Ulica Zamkowa w Sanoku
Ulica Zamkowa w Sanoku – ulica w dzielnicy Śródmieście miasta Sanoka[1].
| Śródmieście | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 Ulica Zamkowa w Sanoku (2014) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Miejscowość | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Przebieg | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Sanoka  | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie województwa podkarpackiego  | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie powiatu sanockiego  | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 49°33′47,4″N 22°12′26,2″E/49,563167 22,207278
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Biegnie od zbiegu z rynku i placu św. Jana w stronę zachodnią aż do ulicy Adama Mickiewicza przechodząc w ulicę Żwirki i Wigury.
Nazwa ulicy pochodzi od tego, że prowadzi do zamku[2].
W okresie zaboru austriackiego w ramach autonomii galicyjskiej na przełomie XIX/XX wieku ulicę zamieszkiwała w większości ludność żydowska[3]. Podczas II wojny światowej w okresie okupacji niemiecka w Polsce 1939-1945 ulica została przemianowana na niemieckojęzyczną nazwę Zamkowastrasse[4], po przemianowaniu Schlossstrasse[5][6][7].
Zabudowa edytuj
W 1972 zamek oraz inne obiekty przy ulicy Zamkowej, pod ówczesnymi numerami 2, 19, 20, 22, 28, zostały włączone do uaktualnionego wówczas spisu rejestru zabytków Sanoka[8].
Zabudowania ulicy Zamkowej od rynku i placu św. Jana:
- Do września 1939 istniała Wielka Synagoga[9]. W okresie PRL w tym miejscu powstał biurowiec, w którym od 1969 funkcjonowała administracja i dyrekcja Sanockiego Przedsiębiorstwa Budowlanego, a równocześnie także hotel robotniczy[10][11][12]. Później budynek zamieniono na blok mieszkalny, w 1993 oddano tam do użytku 64 mieszkania[13]. Blok także figuruje pod numerem 3 ulicy Zamkowej[14].
- Naprzeciw miejsca położenia synagogi w czerwcu 2014, został ustanowiony kamień pamiątkowy wraz z tablicą upamiętniającą Żydów pomordowanych w latach II wojny światowej w Sanoku. Zgodę wyraziła Rada Miasta Sanoka uchwałą z 25 kwietnia 2013, zaś środki celem ufundowania obiektu zapewniono w budżecie miasta[15]. Inskrypcja o treści zaproponowanej przez Towarzystwo Przyjaźni Izrael–Polska, w języku polskim, hebrajskim i angielskim brzmi: Naprzeciw znajdowała się synagoga, zbezczeszczona i spalona przez niemieckich okupantów. Pamięci ponad 10 000 Żydów z Sanoka i okolic zamordowanych w latach II wojny światowej przez niemieckich ludobójców[16].
- Mała Synagoga pod adresem Plac Zamkowy 3 / Rynek 10, obiekt wpisany do rejestru zabytków.
- Budynek tzw. Zajazd pod numerem 2. Siedziba Muzeum Historycznego. Budynek został wpisany do wojewódzkiego (1958)[17] oraz do gminnego rejestru zabytków miasta Sanoka[8][18].
- Schody Zamkowe odchodzące od ulicy Zamkowej poniżej budynku Zajazdu.
- Skwer Janusza Szubera (nazwany w 2021), położony przy wyjściu na Schody Zamkowe, pomiędzy budynkiem b. Zajazdu a kompleksem zamkowym[19].
- Zamek Królewski pod numerem 2. Budynek został wpisany do wojewódzkiego (1952)[17] oraz do gminnego (zamek i studnia) rejestru zabytków miasta Sanoka[18]. W otoczeniu zamku znajdują się:
- Rzeźba plenerowa „Woje” autorstwa Romana Tarkowskiego, umieszczona w czerwcu 1975 z okazji Dni Kultury Oświaty, Książki i Prasy[20][21].
- Klon zwyczajny, zasadzony obok bramy wjazdowej do zamku, w ramach obchodów 100-lecia odzyskania niepodległości przez Polskę, przypadających na 11 listopada 2018[22]; inskrypcja na tabliczce brzmi: W 100 lecie odzyskania niepodległości przez Polskę. Klon zwyczajny (Acer platanoides). 11 listopada 2018. Burmistrz Miasta Sanoka. Okręg Bieszczadzki LOP.
