Łomkowate

Łomkowate
	; Łomka zachodnia
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	pochrzynowce
Rodzina	łomkowate
	Nazwa systematyczna
	Nartheciaceae Fr. ex Bjurzon; Skandin. Växtfam.: 64. 1846
	Multimedia w Wikimedia Commons

Łomkowate (Nartheciaceae) – rodzina roślin z rzędu pochrzynowców (Dioscoreales). Należy tu 5 rodzajów roślin występujących na rozproszonych obszarach w Ameryce Północnej i Środkowej, w Europie i Azji wschodniej i południowo-wschodniej. Byliny o równowąskich liściach i groniastym kwiatostanie^[2].

Rośliny z rodzaju Aletris używane są jako lecznicze, ich kłącze zwane „korzeniem jednorożca” (unicorn root) było istotnym składnikiem popularnego w XIX wieku leku używanego przez kobiety w czasie przekwitania i bolesnych menstruacji^[4]. Z pomarańczowych owoców łomki zachodniej pozyskiwano barwnik^[4], a Narthecium californicum jest uprawiana w Stanach Zjednoczonych jako roślina ogrodowa^[5].

Morfologia

Kwiaty Aletris spicata

Pokrój: Rośliny zielne z krótkim lub płożącym kłączem^[6], rzadziej z bulwocebulą^[7], zakończonym prosto wznoszącą się łodygą ze szczytowym kwiatostanem i liśćmi skupionymi odziomkowo^[4]. Łodyga okrągła na przekroju i pełna^[8].

Liście: Liście głównie odziomkowe, o blaszce równowąskiej. Liście łodygowe nieliczne i krótsze od odziomkowych^[4].

Kwiaty: Kwiaty obupłciowe, promieniste, zebrane w grono na szczycie łodygi z wzniesionymi szypułkami. Przysadki równowąskie do lancetowatych, dodatkowo na szypułkach obecne są drobne podkwiatki. Okwiat pojedynczy, 6-listkowy i trwały^[4]. Pręciki w liczbie 6^[7] osadzone u nasady listków okwiatu. Nitki pręcików są owłosione w przypadku rodzaju Narthecium, nagie u pozostałych. Pylniki są równowąskie. Zalążnie trójkomorowe, górne lub wpół dolne, z pojedynczą szyjką słupka i główkowatym znamieniem^[4]. Zalążki liczne^[7].

Owoce: Torebki podzielone przegrodami i otoczone trwałym okwiatem^[6], pękające trzema klapami, zawierające liczne, drobne, podługowate do równowąskich nasiona^[4].

Systematyka

Ze względu na niewielkie i niezbyt wyróżniające się szczególnymi cechami kwiaty, ta grupa roślin była w przeszłości bardzo różnie klasyfikowana jako związana z kosatkowatymi Tofieldiaceae, Petrosaviaceae, melantkowatymi Melanthiaceae i liliowatymi Liliaceae^[4]. W systemie Takhtajana (2009) włączona do rzędu Petrosaviales^[6]. Badania molekularne pozwoliły ustalić ich pozycję w systemie klasyfikacyjnym roślin jako siostrzaną względem pozostałych rodzin w rzędzie pochrzynowców Dioscoreales. Ostatni wspólny przodek współczesnych przedstawicieli rodziny żył około 76 milionów lat temu. Najstarsze (bazalne) rodzaje w obrębie rodziny to kolejno Metanarthecium i Aletris^[4].

Systematyka według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG IV z 2016)

Klad bazalny w rzędzie pochrzynowców (Dioscoreales) w obrębie jednoliściennych.

Pozycja filogenetyczna rodziny w obrębie rzędu:

pochrzynowce

łomkowate Nartheciaceae

	krąpielowate Taccaceae

	Thismiaceae

	trójżeńcowate Burmanniaceae

	pochrzynowate Dioscoreaceae

Podział rodziny na rodzaje^[9]^[2]

Aletris L.
Lophiola Ker Gawl.
Metanarthecium Maxim.
Narthecium Huds. – łomka
Nietneria Klotzsch ex Bentham

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-01] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-01] (ang.).
↑ James Reveal: Indices Nominum Supragenericorum Plantarum Vascularium. University of Maryland. [dostęp 2010-10-04]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Maarten J.M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World. Richmond UK, Chicago USA: Kew Publishing, Royal Botanic Gardens, The University of Chicago Press, 2017, s. 132–133. ISBN 978-1-842466346.
↑ Kathleen A. Robson, Alice Richter, Marianne Filbert: Encyclopedia of northwest native plants for gardens and landscape. Portland, Or.: Timber Press, 2008, s. 269. ISBN 978-0-88192-863-1.
↑ ^a ^b ^c Armen Takhtajan: Flowering Plants. Springer Netherlands, 2009, s. 598-599. ISBN 978-1-4020-9609-9.
↑ ^a ^b ^c David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 616, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
↑ Nartheciaceae. [w:] Monocot Families [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2020-11-10].
↑ List of Genera in NARTHECIACEAE, [w:] Vascular plant families and genera, Kew Gardens & Missouri Botanical Garden [dostęp 2010-10-04] (ang.).

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-01] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-01] (ang.).

[3] James Reveal: Indices Nominum Supragenericorum Plantarum Vascularium. University of Maryland. [dostęp 2010-10-04]. (ang.).

[maarten-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Maarten J.M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World. Richmond UK, Chicago USA: Kew Publishing, Royal Botanic Gardens, The University of Chicago Press, 2017, s. 132–133. ISBN 978-1-842466346.

[5] Kathleen A. Robson, Alice Richter, Marianne Filbert: Encyclopedia of northwest native plants for gardens and landscape. Portland, Or.: Timber Press, 2008, s. 269. ISBN 978-0-88192-863-1.

[armen-6] Armen Takhtajan: Flowering Plants. Springer Netherlands, 2009, s. 598-599. ISBN 978-1-4020-9609-9.

[mabb-7] David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 616, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .

[mono-8] Nartheciaceae. [w:] Monocot Families [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2020-11-10].

[kew-9] List of Genera in NARTHECIACEAE, [w:] Vascular plant families and genera, Kew Gardens & Missouri Botanical Garden [dostęp 2010-10-04] (ang.).

[2]

[1]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]