Teleskop Hobby’ego-Eberly’ego
Teleskop Hobby’ego-Eberly’ego, HET (od ang. Hobby-Eberly Telescope) – czwarty na świecie pod względem średnicy lustra głównego teleskop optyczny (apertura efektywna 9,2 metra). Został nazwany na cześć Williama Hobby'ego i Roberta Eberly'ego, którzy wnieśli duży wkład w budowę teleskopu.
 Kopuła teleskopu Hobby’ego-Eberly’ego | |
| Państwo | |
|---|---|
| Organizacja | |
| Lokalizacja | |
| Wysokość n.p.m. |
2026 m |
| Zakres widma |
optyczne |
| Rozpoczęcie budowy |
1994[1] |
| Ukończenie budowy |
1996 |
| Średnica zwierciadła |
11,1 × 9,8 m |
| Powierzchnia zwierciadła |
77,6[2] m² |
| Długość ogniskowej |
13,08[2] m |
| Kopuła |
sferyczna |
Położenie na mapie Teksasu  | |
Położenie na mapie Stanów Zjednoczonych  | |
 30°40′53,2″N 104°00′53,0″W/30,681444 -104,014722
| |
| Strona internetowa | |
Lokalizacja edytuj
HET znajduje się w Obserwatorium McDonalda, nieopodal miejscowości Fort Davis w Teksasie, na górze Mount Fowlkes na wysokości 2026 metrów nad poziomem morza.
Budowa edytuj
Teleskop powstał przy współpracy Uniwersytetu Teksańskiego w Austin, Uniwersytetu Pensylwanii, Uniwersytetu Stanforda, Uniwersytetu Ludwika i Maksymiliana w Monachium i Uniwersytetu w Getyndze. Został zaprojektowany tak, by zbierać jak największą ilość światła, w szczególności na potrzeby spektroskopii, przy jak najniższym koszcie budowy. Koszt ten wyniósł, bez instrumentów pomiarowych, około 13,5 miliona dolarów, co stanowi około 15–20% ceny innych teleskopów tej klasy.
Ceremonia rozpoczęcia budowy miała miejsce w marcu 1994 roku[1]. Nad budową czuwało Centrum Marshalla, jeden z ośrodków NASA. „Pierwsze światło” (pierwsze zdjęcie wykonane przez teleskop) uzyskano 10 grudnia 1996. Regularne obserwacje naukowe teleskop rozpoczął w październiku 1999 roku[1].
Zbudowany w RPA Wielki Teleskop Południowoafrykański (SALT) jest kopią teleskopu Hobby’ego-Eberly’ego.
Optyka teleskopu edytuj
Główne lustro teleskopu składa się z 91 sześciokątnych elementów. Położenie każdego z nich może być zmieniane za pomocą trzech silników, dzięki czemu można kompensować skutki przesunięć i zmian rozmiaru elementów powstałe wskutek wahań temperatury. Masa głównego lustra wynosi około 13 ton, jego powierzchnia 77,6 metra kwadratowego, a ogniskowa 13,08 metra. Promień krzywizny lustra to 26,164 metra.
Teleskop może obserwować obiekty o deklinacjach od -10°20' do 71°40', co stanowi około 70% powierzchni nieba widocznej z Obserwatorium McDonalda.
Instrumenty edytuj
W teleskopie zainstalowano 3 spektrografy: LRS, MRS i HRS. Pierwszy z nich, Low Resolution Spectrograph (spektrograf o niskiej rozdzielczości), jest umieszczony w ognisku, pozostałe dwa (kolejno Medium i High Resolution Spectrograph – spektrografy o średniej i wysokiej rozdzielczości) znajdują się w klimatyzowanych podziemiach, a światło jest do nich doprowadzane przy użyciu światłowodu.
Zastosowanie edytuj
Znaczne rozmiary teleskopu pozwalają zobaczyć i zbadać widmo nawet bardzo słabych obiektów. HET jest używany między innymi do poszukiwania planet pozasłonecznych metodą prędkości radialnych. Pierwszą odkrytą przy użyciu HET planetą była HD 37605 b[3]. Do odkryć w tej dziedzinie należy też między innymi HD 155358 b. Dzięki badaniom spektrograficznym przy użyciu HET wyznaczono również wiek najstarszej znanej wówczas gwiazdy – HE 1523-0901[4].
Teleskop ten był wykorzystany przy odkryciach planet pozasłonecznych HD 17092 b oraz HD 102272 b przez zespół polskich astronomów. Z teleskopu korzysta między innymi również poszukująca supernowych, nowych i nowych karłowatych grupa Texas Supernova Search. W 2011 astronomowie korzystający z tego teleskopu potwierdzili istnienie planet Kepler-15b[5] i Kepler-17b[6].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c Richard D. Savage et al. Current status of the Hobby-Eberly Telescope wide field upgrade and VIRUS. „SPIE Proceedings”. 7012, 2008-07-27. DOI: 10.1117/12.789360. (ang.).
- ↑ a b Telescope Overview. [w:] Hobby-Eberly Telescope [on-line]. Pennsylvania State University. [dostęp 2016-07-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-08-20)]. (ang.).
- ↑ Wiadomość o odkryciu planety HD 37605 b na stronie Polskiego Towarzystwa Astronomicznego (pol.)
- ↑ Wiadomość o wyznaczeniu wieku HE 1523-0901 w serwisie Spaceflight Now (ang.)
- ↑ Another Kepler Planet Confirmed (ang.)
- ↑ Two More Kepler Planets Confirmed (ang.)
Linki zewnętrzne edytuj
- Teleskop Hobby’ego-Eberly’ego na stronie Uniwersytetu Teksańskiego (ang.)
- Teleskop Hobby’ego-Eberly’ego na stronie Wydziału Astronomii Uniwersytetu Pensylwanii. www2.astro.psu.edu. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-07-09)]. (ang.)
- Wiadomość o budowie teleskopu w serwisie AstroNEWS (pol.)