Wacław Plewako
Wacław Plewako (ur. w 27 maja[1] 1898 w majątku Gojlusze, zm. w kwietniu 1940 w Charkowie[2]) – major saperów Wojska Polskiego, ofiara zbrodni katyńskiej.
 major saperów
| |
| Data i miejsce urodzenia |
27 maja 1898 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
1940 |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
1916–1940 |
| Siły zbrojne | |
| Jednostki |
Korpus Kadetów w Połocku |
| Stanowiska |
Kadet |
| Główne wojny i bitwy | |
| Odznaczenia | |
  
| |
Życiorys
edytujWacław Plewako urodził się 27 maja 1898 roku w majątku Gojlusze, w powiecie kowieńskim, w rodzinie Sobiesława i Tekli z Pełko-Stradomskich, jako najmłodszy z czworga rodzeństwa: Ludwika, Władysław i Kazimierz.
Plewakowie h. Pogonia należeli do dziedzicznej szlachty powiatu mińskiego[3]. Majątek Dziakowszczyzna k. Iwieńca był miejscem urodzenia Sobiesława Plewako, natomiast majątek Gojlusze, położony nad rzeką Święta, był posagiem Tekli z Pełko-Stradomskich. Rodzice Wacława wraz z rodzeństwem mieszkali jednak we własnym domu przy placu Troickim nr 6 w Mińsku .
Wacław ukończył rosyjski Korpus Kadetów w Połocku i Nikołajewską Inżynieryjną Szkołę Wojskową w Sankt Petersburgu. Od 14 października 1916 roku do 31 października 1917 roku służył w Armii Imperium Rosyjskiego, zaś od 31 grudnia 1917 roku do 28 czerwca 1918 roku w I Korpusie Polskim pod dowództwem generała Józefa Dowbor-Muśnickiego. Następnie przedostał się do centralnej Polski.
15 listopada 1918 roku został przyjęty do Wojska Polskiego. Wziął udział w walkach z bolszewikami w 1919 i 1920 roku. Po zawarciu rozejmu polsko-bolszewickiego uczestniczył, jako porucznik w zajęciu Wilna przez wojska dowodzone przez generała Lucjana Żeligowskiego. Po przyłączeniu Litwy Środkowej do Polski służył w Sztabie DOK Grodno. Awansowany na stopień kapitana został dowódcą kompanii w 3 pułku Saperów Wileńskich (później przeformowanym w batalion).
7 lutego 1928 roku w Wilnie Wacław Plewako zawarł związek małżeński z Kamillą z Pawluciów (1910–1992), podporucznikiem 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty AK, trzykrotną (do II wojny światowej) mistrzynią Polski w wioślarstwie (skifach). Poznali się na przystani Klubu Sportowego 3 Batalionu Saperów Wileńskich, którego działaczem i wioślarzem był Wacław[4].
W 1934 roku został powołany na kurs unifikacyjny po ukończeniu, którego awansował na majora i przeniesiony został na wykładowcę do Centrum Wyszkolenia Piechoty w Rembertowie. W grudniu 1938 roku objął funkcję komendanta Szkoły Podchorążych Rezerwy Saperów działającej w ramach Centrum Wyszkolenia Saperów w Modlinie, a w lipcu 1939 roku został wyznaczony na stanowisko dyrektora nauk CWSap.
6 września tego roku, w czasie kampanii wrześniowej, zorganizował ze słuchaczy centrum batalion manewrowy i na jego czele wyruszył na front. Ranny w bitwie pod Kockiem, internowany przez Rosjan, został wywieziony do obozu do Starobielska, skąd ostatni list od niego żona otrzymała na początku kwietnia 1940 roku. Wiosną tego roku został zamordowany przez funkcjonariuszy NKWD w Charkowie i pogrzebany w bezimiennej, zbiorowej mogile w Piatichatkach[5], gdzie od 17 czerwca 2000 mieści się oficjalnie Cmentarz Ofiar Totalitaryzmu w Charkowie[6]. Figuruje na Liście Starobielskiej NKWD, pod poz. 2564[5].
