Wombatowate

rodzina ssaków

Wombatowate[15], wombaty[16] (Vombatidae) – rodzina ssaków z rzędu dwuprzodozębowców (Diprotodontia), prawdopodobnie blisko spokrewnionych z koalowatymi.

Wombatowate
Vombatidae
Burnett, 1829[1]
Ilustracja
Przedstawiciel rodziny – wombat tasmański (Vombatus ursinus)
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Infragromada

ssaki niższe

Nadrząd

torbacze

Rząd

dwuprzodozębowce

Podrząd

wombatokształtne

Rodzina

wombatowate

Typ nomenklatoryczny

Vombatus É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1803

Rodzaje

8 rodzajów (w tym 6 wymarłych) – zobacz opis w tekście

Zasięg występowania

edytuj

Wombat tasmański zamieszkuje wschodnią część stanów Queensland i Nowa Południowa Walia oraz południową Australię[17][18]. Latem warunkiem występowania jest gęstość objętościowa gleby, a w zimie grubość pokrywy śnieżnej. Wombatowiec szerokogłowy zamieszkuje południową Australię – siedliska o niskiej wilgotności i wysokiej temperaturze powietrza. Wombatowiec szorstkowłosy, który jest gatunkiem krytycznie zagrożonym, żyje tylko w Epping Forest National Park, w środkowej części stanu Queensland. Należy do gatunków zagrożonych wyginięciem, przez dłuższy czas bowiem był poławiany dla zysku drogocennego futra. W maju 2021 roku populacja wynosiła ponad 300 osobników[19].

Wombaty to sporej wielkości roślinożerne zwierzęta o mocnej budowie i krótkich nogach. Osiągają długość 1,2 m i masę do 39 kg. Posiadają grubą, szeroką głowę oraz szczątkowy ogon.

 
Torba wombatów otwiera się odwrotnie niż u innych torbaczy

Mają torbę lęgową, która otwiera się ku tyłowi – młode wchodzi do torby od strony zadu matki. W torbie znajdują się dwa sutki. W uzębieniu brak kłów.

Wzór zębowy I C P M
24 = 1 0 1 4
1 0 1 4

Na wiosnę, po 20-21 dniach ciąży, rodzi się jedno młode, które pozostaje w dobrze rozwiniętej torbie przez 6-7 miesięcy[20] [21]. Są karmione mlekiem matki przez ok. 15 miesięcy. Dojrzałość płciową osiągają w wieku 18 miesięcy[22].

Zwierzęta te prowadzą nocny tryb życia. Dają się łatwo oswajać. Mają układ trawienny przystosowany do spożywania twardej roślinności: prosty żołądek, szerokie, krótkie jelito ślepe i wyjątkowo wolny metabolizm; potrzebują 14 dni dla dopełnienia całkowitego cyklu trawiennego, dlatego też nie charakteryzują się ruchliwością.

Wombaty kopią w ziemi lub pod wapiennymi skałami systemy nor z wieloma wyjściami. Długość korytarzy może osiągać do 20 m. W razie potrzeby potrafią osiągać prędkość rzędu 40 km/h, którą mogą utrzymać przez 150 metrów.

Systematyka

edytuj

Do wombatów zaliczane są dwa współcześnie występujące rodzaje[23][24][15]:

Opisano również rodzaje wymarłe:

Zobacz też

edytuj
  1. Typ nomenklatoryczny: Phascolomys Duméril, 1806 (= Vombatus É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1803).
  2. Definiacja taksonu nie opiera się na nazwie rodzajowej.

