Stefan Wincenty Frelichowski
Stefan Wincenty Frelichowski (ur. 22 stycznia 1913 w Chełmży, zm. 23 lutego 1945 w Dachau[1]) – ksiądz, podharcmistrz, harcerz Związku Harcerstwa Polskiego, błogosławiony katolicki, patron harcerzy polskich.
| prezbiter | |
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Czczony przez | |
| Beatyfikacja | |
| Wspomnienie | |
| Patron | |
| Szczególne miejsca kultu | |
| Odznaczenia | |
| |
Życiorys
edytujUrodził się 22 stycznia 1913 w Chełmży przy ul. Chełmińskiej 13 w rodzinie piekarza Ludwika Frelichowskiego oraz Marty z domu Olszewskiej[2][3]. Miał dwóch starszych braci i trzy młodsze siostry[3].
Był ministrantem[4]. W latach 1919–1923 uczęszczał do szkoły podstawowej, gdzie zainteresował się harcerstwem, a następnie Sodalicją Mariańską[5][4]. 1 września 1923 roku wstąpił do Państwowego Gimnazjum Humanistycznego w Chełmży[5].
W dniu 21 marca 1927 wstąpił do Związku Harcerstwa Polskiego, do 2 Pomorskiej Drużyny Harcerzy im. Zawiszy Czarnego w Chełmży[6][7]. W czerwcu 1927 złożył przyrzeczenie Harcerskie[6]. W okresie tym trenował też wioślarstwo w Chełmżyńskiego Towarzystwa Wioślanego[8].
W czerwcu 1931 w Chełmży zdał maturę, a jesienią wstąpił do Wyższego Seminarium Duchownego w Pelplinie. W seminarium prowadził ożywioną działalność w różnych organizacjach i kołach seminaryjnych: w ruchu abstynenckim, w akcji misyjnej i charytatywnej na terenie diecezjalnego Caritas[3]. Należał do Seminaryjnego Koła Charytatywnego Kleryków[4].
14 marca 1937 przyjął święcenia kapłańskie w katedrze pelplińskiej z rąk biskupa chełmińskiego Stanisława Wojciecha Okoniewskiego[5][9]. Najpierw pełnił obowiązki sekretarza i kapelana biskupiego, w styczniu 1938 r został mianowany wikariuszem parafii Świętej Trójcy w Wejherowie a od 1 września 1938 wikariusza parafii pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Toruniu[5][3][10]. Dał się poznać jako wzorowy kapłan, opiekun chorych, przyjaciel dzieci i młodzieży, redaktor „Wiadomości Kościelnych parafii NMP w Toruniu”[5][11]. Na łamach „Wiadomości” krytykował ideologię nazistowską i komunistyczną, znieczulicę klasy wyższej na krzywdę moralną i materialną ubogich mieszkańców Torunia, problem alkoholizmu w Polsce[5]. Jednocześnie pełnił funkcje kapelana Pomorskiej Chorągwi Harcerzy ZHP[12]. W przededniu wybuchu II wojny światowej uczestniczył w Pogotowiu Harcerek i Harcerzy[13].
11 września 1939 został aresztowany przez Gestapo wraz z wszystkimi księżmi ze swojej parafii[14]. Następnego dnia niemal wszystkich zwolniono, jedynie ks. S. W. Frelichowski przebywał w więzieniu przez kilka kolejnych dni[15]. Prawdopodobną przyczyną tego była jego przedwojenna działalność w harcerstwie i silny wpływ na młodzież[16]. Od 17 do 21 października nastąpiły dalsze masowe aresztowania Polaków w Toruniu[17][18]. Ks. Frelichowski został ponownie aresztowany 18 lub 19 października 1939 roku[19]. Został osadzony w Forcie VII Twierdzy Toruń[5].
10 stycznia 1940 został przewieziony do obozu przejściowego w Gdańsku-Nowym Porcie[5]. Po kilku dniach trafił do obozu koncentracyjnego w Stutthofie, gdzie przebywał do kwietnia 1940[5][18]. Następnie przez krótki okres pracował w żwirowni w Grenzdorfie[18].
10 kwietnia 1940 został wywieziony do obozu koncentracyjnego Sachsenhausen[18]. Tam został skierowany do pracy w kostnicy. Ze względu na swoją postawę był tam szczególnie szykanowany przez służbę obozową[4]. 14 grudnia 1940 został przeniesiony do obozu w Dachau[18]. Trafił do bloku 30, otrzymał numer obozowy 22492[5].
Podczas pobytów w obozach koncentracyjnych kontynuował posługę kapłańską[18]. Podczas pobytu w obozach koncentracyjnych nie podpisał tzw. Volkslisty[5]. W 1943 roku wraz z księżmi Bernardem Czaplińskim i Józefem Jasińskim zorganizował „Caritas” (również: „Caritas bloku 28”)[4][20].
