Wikipedia

Zawójka płaska

Zawójka płaska (Valvata cristata) – gatunek palearktycznego, słodkowodnego, niewielkiego ślimaka z rodziny zawójkowatych (Valvatidae). W Polsce pospolita w różnych typach wód śródlądowych.

Zawójka płaska
Valvata cristata
O.F. Müller, 1774[1]
ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

mięczaki

Gromada

ślimaki

Podgromada

Heterobranchia

Nadrodzina

Valvatoidea

Rodzina

zawójkowate

Rodzaj

Valvata

Podrodzaj

Valvata

Gatunek

Valvata cristata

Synonimy
  • Helix tricarinata Megerle von Mühlfeld, 1824[2]
  • Valvata branchiata Gruithuisen, 1821[2]
  • Valvata choristogyra Hagenmüller, 1884[2]
  • Valvata cristata delpretiana Paulucci, 1878[2]
  • Valvata intermedia Locard, 1889[2]
  • Valvata planorbis Draparnaud, 1801[2]
  • Valvata planorbulina Paladilhe, 1867[2]
  • Valvata spirorbis Draparnaud, 1805[2]
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Etymologia nazwy edytuj

Nazwa rodzaju jest pochodną łacińskiego słowa określającego muszlę (valva, -ae, łac.), epitet gatunkowy odnosi się zaś do tego, że pierzaste, „czubate” skrzele często wystaje poza jamę płaszcza[1] (cristata łac. – czubata[3]).

Cechy morfologiczne edytuj

 
Szkic muszli zawójki płaskiej

Muszla prawoskrętna, o wypukłych, szybko narastających skrętach, zwiniętych w jednej płaszczyźnie. Liczba skrętów: 3–3 ½. Szew mocno wcięty, skręty stykają się ze sobą na bardzo małej powierzchni – często spotykane są anomalie w budowie muszli, polegające na „odklejeniu” ostatniego skrętu od przedostatniego. Otwór muszli regularnie kolisty, o połączonych brzegach. Szczyt muszli płaski lub lekko wklęsły, pępek bardzo szeroki – zajmuje więcej niż 1/3 średnicy muszli. Powierzchnia skrętów delikatnie poprzecznie prążkowana, niekiedy występuje także prążkowanie spiralne. Wieczko rogowe, cienkie, o spiralnej budowie z 6–7 kolistymi skrętami. Muszla przezroczysta, o żółtawej lub żółtawo-szarej barwie, z lekkim połyskiem. Szerokość muszli: 2–3,5 mm; wysokość: 0,6–1,5 mm[4][5][6]. Grzbiet ciała ślimaka, ryjek, nasad czułków szaro ubarwione, stopa, skrzele i szczyt czułków cielisto-beżowe. Oczy położone u podstawy czułków. Czułki długie, cienkie[4].

Zmienność edytuj

Zawójka płaska jest gatunkiem o małej zmienności fenotypowej. Oprócz okazjonalnie występujących osobników z „odklejonym” ostatnim skrętem muszli, wskutek zarażenia pasożytniczymi przywrami może dochodzić do deformacji rozwojowych w budowie muszli (przewężenia na skrętach muszli, wzniesiona skrętka)[4][7].

Występowanie edytuj

Gatunek palearktyczny, nie występuje w północnej Skandynawii[8][9][6]. W Polsce pospolita i rozprzestrzeniona na terenie całego kraju, z wyjątkiem obszarów górskich i podgórskich, gdzie występuje tylko na nielicznych stanowiskach w Beskidach Wschodnich i Beskidach Zachodnich[4].

Biologia i ekologia edytuj

Zajmowane siedliska edytuj

Występuje w wolno płynących rzekach, starorzeczach, stawach, strefie przybrzeżnej jezior, rowach melioracyjnych, trwałych i okresowych drobnych zbiornikach wodnych. Szczególnie częsta w płytkich, mocno zarośniętych zbiornikach wodnych o mulistym dnie. Preferuje wody eutroficzne, dobrze natlenione. Występuje też licznie w źródliskach. Dobrze znosi okresowe wysychanie zbiorników, toleruje zasolenie do 5 promili[4][6].

Odżywianie edytuj

Filtrator i zdrapywacz. Odżywia się detrytusem, peryfitonem, zeskrobywuje radulą fragmenty tkanek roślin wodnych[4].

