Turzysk (ukr. Турійськ) – osiedle typu miejskiego na Ukrainie i stolica rejonu w obwodzie wołyńskim na Wołyniu. 5,8 tys. mieszkańców (szacunek na 2006).

Turzysk
Турійськ
Ilustracja
Cmentarz Polski
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Ukraina

Obwód

 wołyński

Rejon

turzyski

Powierzchnia

8,74 km²

Wysokość

180–190 m n.p.m.

Populacja (2017)
• liczba ludności


5689

Nr kierunkowy

+380 3363

Kod pocztowy

44800

Tablice rejestracyjne

AC

Położenie na mapie obwodu wołyńskiego
Mapa konturowa obwodu wołyńskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Turzysk”
Położenie na mapie Ukrainy
Mapa konturowa Ukrainy, u góry po lewej znajduje się punkt z opisem „Turzysk”
Ziemia51°05′18″N 24°31′28″E/51,088333 24,524444

Znajduje się tu stacja kolejowa Turzysk, położona na linii LwówSapieżankaKowel.

Historia edytuj

Nazwa miejsca wspomniana w kontekście zmagań panujących na Włodzimierzu z Jaćwingami[1] W XVI w. miejscowość należała do Sanguszków. Hetman polny Roman Sanguszko spełniając ostatnią wolę żony nakazał w swym testamencie z 1571 r. wybudować tam przycerkiewny szpital. Zapis ten zrealizowała jego matka księżna Hanna Zbaraska[2]. Następnie Turzysk należał do Zasławskich, Lubomirskich i Stadnickich. W 1731 miał tu miejsce ślub Józefa Kantego Ossolińskiego z Teresą Stadnicką, po którym miejscowość przeszła w posiadanie Ossolińskich, a na początku XIX w. Moszyńskich. W 1759 król Polski August III Sas nadał prawo magdeburskie. W 1908 otwarto w Turzysku stację kolejową na trasie łączącej Jarosław i Kowel.

Prywatne miasto szlacheckie położone było w XVI wieku w województwie wołyńskim[3].

 
Tablica upamiętniająca polskich żołnierzy poległych w I i II wojnie światowej oraz Polaków pomordowanych w 1943

W II Rzeczypospolitej miejscowość była siedzibą wiejskiej gminy Turzysk w województwie wołyńskim. 70% mieszkańców stanowili Żydzi[4] (w liczbie 1173 w 1921 roku[5]).

II wojna światowa edytuj

Od września 1939 r. pod okupacją sowiecką a od 28 czerwca 1941 r. pod okupacją niemiecką. Wiosną 1942 r. Niemcy utworzyli w Turzysku getto dla ludności żydowskiej, zlikwidowane 10 września 1942 r. 1512 Żydów rozstrzelano w dawnej kopalni piasku koło żydowskiego cmentarza. Zbrodni dokonało Sicherheitsdienst oraz ukraińscy policjanci, w tym ze 103. batalionu z Maciejowa[5]. W połowie 1943 roku miasteczko opustoszało – Polacy w obawie przed UPA wyjechali do Kowla lub Zasmyk, natomiast Ukraińcy opuścili miejscowość spodziewając się niemieckiego odwetu za zabicie komendanta policji. W lipcu 1943 r. Turzysk opanowała UPA[4]. W 1944 r. Turzysk ponownie zajęła Armia Czerwona. W walkach o Turzysk w 1944 uczestniczyli Polacy.

Zabytki edytuj

Urodzeni edytuj

Miasta partnerskie edytuj

Przypisy edytuj

  1. The Ukrainian Week [online], ukrainianweek.com [dostęp 2017-11-27] (ang.).
  2. „Archiva Ukraini”, nr 4-6, 1996, nr 2, s. 32.
  3. Zenon Guldon, Jacek Wijaczka, Skupiska i gminy żydowskie w Polsce do końca XVI wieku, w: Czasy Nowożytne, 21, 2008, s. 164.
  4. a b Władysław Siemaszko, Ewa Siemaszko, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na ludności polskiej Wołynia 1939-1945, t. 1, Warszawa: „von borowiecky”, 2000, s. 390, ISBN 83-87689-34-3, OCLC 749680885.
  5. a b Холокост на территории СССР: Энциклопедия, Moskwa 2009, ISBN 978-5-8243-1296-6 s.991
  6. https://minakowski.pl/wnuk-stanislawa-augusta-nowe-sensacje-dla-doroslych/?unapproved=17446&moderation-hash=e38ef8e5f9c59650b3f255020cadd976#comment-17446
  7. Turzysk. [dostęp 2013-09-10].

Bibliografia edytuj

  • Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski, Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. XII, Warszawa, 1880–1902, s. 669.

Linki zewnętrzne edytuj