Na przełomie 1944 i 1945 w obozie Dachau wybuchła epidemia tyfusu plamistego i duru brzusznego[4]. Ks. Frelichowski zaangażował się w pomoc chorym[21]. Podczas udzielania pomocy sam zaraził się tyfusem plamistym, który w połączeniu z zapaleniem płuc doprowadził w dniu 23 lutego 1945 do jego śmierci[5][21]. Zwłoki ks. Frelichowskiego zostały wystawione na widok publiczny[5][4]. Przed kremacją ciała z jego prawej dłoni amputowano dwa palce. Jeden z palców zagipsowano i umieszczono w szkatule, która w 1985 trafiła do kościoła Najświętszej Maryi Panny w Toruniu[5][22]. Powstała również maska pośmiertna autorstwa przedwojennego studenta medycyny Stanisława Bieńki[22][20]. Maska wraz z schowanymi w niej kośćmi palców zakopano na polu na obrzeżach obozu. Po wojnie maskę odkopał ks. Marian Żelazek[20].
Postanowieniem prezydenta Bolesława Bieruta z 17 kwietnia 1948 został pośmiertnie odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski za wybitne zasługi położone w walce o Demokrację i Niepodległość[23].
22 lutego 2003 w Katedrze polowej Wojska Polskiego w Warszawie ks. Frelichowskiego ogłoszono patronem harcerstwa w Polsce[20].
Upamiętnienia
edytuj- Wyższe Seminarium Duchowne Diecezji Toruńskiej im. Błogosławionego Księdza Stefana Wincentego Frelichowskiego w Toruniu (od 8 września 1993)[24]
- Szkoła podstawowa w Turzy Wielkiej, gmina Działdowo (od 15 kwietnia 2005)[25]
- Szkoła Podstawowa nr 19 w Toruniu (od 16 grudnia 2010)[26]
- Szkoła Podstawowa nr 3 w Chełmży[27]
- Patron 63 Kampinoskiej Drużyny Harcerek „Droga” (od lutego 2018)[28]
- Szkoła Podstawowa w Nicwałdzie (od 12 października 2018)[29]
Relikwie i sanktuaria
edytujRelikwie pozostałe po nim przechowywane są m.in. w ścianie sanktuarium bł. Stefana Wincentego Frelichowskiego w kościele pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Toruniu[22], w Wyższym Seminarium Duchownym w Toruniu[20][24], w kaplicy Pałacu Prezydenckiego w Warszawie[30].
Proces beatyfikacyjny
edytuj
Prace przygotowawcze celem wszczęcia procesu informacyjnego, poprzedzającego beatyfikację, prowadził do 1961 ks. dr Kazimierz Józef Kowalski[5]. Proces rozpoczął się w 1963, toczył się o tzw. heroiczność cnót[21][31]. W latach 1964–1972 i 1982–1992 przesłuchiwano świadków. Dalsze prace procesowe podjął 12 stycznia 1994 bp tor. ks. bp dr Andrzej Suski. Dochodzenie diecezjalne w sprawie męczeństwa ks. Frelichowskiego zakończyło się 18 lutego 1995[5]. 7 czerwca 1999 w Toruniu Jan Paweł II na toruńskim lotnisku dokonał beatyfikacji ks. Frelichowskiego[32].
Rok 2013 – Rokiem bł. ks. phm. Stefana Wincentego Frelichowskiego
edytujZ okazji przypadającej w 2013 roku 100. rocznicy urodzin Stefana Wincentego Frelichowskiego, a także 75. rocznicy mianowania go kapelanem Chorągwi Pomorskiej ZHP i 10. rocznicy ogłoszenia patronem polskich harcerzy, Rada Naczelna ZHP podjęła w dniu 18 listopada 2012 uchwałę, w której wyraziła najwyższe uznanie i oddała hołd tej niezwykłej postaci, harcerza i kapłana, który całym życiem pełnił służbę Bogu i ludziom. Rada Naczelna ZHP ogłosiła jednocześnie rok 2013 „Rokiem bł. ks. phm. Stefana Wincentego Frelichowskiego – patrona polskich harcerzy” i zachęciła wszystkie komendy do podjęcia działań w celu jego uczczenia[33].
Z okazji 100. rocznicy urodzin Stefana Wincentego Frelichowskiego, w dniach 6-12 sierpnia 2013 w Toruniu odbył się międzynarodowy zlot harcerzy i skautów „Wicek 2013”[34].
Przypisy
edytuj- ↑ Machnij 1998 ↓, s. 101–102.
- ↑ Machnij 1998 ↓, s. 101.
- ↑ a b c d Zadura 2013 ↓, s. 58.
- ↑ a b c d e f g Podlaszewska 1992 ↓, s. 437.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p Machnij 1998 ↓, s. 102.
- ↑ a b Bogdan Radys: Stefan Wincenty Frelichowski. gdanska.zhp.pl, 2015-05-04. [dostęp 2024-06-14].
