Ukwap dwupienny

gatunek rośliny

Ukwap dwupienny, kocanka czerwona (Antennaria dioica (L.) Gaertn.) – gatunek rośliny z rodziny astrowatych. Rośnie w całej Europie, na dużej części Azji i w Ameryce Północnej (na Alasce)[3]. W wielu krajach jest uprawiana. W Polsce rośnie na terenie całego kraju[4].

Ukwap dwupienny
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

astrowce

Rodzina

astrowate

Podrodzina

Asteroideae

Rodzaj

ukwap

Gatunek

ukwap dwupienny

Nazwa systematyczna
Antennaria dioica (L.) Gaertn.
Fruct. sem. pl. 2:410. 1791
Synonimy
  • Gnaphalium dioicum L.[3]

Morfologia

edytuj
 
Kwiatostany
Pokrój
Roślina owzniesionych łodygach, wysokości do 20 cm. Wytwarza płożące się rozłogi.
Liście
Dolne łopatkowate, górne równowąskie. Na górnej stronie są ciemnozielone, na dolnej srebrzystobiałe, pokryte kutnerem.
Kwiaty
Zebrane w koszyczkach. Koszyczki kwiatowe zebrane na szczycie pędu. Mają barwne i połyskujące listki okrywy koloru czerwono-różowego lub srebrzystobiałego. Ukwap dwupienny jest wyjątkiem w rodzinie astrowatych, gdyż występuje u niego dwupienność; kwiaty męskie i żeńskie występują na innych roślinach. Koszyczki z kwiatami żeńskimi są większe.

Biologia i ekologia

edytuj

Bylina, chamefit. W Polsce występuje na suchych stanowiskach (lasy sosnowe, piaszczyste łąki i nieużytki), wrzosowiska. Gatunek charakterystyczny dla klasy (Cl.) Nardo-Callunetea[5]. Okres kwitnienia przypada na miesiące maj-czerwiec. Liczba chromosomów 2n = 28[6].

Zastosowanie

edytuj
  • Uprawiana jest jako roślina ozdobna. Nadaje się na rabaty kwiatowe i do ogrodów skalnych. Może być też rośliną okrywową. Wysuszone kwiatostany używane są do suchych bukietów.
  • Jest też rośliną leczniczą – koszyczki kwiatowe używane są przy leczeniu chorób wątroby.

Odmiany

edytuj

Oprócz typowej formy uprawiane są również odmiany ozdobne, np:

  • 'Rosea' o głęboko różowych koszyczkach kwiatowych
  • 'Australis' o srebrzystoszarych łodygach i białych kwiatach

Uprawa

edytuj

Roślina jest w pełni mrozoodporna (strefy mrozoodporności 5-9), może rosnąć w pełnym słońcu lub w półcieniu. Wymaga wilgotnej i przepuszczalnej gleby. Rozmnaża się przez nasiona lub podział.

Zagrożenia i ochrona

edytuj

Gatunek umieszczony na polskiej czerwonej liście w kategorii NT (bliski zagrożenia)[7].

Przypisy

edytuj
  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).
  3. a b Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-05-27].
  4. Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce, Adam Zając (red.) i inni, Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, ISBN 83-915161-1-3, OCLC 831024957.
  5. Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
  6. Antennaria dioica na Flora of China [dostęp 2014-01-17].
  7. Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

Bibliografia

edytuj
  • Rośliny użytkowe, Wiedza Powszechna, W-wa, 1966
  • Geoffrey Burnie i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.