Wikipedia

Zygmunt Martyniak

Zygmunt Martyniak[1] (ur. 14 kwietnia 1907 w Piotrkowie Trybunalskim, zm. wiosną 1940 w Charkowie) – polski prawnik i sportowiec, działacz akademicki[2], podporucznik pilot Wojska Polskiego, prokurent Banku Rolnego w Lublinie, a następnie w Poznaniu.

Zygmunt Martyniak
Ilustracja
Zygmunt Martyniak, Lublin ok.1924
Państwo działania

 Polska

Data i miejsce urodzenia

14 kwietnia 1907
Piotrków Trybunalski

Data i miejsce śmierci

wiosna 1940
Charków

magister prawa
Alma Mater

Uniwersytet Lubelski w Lublinie

Prokurent
Miejsce pracy

Bank Rolny w Poznaniu

Odznaczenia
Srebrny Krzyż Zasługi (II RP) Krzyż Kampanii Wrześniowej 1939

Życiorys edytuj

Młodość, wykształcenie i praca zawodowa edytuj

Jego rodzice – Tomasz Martyniak i Antonina z Szulców – mieszkali w Hajnówce (Puszcza Białowieska), a od 1915 r. na stancji w Pudrzejowicach, leżących przy linii kolejowej Warszawa – Baranowicze. Pod koniec sierpnia 1915 r. postanowili ewakuować się do Charkowa, gdzie zamieszkali przy ulicy Czebotarskiej 42. Tutaj Zygmunt Martyniak rozpoczął naukę w Polskim Gimnazjum Realnym Zbigniewa Szczawińskiego. Wiosną 1918 roku rodzina Martyniaków wróciła do Polski, gdzie kilka miesięcy przebywała w Warszawie, a następnie przeprowadziła się do Lublina i zamieszkała przy ulicy 3-go Maja pod numerem 6. Tam też Zygmunt kontynuował naukę w drugiej klasie Gimnazjum Realnego Zrzeszenia Nauczycieli, noszącego następnie nazwę Gimnazjum Państwowego im. Hetmana Jana Zamoyskiego[3]. Po śmierci ojca w 1924 roku cały ciężar kształcenia i wychowania Zygmunta spadł na matkę. W czerwcu 1926 r. zdał egzamin maturalny i został przyjęty na Wydział Prawa i Nauk Społeczno-Ekonomicznych Uniwersytetu Lubelskiego[4] (od 1928 r. Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego), gdzie studiował prawo i ekonomię, a w 1931 r. uzyskał stopień magistra na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie. W 1931 roku podjął pracę na stanowisku prokurenta Banku Rolnego w Lublinie, a następnie w Poznaniu, gdzie rodzina Martyniaków przeprowadziła się w 1938 roku. Był członkiem zarządu Koła Lubelskiego Zrzeszenia Pracowników Państwowego Banku Rolnego w Lublinie[5] oraz działaczem Ligi Morskiej i Kolonialnej. Ponadto został odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi.

Należał do założycieli Korporacji Akademickiej Korabia (należącej do Zjednoczenia Polskich Akademickich Korporacji Chrześcijańskich). Działacz akademicki: członek Zarządu Bratniej Pomocy KUL (BPKUL) 1927/28, prezes BPKUL 1928/29[6]. W latach 1928/29 Zygmunt Martyniak był prezesem Polskiej Akademickiej Korporacji “Korabia”[7]. Działał także w Stowarzyszeniu Katolickiej Młodzieży Akademickiej „Odrodzenie”[8] na KUL-u, w zarządzie organizacji kierował m.in. sekcją filozoficzną (w roku 1928/1929) i sekcją społeczną[9].

 
po lewej Zygmunt Martyniak z bratem stryjecznym prof. Czesławem Martyniakiem ok. 1925 w Lublinie

