Łankiejmy
Łankiejmy (niem. Langheim[4]) – wieś w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie kętrzyńskim, w gminie Korsze.
| wieś | |
 Kościół pw. św. Jana Chrzciciela | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2011) |
541[2] |
| Strefa numeracyjna |
89 |
| Kod pocztowy |
11-430[3] |
| Tablice rejestracyjne |
NKE |
| SIMC |
0478807 |
Położenie na mapie gminy Korsze  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego  | |
Położenie na mapie powiatu kętrzyńskiego  | |
 54°08′59″N 21°04′25″E/54,149722 21,073611[1]
| |
W latach 1954–1959 wieś należała i była siedzibą władz gromady Łankiejmy, po jej zniesieniu w gromadzie Korsze II. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego. Wieś jest siedzibą sołectwa, w skład którego oprócz Łankiejm wchodzą jeszcze: Dłużec Mały, Dzierżążnik, Gnojewo, Kowalewo Duże i Kowalewo Małe[5]. Jest tutaj ośmioklasowa szkoła podstawowa z oddziałem przedszkolnym oraz filia biblioteczna Miejsko-Gminnej Biblioteki Publicznej w Korszach.
Części wsi
edytuj| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0478813 | Dzierżążnik | część wsi |
Położenie geograficzne
edytujWieś jest położona w zachodniej części gminy Korsze. Pod względem historycznym miejscowość leży w Prusach Dolnych, na obszarze dawnej pruskiej Barcji. Pod względem fizycznogeograficznym właściwa wieś wraz z przysiółkiem Dzierżążnik jest położona na Nizinie Sępopolskiej[8]. Ukształtowanie powierzchni wsi i okolic jest pagórkowate. Przez wieś przepływa rzeka Sajna, dopływ Gubra.
W kierunku południowo-wschodnim od wsi rozciąga się na bagnistym terenie Łankiejmski Las (niem. Langheimer Forst)[9].
Od północnego zachodu ku południowemu wschodowi przez teren wsi przebiega droga wojewódzka 592, łącząca Bartoszyce z Kętrzynem. Do Bartoszyc jest stąd 21 km, a do Kętrzyna - 23 km. W Łankiejmach znajduje się także stacja kolejowa, położona przy linii kolejowej nr 353 Poznań Wschód – Skandawa.
Zobacz też:
Historia
edytujNazwa wsi wywodzi się z języka pruskiego, w którym lanka znaczy łąka, a kaym – wieś, dwór.
Na terenie Łankiejm pierwotnie było zapewne grodzisko staropruskie. W latach 1325–1326 zakon krzyżacki wybudował drewniano-ziemną strażnicę puszczańską, którą około 1350 r. przekształcono w murowany zamek. Było to jedno z ogniw w łańcuchu twierdz rozmieszczonych na linii rzeki Sajny – od Reszla na południu, po zamek komturski w Sątocznie, na północnym krańcu tego łańcucha[10].
23 maja 1367 w Sątocznie wielki mistrz zakonu krzyżackiego Winrich von Kniprode wydał akt lokacyjny na prawie chełmińskim dotyczący ziemi „w obrębie Sajny i koło Spand”. W dokumencie tym nadał jako dziedziczne lenno 74 włók ziemi rycerzowi pruskiemu Hansowi Straupemu oraz jego bratu i bratankom. Hans Straupe założył na nadanych posiadłościach wsie Łankiejmy i Suśnik[11][12].
Po zakończeniu wojny trzynastoletniej (1454-1466) wieś Łankiejmy wraz z zamkiem w zamian za zaległy żołd otrzymał w lenno ród rycerski Truchsess von Wetzhausen. Pierwszym jego przedstawicielem, który osiedlił się w Łankiejmach, był Cuntz Truchsess von Wetzhausen (1479-1533) pochodzący z frankofońskiego Dachsbach[13]. Wieś pozostawała we władaniu tej rodziny do końca XVII w. Przeszła ona następnie w posiadanie arystokratycznego rodu von der Groeben. Potomek rodu w roku 1772 urządził w Łankiejmach ośrodek dla niezamożnych członków rodziny. Z tego też okresu pochodzą tarcze zegarowe umieszczone na czterech stronach wieży kościelnej[14] (do czasów współczesnych zachowała się jedna).