- Budynek pod numerem 5. Dawniej jeden z dwóch internatów sanockich szkół ekonomicznych przy tej ulicy (drugim był budynek nr 16)[23].
- Dom pod numerem 6, obiekt nieistniejący, w przeszłości wpisany do rejestru zabytków.
- Budynek pod numerem 7 – do 1939 mieścił posterunek żandarmerii[24][25][26].
- Nieistniejący dom pod numerem 9, należący do rodziny Hrabar[27].
- Zbór Ewangelicznej Wspólnoty Zielonoświątkowej pod numerem 11, u zbiegu z ulicą Cerkiewną[28]. W przeszłości pod numerem 217; na przełomie XIX/XX stanowił budynek szpitala wojskowego[29][30][31].
- Sobór Świętej Trójcy pod numerem 14. Pierwotnie cerkiew Zesłania Ducha Świętego w Sanoku z funkcjonującą w niej parafią pod tym wezwaniem). Obecnie parafialna świątynia prawosławna. Zespół cerkwi (świątynia i dzwonnica) został wpisany do wojewódzkiego (1952)[17] oraz do gminnego rejestru zabytków miasta Sanoka[18].
- Kamienica pod numerem 16. Siedziba parafii Świętej Trójcy (do 2016 r. również diecezji przemysko-nowosądeckiej). Budynek został wpisany do wojewódzkiego (1987)[17] oraz do gminnego rejestru zabytków miasta Sanoka[18].
- Budynek należący do rodziny Kieszkowskich, usytuowany w okolicy obecnego skrzyżowania z ul. Jana III Sobieskiego od strony wschodniej, zlikwidowany ok. lat 70. XX wieku[32].
- Dworek pod numerem 19 pochodzący z 1888 roku. Obiekt nieistniejący przy ulicy. W przeszłości wpisany do rejestru zabytków[8][33][34].
- Dom pod numerem 20. Obiekt zabytkowy (1972)[8]. Został przekazany do Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku[35].
- Dom pod numerem 22, obiekt nieistniejący. W przeszłości wpisany do rejestru zabytków[8].
- Dom pod numerem 28. W przeszłości obiekt zabytkowy (1972)[8].
- Budynek pod numerem 30. Budynek został wpisany do wojewódzkiego (1990)[17] oraz do gminnego rejestru zabytków miasta Sanoka[18].
- Nieistniejący dworek umiejscowiony orientacyjnie naprzeciw obecnego zbiegu z ulicą Sanową; według różnych źródeł właścicielami była rodzina Łepkowskich (Karol Łepkowski)[36] oraz rodzina Tchorznickich (Aleksander Mniszek-Tchorznicki)[37][38].
Przy ulicy przed 1939 działał Hotel „Grand”[39] (w budynku hotelu Grand fotograf Jakub Puretz prowadził zakład fotograficzny[40]). Przy ulicy zamieszkiwali: ks. Wasylij Czemarnyk (nr domu 198)[41], c. k. nadradca wyższego sądu krajowego Joachim Tomaszewski[42].
Przypisy edytuj
- ↑ O dzielnicy. sanoksrodmiescie.pl. [dostęp 2015-08-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-03-16)].
- ↑ Józef Sulisz. Kilka zapisek z Sanoka. „Lud”. Tom 13, s. 39, 1907.
- ↑ Alojzy Zielecki, Mieszkańcy. W epoce autonomii galicyjskiej, w: Sanok. Dzieje miasta. Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 422.
- ↑ Amtliches Fernsprechbuch fűr das Generalgouvernement. Deutsche Post Osten, 1940, s. 35-36.
- ↑ Amtliches Fernsprechbuch fűr das Generalgouvernement. Deutsche Post Osten, 1941, s. 59.
- ↑ Amtliches Fernsprechbuch fűr das Generalgouvernement. Deutsche Post Osten, 1942, s. 79.
- ↑ Andrzej Romaniak: Sanok. Fotografie archiwalne – Tom I. Sanok: Muzeum Historyczne w Sanoku, 2009, s. 140, 238. ISBN 978-83-60380-26-0.
- ↑ a b c d e f Artur Bata. Działalność Powiatowego Konserwatora Zabytków w Sanoku w 1972 r.. „Materiały Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku”. 17-18, s. 91, 1973. Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku.