Kariera sportowa edytuj

Zygmunt Martyniak był wszechstronnym sportowcem[10]. Uprawiał pilotaż sportowy[11]. Grał w piłkę nożną i był czynnym zawodnikiem klubu sportowego Lublinianka[12]. W 1925 roku występował w składzie KS Lublinianki[13] grającej w finałach mistrzostw Polski[14] (grupa wschodnia) w piłce nożnej. Lublinianka przegrała wówczas z Pogonią Lwów, która zdobyła mistrzostwo Polski[15]. Był także wyróżniającym się tenisistą (m.in. w 1929 r. zdobył I miejsce w turnieju tenisowym WKS Unij , który odbył się w Lublinie przy ul. Lipowej ("Głos Lubelski”, 1929)[16] Akademickiego Związku Sportowego[17] Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego w Lublinie[18] oraz w późniejszym czasie sędzią piłkarskim[19]. W latach 30. XX w. zaliczany był do najlepszych tenisistów okręgu lubelskiego. W lipcu 1933 roku wystąpił w meczu o drużynowe mistrzostwo Polski[20], który odbył się w Lublinie na kortach tenisowych WKS Unji, a mecz ten zakończył się zwycięstwem drużyny LKT Lwów. Największe sukcesy odnosił w grze deblowej, grając ze swym bratem stryjecznym profesorem Czesławem Martyniakiem, (obecnie na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim organizowane są rozgrywki tenisowe imienia prof. Czesława Martyniaka[21] MARTYNIAK CUP[22]). Był wieloletnim członkiem Aeroklubu Lubelskiego[23]. W 1933 roku – lecąc nowym samolotem Lubelskiego Klubu Lotniczego LKL-4 – uzyskał III miejsce[24] w zlocie gwiaździstym do Warszawy zawodników krajowych podczas Drugiego Międzynarodowego Meetingu Lotniczego w Warszawie. Natomiast 7 września 1933 roku dziennik "Siedem Groszy" donosił, że biorący udział w konkursie lotniczym ulegli katastrofie. Lecąc w pobliżu wsi Pogorzelce samolot spadł z wysokości około 100 m, rozbijając się doszczętnie. Pilot Zygmunt Martyniak i obserwator Zygmunt Kinel zostali ciężko ranni[25]. W stanie nieprzytomnym odwieziono ich pociągiem do szpitala w Baranowiczach[26]. W 1935 r. znalazł się w zespole ośmiu zawodników wyznaczonych z Lublina do grupy przedolimpijskiej w dziedzinie strzelectwa[27]. Ponadto w 1937 r. uczestniczył w zawodach strzeleckich o mistrzostwo okręgu lubelskiego, gdzie zdobył II miejsce[28].

Służba wojskowa edytuj

W 1931 roku Zygmunt Martyniak odbył dziesięciomiesięczne szkolenie wojskowe w Szkole Podchorążych Rezerwy Lotnictwa w Dęblinie (1931), a następnie został zwolniony do rezerwy w stopniu kaprala podchorążego[29]. Po kolejnych kilkumiesięcznych ćwiczeniach wojskowych uzyskał nominację na stopień podporucznika rezerwy w korpusie lotnictwa[30]. Tuż przed wybuchem II wojny światowej, w końcu sierpnia 1939 roku, został zmobilizowany[31] do Bazy Lotniczej nr 3 w Poznaniu[32], która następnie została przeniesiona na wchód Polski i wtedy też, na miejscu zbiórki, ostatni raz widziała go żona Helena i syn Jerzy, który miał w tym czasie zaledwie 5 lat. Brał udział w kampanii wrześniowej 1939 roku. Wzięty do niewoli sowieckiej w Złotnikach k. Trembowli[33] przebywał w obozie jenieckim w Starobielsku. Wiosną 1940 r. na podstawie decyzji Biura Politycznego Wszechzwiązkowej Partii Komunistycznej (bolszewików) i naczelnych władz państwowych ZSRR z 5 marca 1940 r. – tak jak tysiące innych oficerów Wojska Polskiego, został zastrzelony przez NKWD[34] w tył głowy. Należy do ofiar zbrodni katyńskiej. Zwłoki zostały ukryte w zbiorowej mogile na terenie VI kwartału strefy leśnej w Piatichatkach koło Charkowa. Tabliczka upamiętniająca zamordowanego Zygmunta Martyniaka znajduje się na Polskim Cmentarzu Wojennym, gdzie znajduje się pomnik Ofiar Katyńskich.

