Zasław (Zagórz)
Zasław (dawniej Zaosławie, Zasławie) – część miasta Zagórza oraz osiedle (jednostka pomocnicza gminy), dawna wieś nad Osławą.
| Osiedle, część miasta Zagórza | |
 Kościół dojazdowy pw. Miłosierdzia Bożego | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Miasto | |
| W granicach Zagórza |
1959–1972 i od 1977 |
| SIMC |
0954024 |
| Tablice rejestracyjne |
RSA |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podkarpackiego  | |
Położenie na mapie powiatu sanockiego  | |
Położenie na mapie gminy Zagórz  | |
Położenie na mapie Zagórza  | |
 49°31′29″N 22°16′33″E/49,524722 22,275833
| |
Jesienią 1954 Zasław wszedł w skład gromady Zagórz[1], której 31 grudnia 1959 nadano status osiedla, przez co Zasław stał się integralną częścią Zagórza. 1 listopada 1972 osiedle Zagórz włączono do Sanoka, przez co Zasław stał się integralną częścią Sanoka[2]. 1 lutego 1977 Zasław wyłączono z Sanoka jako składową nowo utworzonego miasta Zagórz[3].
Historia
edytujWieś jest położona w pobliżu ujścia rzeki Osławy do Sanu[4]. Nazwa wsi wywodzi się od faktu, że jest położona za rzeką Osława[5]. Była też określana jako Zaosławie[6], Zasławie. Zgodnie powtarzanym jeszcze przed 1939 miejscowym podaniem „Woda Zasław przyniosła i woda go zabierze”[5].
Na przestrzeni lat w Zasławiu osiedli się mieszkańcy Zagórza oraz innych pobliskich miejscowości Wielopola i Doliny[5]. We wsi wykształcił się przysiółek Kocaby, której nazwa wywodzi się o nazwiska pierwszych mieszkańców tego rejonu[5].
Przez wiele lat Zasław był własnością rodziny Łępkowskich[5]. W połowie XIX wieku właścicielem posiadłości tabularnej Zasławie był Karol Łępkowski[7]. Pod koniec XIX wieku właścicielem tabularnym dóbr we wsi był Maksymilian Łepkowski[8][9]. Na początku XX wieku Artur Goldhammer posiadał we wsi obszar 361,3 ha, a Karol Łepkowski 234,8[10][11].
W 1906 w Zasławiu rodzina Łepkowskich założyła cegielnię, w 1947 przejęła ją Gminna Spółdzielnia „Samopomoc Chłopska”, w 1955 Zakłady Przemysłu Terenowego w Sanoku, w 1974 Rzeszowskie Przedsiębiorstwo Ceramiki Budowlanej, a w latach 90 XX w. przedsiębiorcy prywatni.
Według stanu z 1936 w Zasław liczył 600 mieszkańców[4]. Spośród nich 507 to grekokatolicy, 80 to wyznawcy obrządku rzymskokatolickiego, a 13 było wyznawcami religii mojżeszowej[4]. Mieszkańcy wsi byli wtedy w większości rolnikami małorolnymi, zarobnikami i robotnikami kolejowymi, natomiast jedną rodzinę stanowili ziemianie[4]. Przed 1939 w Zasławiu zamieszkiwali Polacy, Rusini (Łemkowie, Ukraińcy), Żydzi[4]. W tym czasie przyjęło się, że mieszkający w dolnej części wsi byli określani jako „Dołyńślańci”, a górnej jako „Horyślańci”[4].
W drugiej połowie lat 30 XX wieku przy drodze wiodącej od Zagórza istniały ruiny zabudowań nieukończonej fabryki celulozy i papieru[12]. Przed 1939 we wsi istniała szkoła[13].
W okresie II wojny światowej na terenie wsi znajdował się przejściowy obóz koncentracyjny Zwangsarbeitslager Zaslaw dla ludności żydowskiej, w którym zginęło ponad 10 000 Żydów. Po wojnie ustanowiono tam upamiętnienia. Istnieją także pozostałości po sowieckich bunkrach granicznych z II wojny światowej (tzw. Linia Mołotowa).
W latach 1972–1977 Zasław znajdował się w granicach administracyjnych "wielkiego" Sanoka jako osiedle.