Rozmnażanie edytuj

Obojnaki. W trakcie zapłodnienia jeden osobnik pełni rolę samca, a drugi samicy. Sezon rozrodczy w warunkach klimatycznych Polski rozpoczyna się wiosną. Kopulacja trwa 1–2 godziny, jest wielokrotnie powtarzana. Jaja (średnica: 0,2–0,3 mm) składane w kokonach jajowych, mających wydłużony kształt[4]. Kokony przyczepiane są pionowo na roślinach wodnych. Liczba jaj w kokonie wynosi średnio od 1 do 4. Jaja w kokonie zatopione są w galaretowatej, białkowej substancji, i zawieszone na charakterystycznych sznureczkach[4]. Rozwój prosty. Rozwój embrionalny trwa od 8 do 30–40 dni, zależnie od temperatury otoczenia. Osiągają dojrzałość (jako samice) przy wymiarach muszli powyżej 2 mm. Czas życia osobnika: 1–3 lata, w warunkach laboratoryjnych. W trakcie życia osobnik składa ok. 50 kokonów jajowych[10][6].

Interakcje międzygatunkowe edytuj

Zawójka płaska jest chętnie zjadana przez ryby i pijawki[11]. Jest też żywicielem pośrednim pasożytniczych przywr (m.in. Asymphylodora, Trichobilharzia)[12]. Na jajach oraz osobnikach młodocianych rozwijają się pasożytnicze grzyby (Saprolegniales). Jaja są też zjadane przez żerujące na peryfitonie duże ślimaki zatoczkowate oraz larwy muchówek[13].

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b O.F. Müller, Vermivm terrestrium et fluviatilium, seu animalium infusoriorum, helminthicorum, et testaceorum, non marinorum, succincta historia, t. 2, Havniæ & Lipsiæ 1774, s. 198 (łac.).
  2. ↑ a b c d e f g h MolluscaBase eds., Valvata cristata O. F. Müller, 1774, [w:] MolluscaBase [online] [dostęp 2024-03-19] (ang.).
  3. ↑ Kumaniecki 1975 ↓.
  4. ↑ a b c d e f g h Piechocki 1979 ↓, s. 71.
  5. ↑ Kołodziejczyk i Koperski 2000 ↓, s. 204.
  6. ↑ a b c d Welter F. Schultes: AnimalBase: Valvata cristata - species homepage. [dostęp 2014-05-26].
  7. ↑ Myzyk 2002 ↓, s. 70.
  8. ↑ Piechocki 1979 ↓, s. 73.
  9. ↑ Anistratenko O., Degtiarenko E., Anistratenko V., Сравнительная морфология раковины и радулы брюхоногих моллюсков семейства Valvatidae из Северного Причерноморья, „Ruthenica”, 20 (2), 2010, s. 91–101 [zarchiwizowane z adresu 2020-07-13].
  10. ↑ Piechocki 1979 ↓, s. 75.
  11. ↑ Kelly, P.M. & J.S. Cory, Operculum closing as a defense against predatory leeches in four British freshwater prosobranch snails, „Hydrobiologia”, 144 (2), 1987, s. 121–124, DOI: 10.1007/BF00014525.
  12. ↑ Gerard, C., Carpentier, A., & J.-M. Paillison, Long-term dynamics and community structure of freshwater gastropods exposed to parasitism and other environmental stressors, „Freshwater Biology”, 53 (3), 2008, s. 470–484, DOI: 10.1111/j.1365-2427.2007.01912.x.
  13. ↑ Myzyk 2002 ↓, s. 47–75.

Bibliografia edytuj

  • Andrzej Piechocki: Mięczaki (Mollusca) : ślimaki (Gastropoda). T. 7: Fauna słodkowodna Polski. Warszawa ; Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1979, s. 187. ISBN 83-01-01143-2.
  • Peter Glöer: Süßwassergastropoden Nord- und Mitteleuropas. T. Die Tierwelt Deutschlands. Hackenheim: ConchBooks, 2002. ISBN 3-925919-60-0.
  • Kazimierz Kumaniecki: Słownik łacińsko-polski. Warszawa: PWN, 1975, s. 546.
  • Andrzej Kołodziejczyk, Paweł Koperski: Bezkręgowce słodkowodne Polski: klucz do oznaczania oraz podstawy biologii i ekologii makrofauny. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2000, s. 249. ISBN 83-235-0192-0.
  • Stanisław Myzyk. Life cycle of Valvata cristata O.F. Müller, 1774 (Gastropoda: Heterobranchia) in the laboratory. „Folia Malacologica”. 10 (2), s. 42–75, 2002. DOI: 10.12657/folmal.010.006. ISSN 1506-7629. 
  • Jerzy Urbański: Krajowe ślimaki i małże. Warszawa: PZWS, 1957, s. 276.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Zawójka_płaska&oldid=73179204”