Życie prywatne edytuj

Żona – Helena z Janczewskich, siostrzenica[35] prof. Jana Henryka Lubienieckiego, ukończyła polonistykę na Uniwersytecie Lubelskim w Lublinie. Ponadto należała – razem z późniejszym Prymasem Polski Stefanem Wyszyńskim – do Ligi Katolickiej w Lublinie[36], a także Stowarzyszenia Katolickiej Młodzieży Akademickiej „Odrodzenie”[37], którego również byli członkami. W 1924 roku otrzymała "Odznakę za Zasługę"[38] za wytrwałe i umiejętne prowadzenie Harcerstwa na Kresach, a w 1928 roku Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości. W 1930 roku została mianowana nauczycielką Gimnazjum Państwowego im. W. Syrokomli w Nieświeżu[39]. Po II wojnie światowej mieszkała wraz z synami w Chrzanowie, gdzie była nauczycielką języka polskiego w I Liceum Ogólnokształcącym im. St. Staszica[40], a następnie w Technikum Mechaniczno-Elektrycznym. Owocem związku małżeńskiego Heleny i Zygmunta byli: Jerzy Martyniak, Zbigniew Martyniak i Jan Martyniak.

Upamiętnienie i odznaczenie edytuj

5 października 2007 minister obrony narodowej Aleksander Szczygło mianował go pośmiertnie na stopień porucznika[41]. Awans został ogłoszony 9 listopada 2007, w Warszawie, w trakcie uroczystości „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”.

15 sierpnia 1985 r. Szef Biura Ministerstwa Spraw Wojskowych w Londynie nadał mu pośmiertnie Krzyż Kampanii Wrześniowej 1939[42].

W 2009 roku Komitet Organizacyjny Programu "Katyń.. ocalić od zapomnienia" – dla uhonorowania pamięci porucznika Zygmunta Martyniaka[43], poinformował, że posadzony został Dąb Pamięci, a rodzinie przekazano stosowny certyfikat.

