowej u podstawy i białawej górą. Gdy rośnie na szyszkach zagrzebanych w ziemi trzon tworzy długi „korzeń”[4].
Cienki, o słabym zapachu i gorzkim smaku[4].
- Cechy mikroskopowe
Bazydiospory eliptyczne, gładkie, szkliste, 5,3–8,2 × 2,6-4,1 µm; Q = 1,8 – 2,8, Qe = 2,3. Pleurocystydy butelkowate, grubościenne, niektóre z inkrustacje na wierzchołku, 26,2–41,4 × 4,8–7,4 µm. Kaulocystydy z główką i krótką częścią podstawą. Skórka kapelusza zbudowana z wielokątnych i grubościennych komórek[4].
- Gatunki podobne
Szyszkówka tęporozwierkowa (Strobilurus stephanocystis) ma miąższ o łagodnym smaku, jej cheilocystydy są główkowate i pucharkowate z naroślami, a kaulocystydy mają wydłużoną podstawę. Szyszkówka świerkowa (Strobilurus esculentus) rośnie wyłącznie na zagrzebanych w ziemi szyszkach świerkowych[4].
Występowanie i siedlisko
edytujWystępuje w Ameryce Północnej, Europie i Azji. W Europie jest szeroko rozprzestrzeniony[6]. W. Wojewoda w 2003 r. podał, że w Polsce jest bardzo rzadki[3], jednak w późniejszych latach podano bardzo wiele jego stanowisk. Jest w Polsce gatunkiem pospolitym[5].
Grzyb saprotroficzny[3]. Rozwija się na opadłych szyszkach sosny, głównie wiosną[3].
Zastosowanie
edytujSzyszkówka gorzkawa wytwarza substancję o nazwie strobiluryna, będącą składnikiem jednego z najlepiej sprzedających się na świecie biologicznych preparatów grzybobójczych, używanego do zwalczania grzybowych chorób roślin. Związek ten jednak szybko rozkłada się pod wpływem światła i dlatego jest niepewny w zwalczaniu choroby. Dlatego opracowano różne analogi strobiluryny mające szerokie zastosowanie, szerokie spektrum działania i wysoką skuteczność w zwalczaniu chorób roślin. Poza tym są ekologiczne przyjazne. Ich działanie polega na zatrzymaniu syntezy ATP w procesie oddychania patogenów[7].
Przez niektórych okazy o niezbyt gorzkim smaku są uważana za grzyby jadalne[5].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2024-04-25] (ang.).
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2024-04-25] (ang.).
- ↑ a b c d Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 637, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c d e f Demetrio Merino Alcántara, Strobilurus tenacellus [online] [dostęp 2024-04-25] (hiszp.).
- ↑ a b c Aktualne stanowiska Strobilurus tenacellus w Polsce [online], grzyby.pl [dostęp 2024-04-25] (pol.).
- ↑ Występowanie Strobilurus tenacellus na świecie (mapa) [online], gbif.org [dostęp 2024-04-25].
- ↑ Bijeeta Thangjam, Bandana Mayanglambam, Tusi Chakma, Synthesis of Promising Fungicide from Strobilurus Tenacellus, „AgriCos e-Newsletter”, 1 (2), 2020, s. 83–86 [dostęp 2024-04-25] (ang.).