Zarodziec pasmowy (Plasmodium malariae) – gatunek prostista zaliczany do apikompleksów, jeden z kilku pasożytów wewnątrzkomórkowych, które wywołują malarię u ludzi[1][2].

Zarodziec pasmowy
Ilustracja
Schizonty zarodźca pasmowego
(rozmaz krwi wybarwiony metodą Giemsy)
Systematyka
Domena

eukarionty

Supergrupa

Sar

Nadtyp

Alveolata

Typ

Myzozoa

Podtyp

apikompleksy

Gromada

Aconoidasida

Rząd

krwinkowce

Rodzina

Plasmodiidae

Rodzaj

zarodziec

Podrodzaj

Plasmodium

Gatunek

zarodziec pasmowy

Nazwa systematyczna
Plasmodium malariae Grassi et Feletti 1890

Morfologia

edytuj

W erytrocytach gatunek ten przybiera pierścieniowatą formę, która zajmuje około 1/8 objętości komórki (ta postać rzadko jednak występuje we krwi). Okrągły lub podłużny (pałeczkowaty) trofozoit ma chromatynę położoną pod ciemnobrązowym pigmentem[1].

Ekologia

edytuj

Występuje w klimacie równikowym (tropikalnym), głównie w rejonach, w których temperatura w ciągu doby nie spada poniżej 16 °C[1].

Zasięg występowania tego gatunku jest ściśle skorelowany z występowaniem jego wektorów, tj. niektórych komarów widliszków (Anopheles): widliszek plamistoskrzydły (A. maculipennis), A. quadrimaculatus, A. gambiae oraz innych lokalnych gatunków.

Chorobotwórczość

edytuj

Zarodziec pasmowy wywołuje odmianę malarii nazywany malarią czterodniową[1][2] (łac. plasmodis s. malaria quartana)[2] lub czwartaczką[1][2], o okresie inkubacji wynoszącym 27–40 dni[1] i stosunkowo ciężkich napadach[1][2] pojawiających się co 72[1] lub 96 (czyli co czwarty dzień)[2] godzin przez 3–24 tygodnie. Zakażenie może utrzymywać się w organizmie nawet powyżej 20 lat i nawracać okresowo. Często towarzyszy mu białkomocz, a u dzieci również zespół nerczycowy. Niekiedy zakażenie może przebiegać jednak bezobjawowo[1].

Cykl życiowy[1]

edytuj
 
Cykl życiowy zarodźców (Plasmodium spp.)

Pokolenie bezpłciowe rozmnaża się w organizmie człowieka na drodze schizogonii, natomiast pokolenie płciowe rozmnaża się w organizmie samicy komara na drodze sporogonii.

Samica komara wraz z ukłuciem wprowadza do krwi człowieka sporozoity, które następnie wnikają do wątroby (trwa to 30–60 minut). Sporozoity rozwijają się dalej (schizogonia pozakrwinkowa), przyjmują formę okrągłą lub owalną, a ostatecznie przekształcają się w pierścieniowy schizont.

Schizonty dojrzewają, po czym dzielą się wielokrotnie na merozoity, które infekują erytrocyty (głównie starsze, nierzadko także o zmniejszonej średnicy). W tych ostatnich zachodzi schizogonia krwinkowa, podczas której forma pierścieniowa przekształca się w trofozoit i schizont (zajmują one wówczas nawet objętości 2/3 krwinki). W pełni dojrzałe schizonty (merocyty) dzielą się (merulacja) i rozpadają na 6–12 (zwykle 8) merozoitów, które zarażają dalej kolejne erytrocyty.

Po kilku (zwykle 3) dniach z części merozoitów powstają makrogametocyty i mikrogametocyty, które dostają się do jelita komara, gdy zainfekowany człowiek zostanie ponownie ugryziony. Mikrogametocyt przekształca się w 4–6 ruchliwych mikrogamet, natomiast makrogametocyt w jedną nieruchliwa makrogametę (sporogonia). Obie gamety łącza się tworząc ruchliwą, uwicioną zygotę (ookinetę). Ta następnie wnika pod nabłonek jelita komara i przekształca się w oocystę, która z kolei przekształca się w sporocystę, po której pęknięciu uwalniane są sporozoity, przedostające się do gruczołów ślinowych komara.

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. a b c d e f g h i j Antoni Deryło (red.), Parazytologia i akaroentomologia medyczna, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2011, s. 130–131, ISBN 978-83-01-13804-2.
  2. a b c d e f Emilia Andrzejewska-Golec, Lucjan Świątek: Materiały do ćwiczeń z parazytologii dla studentów farmacji. Uniwersytet Medyczny w Łodzi, 2004, s. 31. ISBN 83-88940-22-8.