- ↑ Harcerstwo. frelichowski.pl. [dostęp 2024-06-14].
- ↑ Seroczyński 2017 ↓, s. 12.
- ↑ Zadura 2007 ↓, s. 149.
- ↑ Zadura 2007 ↓, s. 150.
- ↑ Zadura 2007 ↓, s. 154–157.
- ↑ Zadura 2007 ↓, s. 167.
- ↑ Zadura 2007 ↓, s. 168.
- ↑ Zadura 2007 ↓, s. 172.
- ↑ Zadura 2007 ↓, s. 172–173.
- ↑ Zadura 2007 ↓, s. 173.
- ↑ Zadura 2007 ↓, s. 174.
- ↑ a b c d e f Zadura 2013 ↓, s. 59.
- ↑ Zadura 2005 ↓, s. 597.
- ↑ a b c d e Relikwie więźnia Dachau bł. S. Frelichowskiego zachowały się, bo przed spaleniem ciała wycięto mu kości z dłoni. dzieje.pl, 2023-05-30. [dostęp 2024-06-14].
- ↑ a b c Zadura 2013 ↓, s. 60.
- ↑ a b c Sanktuarium diecezjalne bł. ks Stefana W. Frelichowskiego. parafia-wnmp.pl, 2024-02-18. [dostęp 2024-06-14].
- ↑ M.P. z 1948 r. nr 43, poz. 191.
- ↑ a b Seminarium – Historia. wsdtorun.pl. [dostęp 2024-06-14].
- ↑ TURZA WIELKA. Szkoła Podstawowa im. księdza Stefana Wincentego Frelichowskiego. frelichowski.pl. [dostęp 2024-06-14].
- ↑ TORUŃ. Szkoła Podstawowa nr 19 im. bł. ks. Stefana Wincentego Frelichowskiego. frelichowski.pl. [dostęp 2024-06-14].
- ↑ Patron. sp3chelmza.szkolnastrona.pl. [dostęp 2024-06-14].
- ↑ KAMPINOS. 63 KDH-ek „Droga” im. bł. S.W. Frelichowskiego. frelichowski.pl. [dostęp 2024-06-14].
- ↑ NICWAŁD. Szkoła Podstawowa im bł. ks. Stefana Wincentego Frelichowskiego. frelichowski.pl. [dostęp 2024-06-14].
- ↑ Relikwie bł. Stefana Wincentego Frelichowskiego w kaplicy Pałacu Prezydenckiego. niedziela.pl, 2016-02-21. [dostęp 2024-06-14].
- ↑ Podlaszewska 1992 ↓, s. 438.
- ↑ Zadura 2005 ↓, s. 579.
- ↑ Rada Naczelna ZHP: Uchwała nr 70/XXXVI Rady Naczelnej ZHP z dnia 18 listopada 2012 r. w sprawie ogłoszenia roku 2013 Rokiem bł. ks. phm. Stefana Wincentego Frelichowskiego – patrona polskich harcerzy. dokumenty.zhp.pl. [dostęp 2024-06-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].
- ↑ Międzynarodowy Zlot Harcerzy i Skautów WICEK 2013. diecezja-torun.pl, 2013-08-27. [dostęp 2024-06-14].
Bibliografia
edytuj- ks. Stanisław Machnij: Frelichowski Stefan Wincenty. W: Krzysztof Mikulski (red.): Toruński Słownik Biograficzny. Cz. 1. Toruń: Towarzystwo Miłośników Torunia, 1998.
- Krystyna Podlaszewska: FRELICHOWSKI Stefan Wincenty. W: Stanisław Gierszewski (red.): Słownik Biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego. T. 1. Gdańsk: 1992.
- Marcin Seroczyński: Chełmżyńskie wiosła 1927-2017. Chełmża: 2017. ISBN 978-83-949297-0-1.
- Robert Zadura: Bł. ks. Stefan Wincenty Frelichowski – wikary parafii Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Toruniu. W: Katarzyna Kluczwajd (red.): Dzieje i skarby kościoła Mariackiego w Toruniu. Materiały z konferencji przygotowanej przez Toruński Oddział Stowarzyszenia Historyków Sztuki przy współpracy Instytutu Zabytkoznawstwa i Konserwatorstwa Uniwersytetu Mikołaja Kopernika (Toruń 14–16 kwietnia 2005 roku). Toruń: 2005. ISBN 83-7285-259-6.
- Robert Zadura. Działalność duszpasterska ks. Stefana Frelichowskeigo w kościele pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Toruniu. „Rocznik Toruński”. 33, 2007. ISSN 0557-2177.
- Robert Zadura: Frelichowski Stefan Wincenty. W: Elżbieta Skerska (red.): Słownik Biograficzny Konspiracji Pomorskiej 1939–1945. Część 7. Toruń: Fundacja Generał Elżbiety Zawackiej, 2013. ISBN 978-83-88693-37-3.