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. ↑ Katyń 1940, Martyniak Zygmunt [online], Katyń 1940 [dostęp 2024-05-13] (pol.).
  2. ↑ Miesięcznik Znak, Miesięcznik znak - wydania z lat 1950 - 1959, 1 kwietnia 1958, s. 433 [dostęp 2024-05-14] (pol.).
  3. ↑ Bolesław Zimmer (red.), 50 lat Gimnazjum i Liceum imienia Jana Zamoyskiego w Lublinie 1915-1965, katalogi.bn.org.pl, 1967, s. 216 [dostęp 2024-05-18] (pol.).
  4. ↑ Grażyna Karolewicz, Katolicki Uniwersytet Lubelski w latach 1925-1939, we wspomnieniach swoich pracowników i studentów, Katolicki Uniwersytet Lubelski, 1989, s. 173, ISBN 978-83-228-0031-7 [dostęp 2024-05-18] (pol.).
  5. ↑ Wacław (1900-1972) Red Gralewski, Konstanty Bolesta-(1887-1966) Red Modliński, Franciszek (1894-[1944]) Wyd Głowiński, Express Lubelski i Wołyński, 1935. Dodatek do nr 277, „Dział Przechowywania Zbiorów WBP”, 6 października 1935 [dostęp 2024-05-23].
  6. ↑ Archiwum Korporacyjne - Archiwum i Muzeum Polskich Korporacji Akademickich [online], www.archiwumkorporacyjne.pl [dostęp 2024-05-14].
  7. ↑ Patryk Tomaszewski, Polskie korporacje akademickie w latach 1918–1939. Struktury, myśl polityczna, działalność., 2011, s. 200, ISBN 978-83-928698-3-2 [dostęp 2024-05-17] (pol.).
  8. ↑ Związek Polskiej Inteligencji Katolickiej Odrodzenie., Katolicki Uniwersytet Lubelski., Związek Seniorów Odrodzenia., Sprawozdanie z Działalności Odrodzenia w R ... 1928-1929., Uniwersytet., 9 stycznia 1929, s. 13 [dostęp 2024-05-14] (pol.).
  9. ↑ Konstanty Turowski "Odrodzenie". Historia Stowarzyszenia Katolickiej Młodzieży Akademickiej, wyd. Warszawa 1987, s. 144, 145
  10. ↑ Straty osobowe AZS Lublin w latach II Wojny Światowej [online], LCDHS - Lubelskie Centrum Dokumentacji Historii Sportu, 17 grudnia 2013 [dostęp 2024-05-13] (pol.).
  11. ↑ Jerzy B. Cynk, Polish aircraft, 1893-1939, London, Putnam, 1971, s. 634, ISBN 978-0-370-00085-5 [dostęp 2024-05-14].
  12. ↑ Augustyn Paszkowski, Wydawnictwo Lubelskiego Tygodnika Sportowego., Lubelski Tygodnik Sportowy. R. 1, nr 6 (1924), Wydawnictwo Lubelskiego Tygodnika Sportowego, 10 stycznia 1924, s. 3 [dostęp 2024-05-15].
  13. ↑ "Kibice Lublinianki. Czy jesteście z nami?" [online], LCDHS - Lubelskie Centrum Dokumentacji Historii Sportu, 30 listopada 2016 [dostęp 2024-05-15] (pol.).
  14. ↑ Korporanci, Facebook [online], www.facebook.com, 24 kwietnia 2024 [dostęp 2024-05-14] (pol.).
  15. ↑ Lublinianka Lublin - historia ligowych spotkań z Pogoń Lwów - Historia Polskiej Piłki Nożnej - HPPN.PL [online], www.hppn.pl [dostęp 2024-05-14].
  16. ↑ Korporanci, Facebook [online], www.facebook.com, 14 kwietnia 2024 [dostęp 2024-05-14] (pol.).
  17. ↑ Rola Akademickiego Związku Sportowego w środowisku studenckim powojennego Lublina [online], LCDHS - Lubelskie Centrum Dokumentacji Historii Sportu, 9 listopada 2016 [dostęp 2024-05-15] (pol.).
  18. ↑ Akademicki Związek Sportowy w Lublinie w latach 1922 - 1939 [online], Lubelska Kronika sportu - z pasją o sporcie [dostęp 2024-05-13] (pol.).
  19. ↑ Franciszek (1894-[1944]) Wyd Głowiński, Konstanty Bolesta-(1887-1966) Red Modliński, Wacław (1900-1972) Red Gralewski, Express Lubelski i Wołyński, 1933, nr 183, „Dział Przechowywania Zbiorów WBP”, 4 lipca 1933 [dostęp 2024-05-23].
  20. ↑ Wacław (1900-1972) Red Gralewski, Franciszek (1894-[1944]) Wyd Głowiński, Konstanty Bolesta-(1887-1966) Red Modliński, Express Lubelski i Wołyński, 1933, nr 190, „Dział Przechowywania Zbiorów WBP”, 11 lipca 1933 [dostęp 2024-05-23].
  21. ↑ Turniej imienia Profesora Czesława Martyniaka [online], www.kul.pl [dostęp 2024-05-14] (pol.).
  22. ↑ MARTYNIAK CUP - TENIS 3.06.2023 [online], www.kul.pl [dostęp 2024-05-13] (pol.).