W Zasławiu znajduje się Kościół dojazdowy pw. Miłosierdzia Bożego.
Zabytki
edytujDwór rodu Zasławskich (obecnie w ruinie). W okresie II wojny światowej w konspirację zaangażowała się mieszkająca we dworze Olga Sulimirska, udzielając pomocy uciekinierom obozowym. W dworze były wytwarzane płótna do snopowiązałek, wata izolacyjna i działała tapicernia. W późniejszych latach działała tam Spółdzielnia Inwalidów „Spójnia” z Sanoka
Przemysł
edytujNa początku lat 50 XX w. w zabudowaniach byłej fabryki celulozy stworzono produkcję przyczep Sanockiej Fabryki Autobusów Autosan, później pod nazwą Zakład Budowy Przyczep i Naczep w Zasławiu, obecnie funkcjonujący w Andrychowie jako Zasław TSS. Był największym producentem przyczep w kraju oraz współpracował z włoskim producentem „Piacenza”. W 1991 zakład został usamodzielniony w odrębną spółkę, a w 1994 podzielony na Zakład Przyczep i Naczep oraz Zakład Mechaniczny. Na terenie przemysłowym powstały inne podmioty, m.in. Zakład Usług Przemysłowych.
Urodzeni w Zasławiu
edytuj- Roman Wajda – polski inżynier i główny, m.in. pomysłodawca budowy Polskiego Ośrodka Społeczno-Kulturalnego w Londynie.
- Stanisław Nabywaniec – polski duchowny katolicki, teolog, historyk, nauczyciel akademicki
Przypisy
edytuj- ↑ Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie z dnia 30 listopada 1954 r., Nr. 11, Poz. 41
- ↑ Dz.U. z 1972 r. nr 43, poz. 274
- ↑ Dz.U. z 1977 r. nr 2, poz. 10
- ↑ a b c d e f Kwestionariusz ↓, s. 2.
- ↑ a b c d e Kwestionariusz ↓, s. 3.
- ↑ Adam Fastnacht: Zarys dziejów Sanoka. W: Księga pamiątkowa Gimnazjum Męskiego w Sanoku 1888-1958. Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1958, s. 20.
- ↑ Skorowidz wszystkich miejscowości położonych w królestwie Galicyi i Lodomeryi jakoteż w wielkim księstwie Krakowskiem i księstwie Bukowińskiem, pod względem politycznej i sądowej organizacyi kraju wraz z dokładnem oznaczeniem parafii, poczt i właścicieli tabularnych, ułożony porządkiem abecadłowym. Lwów: Karol Wild, 1855, s. 257.
- ↑ Tadeusz Pilat: Skorowidz dóbr tabularnych w Galicyi z Wielkiem Ks. Krakowskiem. Lwów: 1890, s. 248.
- ↑ Obwieszczenie. „Gazeta Lwowska”, s. 10, Nr 264 z 19 listopada 1893.
- ↑ Alojzy Zielecki, Życie gospodarcze, W epoce autonomii galicyjskiej, w: Sanok. Dzieje miasta. Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995. s. 405.
- ↑ Skorowidz powiatu sanockiego wydany na podstawie dat zebranych w roku 1911. Sanok: 1911, s. 24.
- ↑ Kwestionariusz ↓, s. 2, 3, 7, 9.
- ↑ Kwestionariusz ↓, s. 9.
Bibliografia
edytuj- Zofia Panciewiczówna: Kwestionariusze z badania środowiska.. 1936/1938/1939, s. 1-11.
- Zasław – dzielnica przemysłowa. W: Zbigniew Osenkowski: Zagórz nad Osławą. Z dziejów miasta i gminy. Sanok: Oficyna Wydawnicza Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Grzegorza z Sanoka w Sanoku, 2006, s. 127-136. ISBN 83-922799-6-4.
- Miejscowości gminy Zagórz. Zasław. W: Zbigniew Osenkowski: Zagórz nad Osławą. Z dziejów miasta i gminy. Sanok: Oficyna Wydawnicza Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Grzegorza z Sanoka w Sanoku, 2006, s. 195-206. ISBN 83-922799-6-4.
Linki zewnętrzne
edytuj- Zasławie, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIV: Worowo – Żyżyn, Warszawa 1895, s. 448.