Wikipedia

3 Pułk Saperów Wileńskich

3 Pułk Saperów Wileńskich (3 psap), 3 Wileński Batalion Saperów (3 Wbsap.) – oddział saperów Wojska Polskiego w II Rzeczypospolitej.

3 Wileński Batalion Saperów
3 Pułk Saperów
Ilustracja
Odznaka pamiątkowa 3 psap
Historia
Państwo

 Polska

Sformowanie

1921

Rozformowanie

1939

Nazwa wyróżniająca

Wileński

Tradycje
Święto

25 lipca

Dowódcy
Pierwszy

ppłk Włodzimierz Dołęga-Dziakiewicz

Ostatni

ppłk Wacław Damrosz

Organizacja
Dyslokacja

Garnizon Grudziądz
Wilno (ulica Arsenalska)

Rodzaj sił zbrojnych

wojsko

Rodzaj wojsk

saperzy

Multimedia w Wikimedia Commons
Jednostki saperskie WP w 1939
Otwarcie sezonu wioślarskiego na przystani 3 bsap w Wilnie

Batalion (pułk) był jednostką wojskową istniejącą w okresie pokoju i spełniająca zadania mobilizacyjne wobec oddziałów i pododdziałów saperów. Spełniał również zadania organizacyjne i szkoleniowe. Stacjonował w Grudziądzu i w Wilnie. W 1939, po zmobilizowaniu jednostek przewidzianych planem mobilizacyjnym, został rozwiązany.

Historia pułku edytuj

Dowództwo 3 Pułku Saperów Wileńskich sformowało się 6 czerwca 1921 roku w Grudziądzu z dowódcą pułku, ppłk. Włodzimierzem Dołęgą-Dziakiewiczem na czele, przybyło dnia 27 czerwca do Wilna[1], a sam pułk został sformowany 22 sierpnia 1921 roku w garnizonie Wilno z połączenia I, XIX i XXIX batalionów saperów oraz III zapasowego batalionu saperów. Na bazie ostatniego pododdziału utworzono kadrę batalionu zapasowego.

Osobny artykuł: Święta wojskowe w Polsce.

Pułk po raz pierwszy obchodził uroczyście swoje święto 25 lipca 1922 roku, w dniu św. Krzysztofa, patrona Wilna. Mszę polową celebrował ks. bp. Władysław Bandurski. Defilada odbyła się w strugach deszczu[2][3].

19 maja 1927 roku Minister Spraw Wojskowych zatwierdził dzień 25 lipca, jako datę święta pułkowego[4].

W 1929 roku, w związku z wprowadzeniem nowej organizacji pokojowej saperów, jednostka została przeformowana w 3 batalion Saperów Wileńskich i podporządkowana dowódcy 2 Brygady Saperów w Warszawie. Jednocześnie zostały rozwiązane dowództwa batalionów: I, XIX i XXIX.

12 marca 1934 roku batalion został podporządkowany dowódcy 1 Brygady Saperów w Warszawie, a 19 grudnia tego roku dowódcy nowo utworzonej 2 Grupy Saperów.

Klub Sportowy edytuj

Osobny artykuł: Klub Sportowy 3 Batalionu Saperów Wileńskich (wioślarstwo).

W latach 1923–1933 w jednostce działał Klub Sportowy, który posiadał m.in. sekcje wioślarską oraz lekkoatletyczną[5]. W barwach pułku występowali medaliści Mistrzostw Polski w lekkoatletyce Jan Wieczorek, Jan Nawojczyk oraz Stefan Gniech.