5 października 2007 roku minister obrony narodowej Aleksander Szczygło – decyzją nr 439/MON[7] – mianował go pośmiertnie na stopień podpułkownika[8][9]. Awans został ogłoszony 9 listopada 2007 roku w Warszawie, w trakcie uroczystości „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”[10][11][12].
Awanse służbowe
edytuj- porucznik – zweryfikowany ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 (w 1924 zajmował 27 lokatę)
- kapitan – ze starszeństwem z dniem 1 lipca 1925
- major – 28 czerwca 1935 ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1935 i 13 lokatą w korpusie oficerów inżynierii i saperów
- podpułkownik – 5 października 2007 pośmiertnie
Ordery i odznaczenia
edytuj- Krzyż Walecznych
- Srebrny Krzyż Zasługi (10 listopada 1928)[13]
- Krzyż Zasługi Wojsk Litwy Środkowej
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 3 z 26 marca 1931 roku, s. 131, na podstawie metryki urodzenia sprostowano datę urodzenia kpt. Wacława Plewako z 3 bsap z „26 kwietnia” 1898 roku na „27 maja” 1898 roku.
- ↑ Ośrodek KARTA: dane osobowe: Wacław Plewako s. Sobiesława. sygnatura akt: STAR -/2564 nr id. 69566 [dostęp 2009-03-12]. (pol.).
- ↑ Plewakowie (herbu Pogonia)
- ↑ Kobiety sportsmenki w przedwojennym Wilnie wilnoteka.lt [dostęp: 2019-04-18]
- ↑ a b Księga Cmentarna Charkowa 2003 ↓, s. 420.
- ↑ Księga Cmentarna Charkowa 2003 ↓, s. LXXIV.
- ↑ Zbrodnia katyńska, miedzy prawdą i kłamstwem [online], edukacja.ipn.gov.pl, 2008, s. 215 [dostęp 2024-09-17] (pol.).
- ↑ Lista osób zamordowanych w Katyniu, Charkowie, Twerze i Miednoje mianowanych pośmiertnie na kolejne stopnie. [online], web.archive.org, s. 20 [dostęp 2024-10-03] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-27] (pol.).
- ↑ Decyzja Nr 439/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 5 października 2007 w sprawie mianowania oficerów Wojska Polskiego zamordowanych w Katyniu, Charkowie i Twerze na kolejne stopnie oficerskie. Decyzja nie została ogłoszona w Dzienniku Urzędowym MON.
- ↑ Prezydent RP wziął udział w uroczystościach „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów” [online], prezydent.pl [dostęp 2024-08-26] (pol.).
- ↑ Harmonogram odczytywania nazwisk osób zamordowanych w Katyniu, Charkowie, Twerze i Miednoje mianowanych pośmiertnie na kolejne stopnie [online], policja.pl, s. 1-4 [dostęp 2024-08-28] (pol.).
- ↑ „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”. Portal polskiej Policji. [dostęp 2023-09-15].
- ↑ M.P. z 1928 r. nr 260, poz. 636 „w uznaniu zasług, położonych w poszczególnych działach pracy dla wojska”.
Bibliografia
edytuj- Rocznik Oficerski 1924, Ministerstwo Spraw Wojskowych, Oddział V Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, Warszawa 1924, s. 802, 832.
- Rocznik Oficerski 1928, Ministerstwo Spraw Wojskowych, Warszawa 1928, s. 571, 598.
- Rocznik Oficerski 1932, Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, Warszawa 1932, s. 253, 751.
- Cutter Zdzisław, Szkolnictwo saperskie w Wojsku Polskim 1918–1939, Wojskowy Przegląd Historyczny, Warszawa 1996, Nr 3 (157), ISSN 0043-7182, s. 88.
- Zdzisław Barszczewski, Sylwetki saperów, „Bellona”, Warszawa 2001.
- Stanisław Jan Plewako, Major Wacław Plewako (1898–1940).
- Jerzy Ciesielski, Zuzanna Gajowniczek, Grażyna Przytulska, Wanda Krystyna Roman, Zdzisław Sawicki, Robert Szczerkowski, Wanda Szumińska: Charków. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego. Jędrzej Tucholski (red.). Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2003. ISBN 83-916663-5-2.