Trzciniak polinezyjski
Trzciniak polinezyjski[3] (Acrocephalus astrolabii) – gatunek ptaka z rodziny trzciniaków (Acrocephalidae). Znany jest wyłącznie z dwóch okazów pochodzących prawdopodobnie z Wysp Gambiera. Wymarły.
| Acrocephalus astrolabii[1] | |||
| Holyoak & Thibault, 1978 | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
trzciniak polinezyjski | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |||
 | |||
Taksonomia
edytujPo raz pierwszy gatunek opisali Holyoak i Thibault w 1978. Holotypem był odkryty w Muzeum Historii Naturalnej w Paryżu nieopisany pod kątem płci, wieku i gatunku okaz E8681. Dołączona do niego notatka „Mangareva, Astrolabe, Philedon chanteur” zdaniem autorów prawdopodobnie wskazywała błędną lokalizację. Wskazano jeszcze jeden okaz, również bez przypisanej płci i wieku, opisany jako „Philedon (chanteur), Nouheva [or Nouhira] 266 Astrolabe”; charakter pisma przypominał ten z notatki dołączonej do okazu E8681[4]. Obydwa te osobniki odłowiono podczas podróży drugiej okołoantarktycznej korwety Astrolabe w latach 1838–1839[5]. Według stanu wiedzy z 2017 nadal są przechowywane w zbiorach paryskiego muzeum[6].
Autorzy nadali nowemu gatunkowi nazwę Acrocephalus luscinia astrolabii[4], tym samym uznając go za podgatunek trzciniaka słowiczego (Acrocephalus luscinius). Obecnie (2019) Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny umieszcza trzciniaka polinezyjskiego w rodzaju Acrocephalus jako odrębny gatunek[7], podobnie jak autorzy HBW[8] czy BirdLife International[9].
Morfologia
edytujDługość ciała wynosiła około 17 cm[6]. Wymiary szczegółowe dla holotypu i paratypu: długość skrzydła – 100 i 99 mm; długość ogona – 83 i 86,5 mm (u drugiego okazu ogon wytarty); długość dzioba – 29,5 mm (u drugiego okazu dziób złamany); długość skoku – 33 i 31,5 mm. Wierzch ciała miał niemal jednolite ubarwienie, charakterystyczny był brak jasnych krawędzi piór, które zwykle występują u dużych polinezyjskich przedstawicieli Acrocephalus[4].
Zasięg występowania
edytujPochodzenie holotypu i paratypu już od czasu opisania gatunku było niejasne. Ogólnie zdefiniowanym, ale najpewniejszym zasięgiem są Wyspy Gambiera[8].
Zarówno Mangareva (Wyspy Gambiera, Polinezja Francuska), jak i „Nouheva” – najpewniej Nuku Hiva (Markizy, Polinezja Francuska) – wspomniane w muzealnych notkach najpewniej były błędnymi lokalizacjami. Zdaniem autorów pierwszego opisu trzciniaki polinezyjskie występowały na mikronezyjskiej wyspie Yap (co okazało się później błędnym przypuszczeniem[8]), gdzie wedle ówczesnej wiedzy nie odkryto dotąd żadnych trzciniaków. Rozmiary ciała trzciniaków polinezyjskich były wyjątkowo duże w porównaniu do mikronezyjskich Acrocephalus[4]. Badania genetyczne wykazały, że obydwa okazy pochodziły z tego samego obszaru. W 2011 Cibois, Thibault i Pasquet wskazali prawdopodobną lokalizację ich życia jako Wyspy Gambiera, jako że trzciniaki polinezyjskie dzielą unikalny haplotyp z trzciniakiem koralowym (A. atyphus) z pobliskiego Tuamotu i zostały pozyskane podczas drugiej ekspedycji korwety Astrolabe. W 2011 nie było wiadomo o jakichkolwiek okazach trzciniaków z Wysp Gambiera[5].
Status i zagrożenia
edytujIUCN uznaje trzciniaka polinezyjskiego za gatunek wymarły[9]. Poza holotypem i paratypem tego gatunku w muzeach brak okazów trzciniaków z Wysp Gambiera. Dwa lata po d’Urville’u wyspy odwiedził Pierre Adolphe Lesson. Obserwował i odłowił jednego trzciniaka, ale los tego okazu jest nieznany. Schmeltz i Krause w 1881 wspominali w komentarzu do zbiorów Garretta z lat 70. XIX wieku o prawdopodobnym występowaniu trzciniaków na Wyspach Gambiera, ale bez podania konkretów. W 1922 zarządca wyspy Taravai, należącej do Wysp Gambiera, opisał Ernstowi Quayle ptaka podobnego do trzciniaka, który miał nie być tu widziany od 30–50 lat. Jest to jedno z dwóch ostatnich świadectw występowania trzciniaka polinezyjskiego. W 1934 Kenneth Emory odnotował, że Polinezyjczycy z tego regionu nadal używają nazwy „Komako”, która określała wymarłego już wtedy ptaka. Na Markizach i Tuamotu nazwa ta funkcjonowała jako określenie ptaków z rodzaju Acrocephalus[5]. Powodem wymarcia tego gatunku było wylesianie i zawleczenie na wyspy drapieżników[6][8].
Przypisy
edytuj- ↑ Acrocephalus astrolabii, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Acrocephalus astrolabii, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Acrocephalidae Salvin, 1882 - trzciniaki - Brush, reed and swamp warblers (wersja: 2021-06-30). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-08-07].
- ↑ a b c d Holyoak, D.T. & Thibault, J.-C.. Undescribed Acrocephalus warblers from Pacific Ocean islands. „Bulletin of the British Ornithologists' Club”. 98, s. 122–127, 1978.
- ↑ a b c Cibois, Alice; Thibault, Jean-Claude & Pasquet, Eric. Molecular and morphological analysis of Pacific reed warbler specimens of dubious origin, including Acrocephalus luscinius astrolabii. „Bulletin of the British Ornithologists' Club”. 131, s. 32–40, 2011.
- ↑ a b c Julian P. Hume: Extinct Birds. Bloomsbury Publishing, 2017. ISBN 978-1-4729-3745-2.
- ↑ Frank Gill & David Donsker: Bushtits, leaf warblers, reed warblers. IOC World Bird List (v9.2), 22 czerwca 2019. [dostęp 2019-08-13].
- ↑ a b c d Mangareva Reed-warbler (Acrocephalus astrolabii). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2019. [dostęp 2019-08-13].
- ↑ a b Mangareva Reed-warbler Acrocephalus astrolabii. BirdLife International. [dostęp 2019-08-13].