Szyszkówka świerkowa
Szyszkówka świerkowa (Strobilurus esculentus (Wulfen) Singer) – gatunek grzybów z rodziny obrzękowcowatych (Physalacriaceae)'[1].
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
szyszkówka świerkowa |
| Nazwa systematyczna | |
| Strobilurus esculentus (Wulfen) Singer Persoonia 2(3): 414 (1962) | |
.JPG)
.jpg)
Systematyka i nazewnictwo
edytujPozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Strobilurus, Physalacriaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1781 r. Franz Xaver von Wulfen nadając mu nazwę Agaricus esculentus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1962 r. Rolf Singer, przenosząc go do rodzaju Strobilurus[1].
Niektóre synonimy naukowe[2]:
- Agaricus esculentus Wulfen 1781
- Collybia esculenta (Wulfen) P. Kumm. 1871
- Marasmius esculentus (Wulfen) P. Karst. 1889
- Pseudohiatula esculenta (Wulfen) Singer 1959
Polską nazwę podali Barbara Gumińska i Władysław Wojewoda w 1983 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był wcześniej jako pieniążek szyszkowy[3].
Morfologia
edytujŚrednica 1,5–2,5 (wyjątkowo do 3,5 cm), kształt półkulisty do rozpostartego, czasami z niskim garbem. Brzeg kapelusza nie jest podwinięty. Powierzchnia o barwie od szaroochrowej przez czerwonobrązową do ciemnobrązowej, gładka i matowa. Czasami może być miejscami pomarszczona. W stanie wilgotnym przez brzegi kapelusza nieco prześwitują blaszki. Jeśli owocniki rozwijają się pod śniegiem, są białe[4].
Gęste, zatokowato wycięte, o barwie białawej do jasnopopielatej[4].
Wysokość 3–6 cm, grubość 1–2 mm, sztywny, twardy, rurkowaty, przy podstawie z resztkami grzybni. Powierzchnia błyszcząca, brązowoochrowa, górą jaśniejsza[6].
Cienki, białawy, bez zapachu. Smak łagodny[6].
- Cechy mikroskopowe
Wysyp zarodników jasnokremowy. Zarodniki elipsoidalne, gładkie, nieamyloidalne, o rozmiarach 5–6,5 × 3–4 μm. Pleurocystydy grubościenne, wypukłe, o szczytach mocno inkrustowanych i rozmiarach 35–60 × 10–17 µm. Cheilocystydy również grubościenne i wypukłe, ale wydłużone i o szczytach słabo tylko inkrustowanych. Mają rozmiar 40–50 × 9–12 µm[5].
- Gatunki podobne
Na szyszkach świerkowych rośnie kilka innych gatunków[7]:
- szyszkówka tęporozwierkowa (Strobilurus stephanocystis). Morfologicznie jest niemożliwa do odróżnienia, praktycznie najłatwiej odróżnić ją po miejscu występowania (na szyszkach sosnowych). W hymenium ma szerokie cystydy z wieńcem kryształków na szczycie[6],
- szyszkówka gorzkawa (Strobilurus tenacellus). Kapelusz ma powierzchnię lekko paskowaną wskutek prześwitywania blaszek[6]. Jest gorzka[7],
- grzybówka wiosenna (Mycena strobilicola). Występuje też wiosną i też na szyszkach świerkowych. Różni się wyraźnym zapachem chloru i białym, kruchym trzonem[7].
- pieniążniczka szyszkowa (Baeospora myosura). Ma jasny, cielistobeżowy kapelusz i biało oprószony trzon[7].
Występowanie i siedlisko
edytujGatunek ten znany jest głównie w Europie. Jest tutaj szeroko rozprzestrzeniony. Poza Europą opisano jego występowanie tylko w Meksyku w Ameryce Północnej[8]. W Polsce jest pospolity[7].
Grzyb saprotroficzny[3]. Występuje w lasach, na cmentarzach i w parkach, na leżących w ściółce, zagrzebanych częściowo w ziemi lub ukrytych pod powierzchnią ziemi szyszkach świerkowych[6], wyjątkowo również na jodłowych[3]. Jest pospolity wszędzie tam, gdzie występują świerki, szczególnie więc w górskich lasach. Zazwyczaj wokół jednej szyszki świerkowej występuje po kilkanaście owocników[4]. Pojawiają się one głównie wiosną (od marca do czerwca), rzadziej jesienią (październik – listopad)[3].
Znaczenie
edytujGrzyb jadalny. Mimo że jest drobnych rozmiarów może mieć dla grzybiarzy znaczenie, w niektórych regionach występuje bowiem licznie i to wczesną wiosną, w okresie ubogim w grzyby. Doskonale smakuje na przykład duszona w grzankach. Należy tylko uważać na inne, blisko spokrewnione i bardzo podobne, ale niejadalne gatunki[4].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2013-09-15] (ang.).
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2024-04-25] (ang.).
- ↑ a b c d Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 637, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c d Till R. Lohmeyer, Ute Kũnkele, Grzyby. Rozpoznawanie i zbieranie, Warszawa 2006, s. 111, ISBN 83-85444-65-3.
- ↑ a b Na grzyby [online] [dostęp 2014-02-25].
- ↑ a b c d e Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda, Grzyby i ich oznaczanie, Warszawa: PWRiL, 1985, s. 335, ISBN 83-09-00714-0.
- ↑ a b c d e Marek Snowarski, Grzyby, Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010, s. 130, ISBN 978-83-7073-776-4.
- ↑ Discover Life Maps [online] [dostęp 2016-01-10].