Mobilizacja 1939 edytuj

3 Batalion Saperów Wileńskich był jednostką mobilizującą. W 1939 zgodnie z planem mobilizacyjnym „W” sformował:

w mobilizacji alarmowej:

w I rzucie mobilizacji powszechnej:

  • lekka kolumna pontonowa typu I nr 131
  • dwa plutony parkowe saperów: nr 32 i 33

Wileńscy saperzy edytuj

Z tym tematem związana jest kategoria: Żołnierze 3 Pułku Saperów Wileńskich.
Dowódcy pułku (od 1929 roku - batalionu)
Zastępcy dowódcy pułku (od 1929 roku – batalionu)

Kawalerowie orderu Virtuti Militari edytuj

Oficerowie 3 pułku Saperów Wileńskich odznaczeni Krzyżem Srebrnym Virtuti Militari za wojnę 1918-1921[18][19]. W nawiasach podano numer krzyża[20].

  1. mjr Wacław Damrosz
  2. mjr Jan Słuszkiewicz
  3. kpt. Tadeusz Wasilewski
  4. kpt. Emil Strumiński (5164)
  5. kpt. Czesław Okołow
  6. kpt. Bohdan Chojnowski
  7. kpt. Teodor Leon Zaniewski
  8. por. Antoni Wejtko
  9. ppor. Wacław Konopko
  10. ppor. Włodzimierz Raczyński (5166)
  11. ppor. Leon Tyszyński
  12. ppor. Adam Golcz
  13. ppor. Stefan Coghen
  14. ppor. Zdzisław Macherski
  15. ppor. Tadeusz Kanigowski
  16. pchor. Walenty Szydłowski
  17. st. sierż. Władysław Kędzierski
  18. st. sierż. Józef Pełko (448)
  19. sierż. Jan Dudek

Organizacja i obsada personalna batalionu w 1939 roku edytuj

Ostatnia organizacja pokojowa i obsada personalna batalionu[21][a]:

  • dowódca batalionu – ppłk Damrosz Wacław
  • I zastępca dowódcy batalionu – mjr dypl. Józef Meleniewski
  • adiutant – por. Pierewoz Konstanty
  • oficer sztabowy ds. wyszkolenia – kpt. Wejtko Tadeusz
  • lekarz medycyny – por. lek. Wierzchoń Bolesław
  • II zastępca dowódcy (kwatermistrz) – mjr Stanisław Maculewicz
  • oficer mobilizacyjny – kpt. Postępski Roman Józef
  • z-ca oficera mobilizacyjnego – por. Wierzbicki Józef Leon
  • oficer administracyjno-materiałowy – kpt. Naumiak Aleksander
  • oficer gospodarczy – kpt. int. Kralczyński Łukasz
  • dowódca kompanii gospodarczej – p.o. chor. Spławski Stanisław
  • oficer żywnościowy – por. Hubert Wilhelm
  • komendant parku – kpt. Jaroszewski Kazimierz
  • zastępca komendanta – ppor. rez. pdsc.[23] Józef Zygmunt Fundowicz
  • dowódca kompanii specjalnej – por. Jakubowski Konrad Maria
  • dowódca plutonu łączności – por. Jakubowski Konrad Maria
  • dowódca plutonu przeciwgazowego – por. Kraśniewicz Marian
  • dowódca kompanii szkolnej – kpt. Głowacki Paweł
  • dowódca plutonu – por. Kardzis Zenon
  • dowódca plutonu – ppor. Szacki Mirosław
  • dowódca plutonu – ppor. Szymkiewicz Wiktor
  • dowódca 1 kompanii – por. Juszczyk Stanisław
  • dowódca plutonu – ppor. Jaroszek Nikodem Józef
  • dowódca plutonu – ppor. Karpuk Igor Ireneusz
  • dowódca plutonu – ppor. Wyrzykowski Jan
  • dowódca 2 kompanii – p.o. ppor. Krywko Józef Zbigniew
  • dowódca plutonu – ppor. Seifert Zygmunt
  • dowódca 3 kompanii – por. Sygnatowicz Kazimierz
  • dowódca plutonu – ppor. Stanecki Jerzy Zdzisław
  • dowódca plutonu – ppor. Truskolaski Józef
  • dowódca 4 kompanii – kpt. Horoszkiewicz Włodzimierz
  • dowódca plutonu – chor. Kulik Stefan

Oddelegowani na kurs:

  • por. Hryńko Jan
  • ppor. Joński Leon

W szpitalu:

Żołnierze batalionu – ofiary zbrodni katyńskiej edytuj

Osobne artykuły: zamordowani w Katyniu, zamordowani w Charkowie, zamordowani w Kalininie, zamordowani z Ukraińskiej Listy Katyńskiej (ULK) i zamordowani z Białoruskiej Listy Katyńskiej (BLK).