  23. ↑ Katyń 1940, MARTANIAK [online], Katyń 1940 [dostęp 2024-05-15] (pol.).
  24. ↑ Biblioteka Jagiellońska, Skrzydlata Polska : miesięcznik lotniczy poświęcony głównie lotnictwu sportowemu i turystyce powietrznej : wydawnictwo Komitetu Stołecznego Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej : organ polskich klubów lotniczych. 1933, nr 6, Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej, 4 czerwca 1933, s. 204 [dostęp 2024-05-15].
  25. ↑ Stanisław (1897-1971) Red Nogaj, Siedem Groszy : dziennik ilustrowany dla wszystkich o wszystkiem : wiadomości ze świata - najciekawsze procesy - sensacyjna powieść. 1933, nr 246 (Wydanie D E), Zakłady Graficzne i Wydawnicze „Polonia”, 7 września 1933, s. 5 [dostęp 2024-05-14].
  26. ↑ Tadeusz Red Opioła, Kurjer Zachodni Iskra : dziennik polityczny, gospodarczy i literacki. R.24, 1933, nr 248, Tadeusz Opioła, 8 września 1933, s. 2 [dostęp 2024-05-14].
  27. ↑ Franciszek (1894-[1944]) Wyd Głowiński, Konstanty Bolesta-(1887-1966) Red Modliński, Wacław (1900-1972) Red Gralewski, Express Lubelski i Wołyński, 1935, nr 329, „Dział Przechowywania Zbiorów WBP”, 27 listopada 1935 [dostęp 2024-05-23].
  28. ↑ Wojciech Red Zaleski, ABC : nowiny codzienne. 1937, nr 229 A |PDF|, Drukarnia Literacka w Warszawie, 23 lipca 1937, s. 2 [dostęp 2024-05-15].
  29. ↑ Wystawa „Ofiary Zbrodni Katyńskiej związane z dęblińską Szkołą Orląt” : Muzeum Czartoryskich w Puławach [online], muzeumczartoryskich.pulawy.pl [dostęp 2024-05-13].
  30. ↑ Zygmunt Stanisław Martyniak | Lista pomordowanych | Katyń - Korporanci w mogiłach katyńskich [online], www.katyn.korporant.pl [dostęp 2024-05-14].
  31. ↑ Biblioteka Jagiellońska, Obwieszczenia Publiczne : dodatek do Dziennika Urzędowego Ministerstwa Sprawiedliwości. 1948, nr 46 (2 października), Ministerstwo Sprawiedliwości, 2 października 1948, s. 10 [dostęp 2024-05-14].
  32. ↑ BETA Księgi Cmentarne [online], ksiegicmentarne.muzeumkatynskie.pl [dostęp 2024-05-14].
  33. ↑ Niebieska eskadra - groby, cmentarze, pomniki, miejsca pamięci polskich lotników.. [online], niebieskaeskadra.pl [dostęp 2024-05-13].
  34. ↑ untitled [online], kul.pl [dostęp 2024-05-17].
  35. ↑ Stanisław Antoni Dionizy Janczewski (M.J. Minakowski, Genealogia potomków Sejmu Wielkiego) [online], sejm-wielki.pl [dostęp 2024-05-19].
  36. ↑ Ecclesia Catholica. Kuria Diecezjalna (Lublin)., Wiadomości Diecezjalne Lubelskie. R. 9, nr 9 (1927), Kurja Diecezjalna, 10 stycznia 1927, s. 272 [dostęp 2024-05-14].
  37. ↑ Jan (1898-1947) Red Szych, Miesięcznik Diecezjalny Łucki. 1928, nr 1, Jan Szych, 29 stycznia 1928, s. 39 [dostęp 2024-05-14].
  38. ↑ Stanisław Red Sedlaczek, Wiadomości Urzędowe. R. 2, 1924, nr 6, Stanisław Sedlaczek, 4 czerwca 1923, s. 40 [dostęp 2024-05-14].
  39. ↑ Biblioteka Jagiellońska, Dziennik Urzędowy Kuratorjum Okręgu Szkolnego Wileńskiego. R.7, nr 2 (1 lutego 1930), Kuratorium Okręgu Szkolnego Wileńskiego, 1 lutego 1930, s. 22 [dostęp 2024-05-14].
  40. ↑ Alicja Molenda, Z tradycją w nowoczesność: I Liceum Ogólnokształcące im. Stanisława Staszica w Chrzanowie 1911-2011, 2011, s. 192, ISBN 83-933154-0-9.
  41. ↑ Decyzja Nr 439/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 5 października 2007 w sprawie mianowania oficerów Wojska Polskiego zamordowanych w Katyniu, Charkowie i Twerze na kolejne stopnie oficerskie. Decyzja nie została ogłoszona w Dzienniku Urzędowym MON.
  42. ↑ Legitymacja nr 10702.
  43. ↑ Dęby Pamięci - Strona Kieleckiej Rodziny Katyńskiej [online], katyn.wrota-swietokrzyskie.pl [dostęp 2024-05-14].
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Zygmunt_Martyniak&oldid=73870842”