Po II wojnie światowej Łankiejmy znalazły się w granicach Polski, a niemieccy mieszkańcy wsi ewakuowali się lub zostali przymusowo wysiedleni do Niemiec. Ich miejsce zajęli polscy osadnicy. Od 1954 roku Łankiejmy stanowiły siedzibę gromady. Pierwszym przewodniczącym Prezydium GRN był Antoni Wełpa, a od roku 1958 - Teofil Dach. 1 stycznia 1960 roku w wyniku korekt w podziale administracyjnym gromadę tę zniesiono[14].
W roku 1970 były tu ośmioklasowa szkoła podstawowa, przedszkole na 30 dzieci, punkt medyczny. W 1973 roku do sołectwa Łankiejmy, gmina Korsze, należało pięć miejscowości: Gnojewo, Kowalewo Duże, Kowalewo Małe, Łankiejmy, Spręgliny.
1 lipca 1974 roku w Łankiejmach na obszarze 5091 ha utworzono Przedsiębiorstwo Gospodarki Rolnej o charakterze uniwersalnym, wchodzące w skład Kętrzyńskiego Zjednoczenia Rolniczo-Przemysłowego[14].
Kościół
edytuj
Kościół parafialny, pw. św. Jana Chrzciciela, w stylu gotyckim z cegły i kamienia wybudowano w latach 1375–1400. Wieżę wybudowano na przełomie XV–XVI wieku. Od reformacji do II wojny światowej użytkownikami świątyni byli ewangelicy. Pierwszym pastorem zaś był Jan Wagner (1554-1567). Od roku 1528 filią kościoła w Łankiejmach była świątynia w Gudnikach. Do parafii należały Gudniki i Sarkajmy.
Dnia 17 stycznia 1818 (wg innego źródła w 1817[15]) wielka wichura zniszczyła zadaszenie, wschodni szczyt oraz wieżę, którą odbudowano od drugiej kondygnacji w roku 1819. Kolejny raz kościół odnowiono w 1911, odbudowano wówczas schodkowe szczyty dekorowane ażurowymi blendami i sercami[16].
Kościół murowany z cegły i kamienia polnego, orientowany, salowy, na planie prostokąta, bez prezbiterium. Od strony zachodniej gotycka wieża. Ołtarz główny (1682 r.), ambona (1687 r., odnowiona 1864 r.[17]), krucyfiks (1515 r.), organy (1882 r.), ławy (XVII w.), tablica z nazwiskami poległych w czasie wojny. W południowej kruchcie znajdowało się pięć płyt nagrobnych. Na czterech z nich są przedstawione naturalnej wielkości postaci zmarłych członków rodu Truchsess von Wetzhausen, do którego do XVII wieku należała wieś. Epitafia w 1997 r. przeniesione zostały do lapidarium w Kętrzynie. Lapidarium to znajduje się przy zachodniej ścianie bazyliki kolegiackiej św. Jerzego w Kętrzynie.
Zobacz też:
Pałac
edytuj
W starym parku zachowały się ruiny pałacu klasycystycznego, budowanego w latach 1798–1805 r. według projektu Davida Gilly[10]. Zdobił go olbrzymi portal z kolumnami. Pałac został w 1945 r. zbombardowany przez lotnictwo sowieckie[12]. Ruiny pałacu rozebrano w latach 70. XX w. Zachowały się zabudowania gospodarcze i pozostałości parku.
Demografia
edytujW 1785 roku Łankiejmy miały 22 domy, w 1817 roku 24 domy. Mieszkańcy: w roku 1817 – 181 osób, w 1939 – 733, w 1970 – 448, w 2004 – 505, w czerwcu 2017 – 462.