Biogramy zamordowanych znajdują się na stronie internetowej Muzeum Katyńskiego[24]

Nazwisko i imię stopień zawód miejsce pracy przed mobilizacją zamordowany
Burhardt Stanisław kapitan rezerwy Katyń
Ciundziewicki Leon[25] podporucznik rezerwy inżynier geodeta Katyń
Downarowicz Kazimierz[26] porucznik rezerwy geodeta ziemianin Katyń
Gajewski Zdzisław[27] porucznik żołnierz zawodowy Katyń
Grzybowski Andrzej porucznik żołnierz zawodowy Katyń
Kamieński Jan porucznik rezerwy inżynier architekt pracował w Warszawie Katyń
Kobyliński Józef podporucznik rezerwy inżynier architekt Katyń
Kralczyński Łukasz kapitan żołnierz zawodowy Katyń
Łużyński Wacław[28] porucznik żołnierz zawodowy Katyń
Papiewski Stasnisław podporucznik rezerwy architekt Katyń
Połujan Józef podporucznik rezerwy inżynier Katyń
Postępski Roman[29] kapitan żołnierz zawodowy Katyń
Szycik Wiktor podporucznik rezerwy technik rolnictwa Katyń
Waszkiewicz Zdzisław podporucznik rezerwy inżynier Katyń
Awtuszewski Kazimierz porucznik rezerwy technik mierniczy Dyrekcja Lasów Państwowych w Wilnie Charków
Blankstein-Sawicki Sawafej porucznik rezerwy inżynier Charków
Kozłowski Eustachy porucznik rezerwy inżynier Charków
Malinowski Stanisław[30] porucznik rezerwy nauczyciel (e) Charków
Zwierzchowski Stanisław podporucznik rezerwy technik budowlany Zarząd Drogowy Brześć Charków

Symbole pułku edytuj

 
sztandar 3 wileńskiego pułku saperów

Sztandar edytuj

Osobny artykuł: Polskie sztandary wojskowe.

3 grudnia 1921 roku 3 pułk Saperów Wileńskich otrzymał sztandar od Naczelnika Państwa marszałka Piłsudskiego[31]. Po reorganizacji w 1929 r. w Wilnie stacjonował 3 batalion saperów. Powinien on mieć sztandar przejęty po 3 pułku Saperów Wileńskich.

W zbiorze relacji z Banknock znalazły się zapisy oddzielne dla „3 Pułku Saperów” i dla „3 Batalionu Saperów”. Przedstawione dwie relacje na ten temat zakładają, że chodzi faktycznie o jeden i ten sam sztandar:

  • „3 pułk saperów – mjr Adam Frydel podaje nazwiska saperów, którzy ukryli sztandar pułku. Są to: st. sap. Tadeusz Wójcik, Wilno,ul. Kolejowa 60, względnie Postawy, ul. Kolejowa 14; sap. Julian Barański, Rożyszcze, ul. 3 Maja 170, względnie Wilno, ul. Betlejemska 13, st. sierż. Zygmunt Nykowski, Wilno, ul. św. Piotra 20.
  • „3 batalion saperów – sztandar ukryty w Tarnopolu w piwnicy domu przy ul. Mickiewicza 20 przez kpr. pchor. Jerzego Matyszewskiego i sap. Juliana Hajto. Wtajemniczona p. dr Wigoszówna, Tarnopol, ul. Mickiewicza 20 lub 3 Maja 12. Orzeł z drzewca u p. Kurca, Tarnopol ul. Ostrowskiego 1b. O powyższym wiedzą mjr Jędraszko, ppor. Dworecki, ppor. Józef Bohdanowicz, st. sierż. Zygmunt Nykowski, por. Konstanty Purewozow, st. sap. Julian Barański i sap. Julian Hajto. – Meldunek kpr. pchor. Jerzego Matyszewskiego[32].