- ↑ Edward Zając. Dzieje Żydów Sanoka i powiatu sanockiego w latach 1939–1943. „Materiały Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku”. Nr 32, s. 122, 1994.
- ↑ Sanockie Przedsiębiorstwo Budowlane. Warszawa: WDA – Zakład Typograficzny, 1978, s. 1.
- ↑ Józef Baszak: Powstanie i rozwój Sanockie Przedsiębiorstwo Budowlanego (1950-1978). W: Budownictwo. Sanockie Przedsiębiorstwo Ceramiki Budowlanej. Sanockie Przedsiębiorstwo Budowlane. Sanok: 2014, s. 57-93. ISBN 978-83-934513-6-4.
- ↑ Andrzej Radzik: Sanockie Przedsiębiorstwo Budowlane lata 1978-1993. W: Budownictwo. Sanockie Przedsiębiorstwo Ceramiki Budowlanej. Sanockie Przedsiębiorstwo Budowlane. Sanok: 2014, s. 119. ISBN 978-83-934513-6-4.
- ↑ Mieszkania w SPB. „Tygodnik Sanocki”. Nr 2, s. 5, 10 marca 1993.
- ↑ Andrzej Romaniak: Sanok. Fotografie archiwalne – Tom I. Sanok: Muzeum Historyczne w Sanoku, 2009, s. 244–245. ISBN 978-83-60380-26-0.
- ↑ Uchwała Nr XL/338/13 Rady Miasta Sanoka z dnia 25.04.2013 r. w sprawie wyrażenia zgody na umieszczenie tablicy pamiątkowej pamięci Żydów pomordowanych w latach II wojny światowej w Sanoku. bip.um.sanok.pl, 2013-05-09. s. 1. [dostęp 2018-04-09]. Pierwotnie w tej sprawie przyjęto uchwałę w dniu 20 września 2011, aprobującą tablicę o innej treści. Uchwała Nr XIV/129/11 Rady Miasta Sanoka z dnia 20.09.2011r. w sprawie wyrażenia zgody na umieszczenie tablicy pamiątkowej pamięci Żydów pomordowanych w latach II wojny światowej w Sanoku. bip.um.sanok.pl, 2013-09-30. s. 1. [dostęp 2018-04-09].
- ↑ Uchwała Nr XL/338/13 Rady Miasta Sanoka z dnia 25.04.2013 r. w sprawie wyrażenia zgody na umieszczenie tablicy pamiątkowej pamięci Żydów pomordowanych w latach II wojny światowej w Sanoku. bip.um.sanok.pl, 2013-05-09. s. 2. [dostęp 2018-04-09].
- ↑ a b c d e Rejestr zabytków nieruchomych – województwo podkarpackie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023, s. 143-144 [dostęp 2016-10-20].
- ↑ a b c d e Zarządzenie Burmistrza Miasta Sanoka nr 42/2015 z 9 marca 2015. bip.um.sanok.pl, 2015-03-09. s. 3, 4. [dostęp 2016-10-20].
- ↑ Uchwała Nr XLVII/442/21 Rady Miasta Sanoka z dnia 28 października 2021r w sprawie nadania nazwy placowi w Sanoku. 2022-11-03. [dostęp 2022-09-10].
- ↑ Stanisław Janczura. Rzeźba „Woje” Romana Tarkowskiego. „Gazeta Sanocka – Autosan”, s. 4, Nr 12 (31) z 15-30 czerwca 1975. Sanocka Fabryka Autobusów.
- ↑ Kronika województw. Plener rzeźbiarski w Sanoku dobiega końca. „Nowiny”, s. 1, Nr 182 z 20 sierpnia 1975.
- ↑ Sanok: Posadzili drzewko pomnikowe z okazji setnej rocznicy odzyskania niepodległości. korsosanockie.pl, 2018-11-13. [dostęp 2019-04-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-04-13)].
- ↑ Teresa Źrebiec: Od trzech budynków do jednego, czyli o szkolnym internacie. W: Księga pamiątkowa szkół ekonomicznych w Sanoku 1925-1995. Sanok: 1995, s. 217-238. ISBN 83-903469-0-7.
- ↑ Spis abonentów Państwowych i Koncesjonowanych Sieci Telefonicznych w Polsce (z wyjątkiem m. st. Warszawy) 1931/32 r.. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Poczt i Telegrafów, 1931, s. 491.
