Tadeusz Schiele
Tadeusz Kazimierz Schiele[1] (ur. 19 lutego 1920 w Zakopanem, zm. 22 marca 1986 tamże) – taternik, polski pilot, kapitan Wojska Polskiego, kapitan (ang. Flight Lieutnant) Królewskich Sił Powietrznych (podczas II wojny światowej), pilot szybowcowy, autor książek wspomnieniowych, kawaler Virtuti Militari.
| 1 1/2 zwycięstwo | |
| |
 kapitan pilot
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Przebieg służby | |
| Siły zbrojne | |
| Formacja | |
| Jednostki |
122 dywizjon myśliwski, |
| Główne wojny i bitwy |
II wojna światowa, |
| Odznaczenia | |
      
| |
.svg){kind=small}
Życiorys
edytujSyn Kazimierza Schiele (taternika, alpinisty, narciarza, działacza PZN i współzałożyciela wytwórni nart mieszczącej się w Zakopanem). W Zakopanem ukończył szkołę powszechną i gimnazjum. W czasach szkolnych był czynnym członkiem Klubu Wysokogórskiego, a jednocześnie uczestnikiem kursów szybowcowych w Bezmiechowej i Szkole Szybowcowej w Tęgoborzy. Uzyskał kategorię C pilota szybowcowego, odbył kurs skoków z wieży spadochronowej oraz kurs pilotażu silnikowego[2]. W 1937 roku uzyskał kategorię C pilota szybowcowego. W 1938 przeszedł trzymiesięczny kurs unitarny w Cieszynie w 21. Dywizji Piechoty Górskiej[3]. Szkołę Podchorążych Rezerwy Lotnictwa w Sadkowie ukończył z pierwszą lokatą, tam zaskoczył go wybuch II wojny światowej[4]. Wszedł w skład załóg eskadry szkolnej latających na PZL.23 Karaś[5]. Podczas kampanii wrześniowej 1939 roku dostał się do niewoli niemieckiej, po ucieczce z obozu jenieckiego wrócił do Zakopanego. 31 grudnia 1939 roku przeszedł granicę i przez Słowację, Węgry, Jugosławię, Włochy i Francję dotarł do Wielkiej Brytanii[6]. W Manstone, założył z kolegami i redagował czasopisma „Wiadomości ze świata” oraz „Skrzydła”[7].
Zgłosił się do służby w Polskich Siłach Powietrznych, otrzymał numer służbowy RAF P-1890[8]. W 1940 roku odbył przeszkolenie w Blackpool i Carlisle i – jako pilot myśliwski – otrzymał 2 czerwca 1941 roku przydział do brytyjskiego 122 dywizjonu myśliwskiego[9]. Wkrótce został przeniesiony do 308 dywizjonu myśliwskiego „Krakowskiego” dowodzonego przez kapitana Mariana Pisarka. 19 sierpnia 1942 roku brał udział w dwóch lotach bojowych na osłonę lądowania w Dieppe[10]. 20 września, podczas lotu na osłonę operacji Circus 100 lądował przymusowo w Tangmere z braku paliwa[11]. Samolot, na którym latał miał swoje godło indywidualne, był nim gwiazdozbiór Wielkiej Niedźwiedzicy. Zawsze też latał na maszynie noszącej oznaczenie ZF-H[12].
13 lipca 1943 roku został ranny w wyniku zderzenia samolotów podczas startu, do latania bojowego powrócił jesienią tego samego roku. Po ukończeniu drugiej tury lotów bojowych został pod koniec 1944 roku przeniesiony do szkoły lotniczej w Rednall na stanowisko instruktora[2]. W Polskiej Sekcji radia BBC wygłaszał relacje z walk powietrznych, był też autorem słuchowiska radiowego Dwa pierścionki[4]. Dał się też poznać z nietypowych działań, np. pod koniec działań wojennych zainicjował proceder przewożenia piwa z Wielkiej Brytanii na lotnisko polowe w Plumetot we Francji w dodatkowym zbiorniku paliwowym Spitfire'a[13][14].