Odznaka pamiątkowa edytuj

Osobny artykuł: Odznaka pamiątkowa jednostki wojskowej.

15 stycznia 1929 roku Minister Spraw Wojskowych, Józef Piłsudski zatwierdził wzór i regulamin odznaki pamiątkowej 3 psap[33]. Odznaka o wymiarach 50x40 mm ma kształt krzyża maltańskiego z wydłużonym dolnym ramieniem, pokrytego białą emalią. Na poziomych ramionach umieszczono daty „1921 – 1929”, na dolnym numer i inicjały „3 PS”. W centrum krzyża znajduje się tarcza emaliowana czarną, czerwoną i niebieską emalią i postacią świętego Krzysztofa z Dzieciątkiem na ramieniu. Odznaka jednoczęściowa, wykonana w tombaku srebrzonym i złoconym przez Józefa Michrowskiego z Warszawy[34].

Uwagi edytuj

  1. ↑ Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939[22].

Przypisy edytuj

  1. ↑ Wejtko 1932 ↓, s. 3-4.
  2. ↑ Święto 3-go pułku Saperów Wileńskich. „Polska Zbrojna”. 200, s. 2, 1922-07-26. Warszawa. 
  3. ↑ Święto 3-go pułku Saperów Wileńskich w Wilnie. „Polska Zbrojna”. 210, s. 3, 1922-08-05. Warszawa. 
  4. ↑ Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 16 z 19 maja 1927 roku, poz. 174.
  5. ↑ Kobendza 2001 ↓, s. 255.
  6. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 13 z 9 grudnia 1932 roku, s. 424.
  7. ↑ Zarzycki 1991 ↓, s. 26.
  8. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 28 z 23 grudnia 1927 roku, s. 365.
  9. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 14 z 5 listopada 1928 roku, s. 353.
  10. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 3 z 29 stycznia 1929 roku, s. 14.
  11. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 20 z 23 grudnia 1929 roku, s. 389.
  12. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 20 z 23 grudnia 1929 roku, s. 401.
  13. ↑ a b Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 3 z 26 marca 1931 roku, s. 107.
  14. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 15 z 31 grudnia 1932 roku, s. 470.
  15. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 8 z 28 czerwca 1933 roku, s. 136.
  16. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 14 z 22 grudnia 1934 roku, s. 267.
  17. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 6 z 18 kwietnia 1935 roku, s. 40.
  18. ↑ Damrosz i Frelich 1924 ↓, s. 8.
  19. ↑ Wejtko 1932 ↓, s. 24, autor wymienił z imienia i nazwisko tylko dwunastu kawalerów orderu.
  20. ↑ Kpt. Emil Strumiński i ppor. Włodzimierz Raczyński zostali odznaczeni 28 lutego 1922 roku, jako oficerowie 4 Pułku Saperów. Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 66 z 16 października 1923 roku, s. 707.
  21. ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 803-804.
  22. ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. VI.
  23. ↑ Skrót pdsc oznacza oficera rezerwy powołanego do służby czynnej.
  24. ↑ Księgi Cmentarne – biogramy oficerów.
  25. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 508.
  26. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 677.
  27. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 886.
  28. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 2161.
  29. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 2955.
  30. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 6336.
  31. ↑ „Zarys Historii Pułków Polskich w kampanii wrześniowej” - 3 Włocławski Pułk Pontonowy s. 31
  32. ↑ Satora 1990 ↓, s. 350-351.
  33. ↑ Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 1 z 15 stycznia 1929 roku, poz. 1.
  34. ↑ Sawicki i Wielechowski 2007 ↓, s. 352.

Bibliografia edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=3_Pułk_Saperów_Wileńskich&oldid=70456899”