- ↑ Spis abonentów sieci telefonicznych państwowych i koncesjonowanych w Polsce (z wyjątkiem m. st. Warszawy). Warszawa: Ministerstwo Poczt i Telegrafów, 1932, s. 514.
- ↑ Książka telefoniczna. 1939. s. 707. [dostęp 2015-05-26].
- ↑ Borys Łapiszczak: Okupacja niemiecka Sanoka 1939-1944. Sanok na dawnej pocztówce i fotografii. Galicja i Lodomeria, Kresy Wschodnie, I wojna światowa. Cz. XV. Sanok: Poligrafia, 2012, s. 124. ISBN 83-918650-9-6.
- ↑ Historia. ewzsanok.pl. [dostęp 2014-09-24].
- ↑ Ludwik Glatman. Nowe nazwy ulic Wielkiego Sanoka (dokończenie). „Tygodnik Ziemi Sanockiej”, s. 2, Nr 36 z 31 sierpnia 1913.
- ↑ Stefan Stefański: Kartki z przeszłości Sanoka. Sanok: Oficyna Wydawnicza Miejskiej Biblioteki Publicznej w Sanoku, 2005, s. 34. ISBN 83-919470-9-2.
- ↑ Andrzej Romaniak: Sanok. Fotografie archiwalne – Tom I. Sanok: Muzeum Historyczne w Sanoku, 2009, s. 240, 242. ISBN 978-83-60380-26-0.
- ↑ Andrzej Romaniak: Sanok. Fotografie archiwalne – Tom I. Sanok: Muzeum Historyczne w Sanoku, 2009, s. 254. ISBN 978-83-60380-26-0.
- ↑ Artur Bata. Działalność Powiatowego Konserwatora Zabytków w Sanoku w 1972 r.. „Materiały Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku”. 17-18, s. 90, 1973. Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku.
- ↑ Ranga zabytku przeciw randze potrzeb. „Gazeta Sanocka – Autosan”, s. 3, Nr 21-22 (66-67) z 15-30 listopada 1976. Sanocka Fabryka Autobusów.
- ↑ Borys Łapiszczak: Okupacja niemiecka Sanoka 1939-1944. Sanok na dawnej pocztówce i fotografii. Galicja i Lodomeria, Kresy Wschodnie, I wojna światowa. Cz. XV. Sanok: Poligrafia, 2012, s. 154. ISBN 83-918650-9-6.
- ↑ Edward Zając. Zostało ich tak niewiele. „Gazeta Bieszczadzka”, s. 8, Nr 9 (136) z 9 maja 1997.
- ↑ Maria Łapiszczak, Borys Łapiszczak: Ziemia Sanocka na dawnej pocztówce i fotografii. Cz. III. Sanok: Poligrafia, 2002, s. 87. ISBN 83-915388-1-8.
- ↑ Borys Łapiszczak: Sanok w dawnym Województwie Lwowskim na starej pocztówce i fotografii. Cz. IX. Sanok: Poligrafia, 2006, s. 100. ISBN 83-918650-3-7.
- ↑ Borys Łapiszczak: Sanok na dawnej pocztówce i fotografii od czasów Galicji i Lodomerii (Judaika), Kresy Wschodnie i okupacja I i II wojny światowej. Cz. XIV. 75-lecie „Zjazdu Górskiego” (15-17 VIII 1936 r.). Sanok: Poligrafia, 2011, s. 22. ISBN 83-918650-8-8.
- ↑ Ogłoszenie reklamowe. „Gazeta Sanocka”, s. 4, Nr 1 z 1 stycznia 1904.
- ↑ Edward Zając: VI. Okres autonomii. 4. Rzemiosło i handel w powiecie sanockim. W: Życie gospodarcze ziemi sanockiej od XVI do XX wieku. Sanok: Stowarzyszenie Inicjowania Przedsiębiorczości, 2004, s. 146. ISBN 83-914224-9-6.
- ↑ Skorowidz powiatu sanockiego wydany na podstawie dat zebranych w roku 1911. Sanok: 1911, s. 42.
Bibliografia edytuj
- Rejestr zabytków nieruchomych – województwo podkarpackie. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 139-140. [dostęp 2015-07-18].