Przypisy

edytuj
  1. G.T. Burnett. Illustrations of the Quadrupeda, or Quadrupeds, being the arrangement of the true four-footed Beasts indicated in outline. „Quarterly Journal of Science, Literature and the Arts”. July to December, 1829, s. 351, 1829. (ang.). 
  2. G.A. Goldfuss: Handbuch der Zoologie. Cz. 2. Nürnburg: Johann Leonhard Schrag, 1820, s. xxii, 444. (niem.).
  3. J.E. Gray. On the Natural Arrangment of Vertebrose Animals. „The London Medical Repository”. 15, s. 309, 1821. (ang.). 
  4. J.E. Gray. An Outline of an Attempt at the Disposition of Mammalia into Tribes and Families, with a List of the Genera apparently appertaining to each Tribe. „Annals of Philosophy”. New Series. 10, s. 340, 1825. (ang.). 
  5. A.F.A. Wiegmann & J.F. Ruthe: Handbuch der Zoologie. Berlin: im Verlage bei C.G. Lüdertz, 1832, s. 51. (niem.).
  6. R. Owen. Outlines of a Classification of the Marsupialia. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 7, s. 19, 1839. (ang.). 
  7. Ch.-L. Bonaparte. A New Systematic Arrangement of Vertebrated Animals. „Transactions of the Linnean Society of London”. 18, s. 257, 1841. (łac.). 
  8. R.-P. Lesson: Nouveau Tableau du Règne Animal: Mammifères. Paris: Arthus Bertrand, 1842, s. 192. (fr.).
  9. Ch.-L. Bonaparte: Catalogo metodico dei mammiferi europei. Milano: Luigi di Giacomo Pirola, 1845, s. 6. (fr.).
  10. P. Gervais: Histoire naturelle des mammifères: avec l’indication de leurs moeurs et de leurs rapports avec les arts, le commerce et l’agriculture. II. Carnivores, proboscidiens, jumentés, bisulques, édentés, marsupiaux, monotrèmes, phoques, sirénides et cétacés. Paris: L. Curmer, 1855, s. 267. (fr.).
  11. a b E. Haeckel: Generelle morphologie der organismen. Allgemeine grundzüge der organischen formen-wissenschaft, mechanisch begründet durch die von Charles Darwin reformirte descendenztheorie. Cz. 2. Berlin: G. Reimer, 1866, s. clvii. (niem.).
  12. R. Owen. Researches on the Fossil Remains of the Extinct Mammals of Australia ; with a Notice of the Extinct Marsupials of England. „The Annals and Magazine of Natural History”. Fourth series. 20 (118), s. 360, 1877. (ang.). 
  13. H. Winge: Jordfundne og nulevende pungdyr (Marsupialia) fra Lagoa Santa, Minas Geraes, Brasilien: med udsigt over pungdyrenes slægtskab. Kjøbenhavn: F. Dreyer, 1893, s. 88. (duń.).
  14. J.A.W. Kirsch. Prodromus of the comparative serology of Marsupialia. „Nature”. 217 (5127), s. 420, 1968. DOI: 10.1038/217418a0. (ang.). 
  15. a b Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 10–11. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  16. K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 420, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
  17. R. Wells: Family Vombatidae (Wombats). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 5: Monotremes and Marsupials. Barcelona: Lynx Edicions, 2015, s. 418. ISBN 978-84-96553-99-6. (ang.).
  18. D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Family Vombatidae. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-10-24].
  19. 'Very easy to fall in love with': Northern hairy-nosed wombats survive against all odds as numbers reach 300, „ABC News”, 6 maja 2021 [dostęp 2023-03-02] (ang.).
  20. Watson, A (1999). "Vombatus ursinus". Animal Diversity Web. University of Michigan Museum of Zoology.
  21. Green, E; Myers, P (2006). "Lasiorhinus latifrons". Animal Diversity Web. University of Michigan Museum of Zoology.
  22. McIlroy, John. Macdonald, D., ed. The Encyclopedia of Mammals. New York 1984, str. 876–877. ISBN 0-87196-871-1
  23. N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-07-30]. (ang.).
  24. C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 76. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
  25. P. Brewer, M. Archer, S.J. Hand & R. Abel. New genus of primitive wombat (Vombatidae, Marsupialia) from Miocene deposits in the Riversleigh World Heritage Area (Queensland, Australia). „Palaeontologia Electronica”. 18 (1), s. 3, 2015. (ang.). 
  26. R. Owen. On the Fossil Mammals of Australia. – Part VII. Genus Phascolomys: species exceeding the existing ones in size. „Philosophical transactions of the Royal Society of London”. 162, s. 251, 1872. (ang.). 
  27. G.H.H. Tate. The wombats (Marsupialia, Phascolomyidae). „American Museum novitates”. 1525, s. 13, 1951. (ang.). 
  28. R.A. Stirton, R.H. Tedford & M.O. Woodburne. A new Tertiary formation and fauna from the Tirari Desert, South Australia. „Records of the South Australian Museum”. 15, s. 454, 1967. (ang.). 
  29. J. Louys. Wombats (Vombatidae: Marsupialia) from the Pliocene Chinchilla Sand, southeast Queensland, Australia. „Alcheringa”. 39 (3), s. 400, 2015. DOI: 10.1080/03115518.2015.1014737. (ang.). 
  30. J.H. Hope & H.E. Wilkinson. Warendja wakefieldi, a new genus of wombat (Maruspialia , Vombatidae) from Pleistocene sediments in McEacherns Cave, western Victoria. „Memoirs of the National Museum of Victoria”. 43 (1–2), s. 109, 1982. (ang.). 

Bibliografia

edytuj