W czasie służby w lotnictwie wykonał 201 lotów bojowych, 17 lipca 1941 roku wspólnie z kpt. Marianem Pisarkiem zestrzelił Messerschmitta Bf 109 na pewno, drugiego samodzielnie 24 października. Trzeci Bf 109 został mu uznany za zestrzelony prawdopodobnie. Zniszczył również kilka samolotów wroga na ziemi oraz stanowisko artyleryjskie. Za czyny bojowe otrzymał odznaczenia polskie i brytyjskie, m.in. Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari[15]
We wrześniu 1947 roku wrócił do Zakopanego, gdzie mieszkał do końca życia. W związku ze służbą w Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie nie został dopuszczony do latania, pracował jako niewykwalifikowany robotnik fizyczny. Uprawiał taternictwo i speleologię, pisał książki i artykuły o tematyce lotniczej. Był jednym ze współzałożycieli Zakopiańskiej Sekcji Speleologicznej przy PTTK[16]. W 1968 roku powrócił do latania, przez kilka lat był też pilotem szybowcowym, samolotowym i instruktorem w Aeroklubie Tatrzańskim w Nowym Targu. Miał Złotą Odznakę Szybowcową z dwoma diamentami (diament za przewyższenie zdobył nad Tatrami w 1969 roku[17]). W 1968 roku został członkiem zarządu Aeroklubu Tatrzańskiego, w ramach działalności sportowej wykonywał również skoki spadochronowe[16]. Wykorzystywał swą znajomość topografii Tatr jako pilot holujący, dzięki niemu wielu pilotów szybowcowych spełniło warunki do diamentów Odznak Szybowcowych. Brał udział w licznych spotkaniach z młodzieżą, dał się poznać jako niezrównany gawędziarz i bohater anegdot o tematyce lotniczej i górskiej[18]. W 1985 roku towarzyszył polskiej reprezentacji w Szybowcowych Mistrzostwach Świata w Rieti[19].
Zmarł 22 marca 1986 roku. 26 marca został pochowany na Nowym Cmentarzu przy ulicy Nowotarskiej w Zakopanem (kw. F3-3-22)[20].
Życie prywatne
edytujW grudniu 1941 roku Tadeusz Schiele wziął ślub z Jeanne Johnstone, poznaną w Northolt Angielką odbywającą służbę w WAAF. Z tego małżeństwa urodził się 30 stycznia 1943 roku w Wielkiej Brytanii syn Kazimierz[21]. Po wojnie przyjechała z mężem do Polski, jednak małżeństwo rozpadło się po kilku latach[22]. Jej osoba była pierwowzorem postaci Angielki Mary w filmie Sprawa pilota Maresza. W latach 50. śpiewała z polskimi zespołami jazzowymi, nagrywała płyty, jednak na przełomie lat 50. i 60. wyjechała nie potrafiąc pogodzić się z warunkami panującymi w kraju rządzonym przez komunistów[23][24].
Zwycięstwa powietrzne
edytujNa liście Bajana zajmuje 197. pozycję z wynikiem 1 i 1/2 zestrzeleń pewnych i 1 prawdopodobne[25].
Zestrzelenia pewne
edytuj- 1/2 Bf 109 – 17 lipca 1941 roku
- Bf 109 – 24 października 1941 (pilotował Supermarine Spitfire VB ZF-H „Haberbusch” z charakterystyczną namalowaną na masce „Wielką Niedźwiedzicą”)
Zestrzelenia prawdopodobne
edytuj- Bf 109 – 24 października 1941
Odznaczenia
edytujPodczas służby w Wojsku Polskim otrzymał odznaczenia[26][2]:
- Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari nr 10779[27],
- Krzyż Walecznych – trzykrotnie,
- Medal Lotniczy,
- Medal Zwycięstwa i Wolności 1945,
- Polowa Odznaka Pilota,
- Złota Odznaka Szybowcowa z dwoma diamentami,
- Odznaka Grunwaldzka.
Publikacje
edytujKsiążki
edytuj- 1957 – Spitfire (Katowice, „Wydawnictwo Śląsk”)
- 1958 – Wynalazek profesora Brenka i inne opowiadania („Wydawnictwo Śląsk”)
- 1966 – Blisko nieba („Wydawnictwo Śląsk”)
- 1979 – Wspinaczki po chmurach (Warszawa, „Wydawnictwo Iskry”)
- 1987 – W cieniach chmur (Kraków, „Krajowa Agencja Wydawnicza”) ISBN 83-03-01613-X
Artykuły
edytuj- Dakota samolot śmierci, Przekrój, nr 11/1947,
- Zagadki, Przekrój, nr 30/1949,
- Wspinaczki po chmurach, Skrzydlata Polska, nr 32/1972.
Upamiętnienie
edytuj
Od 2019 w Nowym Targu podczas Podhalańskiego Festiwalu Modelarskiego Ciupaga przyznawana jest nagroda specjalna "Nojpiykniyjsy Polowac" im. kpt. pil. Tadeusza Schiele[28].
Przypisy
edytuj- ↑ Tadeusz Kazimierz Schiele. Sejm-Wielki.pl. [dostęp 2021-03-18].
- ↑ a b c Skrzydlata Polska i 17'1967 ↓, s. 18.
- ↑ Schiele 1979 ↓, s. 5.
- ↑ a b Życieński 2010 ↓, s. 149.
- ↑ Leski 1989 ↓, s. 63.
- ↑ Szafranek 2011 ↓, s. 172.
- ↑ Tadeusz Schiele. Aeroklub Nowy Targ. [dostęp 2021-03-18]. (pol.).
- ↑ Krzystek 2012 ↓, s. 507.
- ↑ Gretzyngier, Matusiak 2007 ↓, s. 504.