Ochrona przyrody
edytujZachodnia i północna część wsi jest objęta ochroną w ramach Obszaru Chronionego Krajobrazu Doliny Rzeki Guber[18], który obejmuje nie tylko obszar Gubra, ale także dolinę Sajny.
Przypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 71262
- ↑ Wieś Łankiejmy w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2019-11-13], liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 686 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262)
- ↑ Obwieszczenie NR 1/2017 Rady Miejskiej w Korszach z dnia 28 grudnia 2017 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu Statutu Gminy Korsze. 4 stycznia 2018. [dostęp 2022-04-30]. (pol.).
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ GUS. Rejestr TERYT
- ↑ Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska: geoserwis mapy. [dostęp 2022-06-12]. (pol.).
- ↑ Jan Oryńczak: Środowisko geograficzne. W: Kętrzyn. Z dziejów miasta i okolic. Olsztyn: Pojezierze, 1978, s. 32, seria: Z dziejów miasta i powiatu.
- ↑ a b Jerzy Sikorski, Historia miejscowości na obszarze gminy Korsze. [dostęp 2022-05-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-06-18)].
- ↑ Rafał Kociński: Kościół w Łankiejmach świadectwem ewangelickiej i katolickiej tradycji artystycznej. Olsztyn: Rafał Kociński, Dariusz Sonak, s. 14 i 103-104. ISBN 978-83-934719-3-5.
- ↑ a b Tadeusz Korowaj: Dzieje Miasta i Gminy Korsze. Przewodnik historyczny. [w:] Dzieje Miasta i Gminy Korsze. Przewodnik historyczny [on-line]. Starostwo Powiatowe w Kętrzynie, 2007. s. 104-111. [dostęp 2022-05-29]. (pol.).
- ↑ Rafał Kociński, op.cit., s. 14.
- ↑ a b c Tadeusz Swat: Historia regionu. W: Kętrzyn. Z dziejów miasta i okolic. Olsztyn: Pojezierze, 1978, s. 203-204, seria: Z dziejów miasta i powiatu.
- ↑ Kościoły i kaplice Archidiecezji Warmińskiej, tom I. Święta Warmia. Kuria Metropolitalna Archidiecezji Warmińskiej, Olsztyn 1999,
- ↑ Piotr Skurzyński, Warmia, Mazury, Suwalszczyzna, Wyd. Sport i Turystyka - Muza S.A., Warszawa 2004, ISBN 83-7200-631-8 s. 192.
- ↑ Tomasz Darmochwał, Marek Jacek Rumiński, Warmia Mazury. Przewodnik, Agencja TD, Białystok 1996, ISBN 83-902165-0-7, s. 122.
- ↑ Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska: geoserwis mapy. [dostęp 2022-05-07]. (pol.).
Bibliografia
edytuj- Rafał Kociński: Kościół w Łankiejmach świadectwem ewangelickiej i katolickiej tradycji artystycznej. Olsztyn: Rafał Kociński, Dariusz Sonak. ISBN 978-83-934719-3-5.
- Tadeusz Korowaj: Dzieje Miasta i Gminy Korsze. Przewodnik historyczny. [w:] Dzieje Miasta i Gminy Korsze. Przewodnik historyczny [on-line]. Starostwo Powiatowe w Kętrzynie, 2007. [dostęp 2022-05-29]. (pol.).
- Zofia Licharewa, Kętrzyn. Z dziejów miasta i powiatu, Pojezierze, Olsztyn 1962, s. 98.
- Jerzy Sikorski, Historia miejscowości na obszarze gminy Korsze. [dostęp 2022-05-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-06-18)].
- Kętrzyn. Z dziejów miasta i okolic. Olsztyn: Pojezierze, 1978, seria: Z dziejów miasta i powiatu..
- Mieczysław Wieliczko, Janina Bosko, Bronisław Magdziarz, Kościoły i kaplice Archidiecezji Warmińskiej, tom I. Święta Warmia, Olsztyn: Kuria Metropolitalna Archidiecezji Warmińskiej, 1999, ISBN 83-86926-07-4, OCLC 831022259.