- ↑ Śliżewski 2018 ↓, s. 115.
- ↑ Sikora 2016 ↓, s. 235.
- ↑ Schiele 1957 ↓, s. 41.
- ↑ Król 1983 ↓, s. 202.
- ↑ Schiele 1966 ↓, s. 266.
- ↑ Lista nazwisk osób odznaczonych Orderem Virtuti Militari.
- ↑ a b Skrzydlata Polska i 40'1969 ↓, s. 2.
- ↑ Tatrzańskie diamenty.
- ↑ Kozdra 2011 ↓, s. 65-70.
- ↑ Skrzydlata Polska i 17'1987 ↓, s. 6.
- ↑ Tadeusz Schiele. Niebieska Eskadra. [dostęp 2021-04-26]. (pol.).
- ↑ Schiele 1979 ↓, s. 252.
- ↑ Schiele 1979 ↓, s. 17.
- ↑ Sojda 2018 ↓, s. 122.
- ↑ Jeanne Johnstone. Discogs.com. [dostęp 2021-03-23]. (ang.).
- ↑ "Lista Bajana". Polskie Siły Powietrzne na Zachodzie. [dostęp 2021-03-18]. (pol.).
- ↑ Schiele Tadeusz Kazimierz. Lista Krzystka. [dostęp 2021-05-22]. (pol.).
- ↑ „Kurier Polski”, nr 60 z 26 marca 1986, s. 2.
- ↑ Grupa Modelarska Nowy Targ [online], GMNT [dostęp 2022-10-28] (pol.).
Bibliografia
edytuj- Robert Gretzyngier, Wojtek Matusiak: Polacy w obronie Wielkiej Brytanii. Poznań: Dom Wydawniczy Rebis, 2007. ISBN 978-83-7301-946-1. OCLC 189476159.
- Mieczysław Kozdra: Między startem a lądowaniem : ze wspomnień pilota. Zamość: Drukarnia "Atylla" s.j., 2011. ISBN 83-86285-78-8. OCLC 830302562.
- Wacław Król: Polskie skrzydła w inwazji na Francję. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1983. ISBN 83-11-06978-6. OCLC 830218766.
- Tadeusz Jerzy Krzystek, [Anna Krzystek]: Polskie Siły Powietrzne w Wielkiej Brytanii w latach 1940-1947 łącznie z Pomocniczą Lotniczą Służbą Kobiet (PLSK-WAAF). Sandomierz: Stratus, 2012. ISBN 978-83-61421-59-7. OCLC 276981965.
- Kazimierz Leski: Życie niewłaściwie urozmaicone. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1989. ISBN 83-01-08351-4.
- Tadeusz Schiele: Spitfire : wspomnienia lotnika - myśliwca. Katowice: Wydawnictwo "Śląsk", 1957. OCLC 233457756.
- Tadeusz Schiele: Blisko nieba. Warszawa: Wydawnictwo Śląsk, 1966. OCLC 20081646.
- Tadeusz Schiele: Wspinaczki po chmurach. Warszawa: Iskry, 1979, seria: Naokoło świata. ISBN 83-207-0132-5. OCLC 830216158.
- Robert Sikora: Bitwy polskiego lotnictwa : 1918-1945. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Alma-Press, 2016. ISBN 978-83-7020-626-0. OCLC 953188670.
- Kochanka lotnika.... W: Grzegorz Sojda: Bohaterowie drugiego planu. Warszawa: Fundacja Historyczna Lotnictwa Polskiego, 2018. ISBN 978-83-64424-48-9. OCLC 1101917462.
- Karol Szafranek. Helena Marusarzówna (1918-1941). „Przegląd Historyczno-Oświatowy : kwartalnik Związku Nauczycielstwa Polskiego poświęcony dziejom wychowania i oświat”. 3-4 (213-214)/2011, 2011. Kielce: Wydawnictwo Pedagogiczne ZNP Spółka z o.o.. ISSN 0033-2178. OCLC 2319591.
- Grzegorz Śliżewski: Nad krwawiącymi liśćmi klonu : polscy piloci myśliwscy w operacji „Jubilee” (Dieppe, 19 sierpnia 1942 roku). Oświęcim: Wydawnictwo Napoleon, 2018. ISBN 978-83-7889-850-4. OCLC 1114493876.
- Zdzisław Życieński. Wyżej niż Tatry : taternicy-lotnicy w czasie II wojny światowej. „Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej”. 1-2/2010, styczeń-luty 2010. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu. ISSN 1641-9561. OCLC 51104599.
- Lur. Zb.. Tadeusz Schiele. „Skrzydlata Polska”. 17/1967, 23 kwietnia 1967. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783.
- Znów za sterami. „Skrzydlata Polska”. 40/1969, 5 października 1969. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783.
- Kpt. pil. Tadeusz Schiele. „Skrzydlata Polska”. 17/1986, 27 kwietnia 1986. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783.