Świętajno Naterskie
Świętajno Naterskie (lub Jezioro Naterskie[3], niem. Nattern See[4]) – jezioro rynnowe w Polsce, w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim, w gminie Gietrzwałd[5].
| |
| Położenie | |
| Państwo | |
|---|---|
| Region | |
| Wysokość lustra |
115,9 m n.p.m. |
| Morfometria | |
| Powierzchnia |
73,7 ha |
| Wymiary • max długość • max szerokość |
|
| Głębokość • średnia • maksymalna |
|
| Długość linii brzegowej |
5000 m |
| Objętość |
3703,2 tys. m³ |
| Hydrologia | |
| Klasa jakości wody |
III (2015)[1] |
| Rodzaj jeziora | |
Położenie na mapie gminy Gietrzwałd  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego  | |
Położenie na mapie powiatu olsztyńskiego  | |
 53°43′33″N 20°22′07″E/53,725833 20,368611
| |
Położenie i charakterystyka edytuj
Jezioro leży na Pojezierzu Olsztyńskim, natomiast w regionalizacji przyrodniczo-leśnej – w mezoregionie Puszcz Mazurskich[6], w dorzeczu Giłwa–Pasłęka. Znajduje się około 10 km w kierunku południowo-zachodnim od Olsztyna, na północ od Jeziora Wulpińskiego. Nad wschodnimi brzegami leży wieś Naterki. Jezioro jest zasilane kilkoma niewielkimi ciekami, a wody są odprowadzane na zachodzie w kierunku Jeziora Wulpińskiego[7] poprzez Kanał Siła[2]. Zlewnia całkowita jeziora wynosi 11,7 km², natomiast bezpośrednia 2,1 km²[2].
Linia brzegowa niezbyt rozwinięta, regularna. Zbiornik wodny leży w otoczeniu pól i łąk, lasy jedynie na północy i południu. Brzegi zróżnicowane – wysokie i strome lub łagodnie wznoszące się, a wręcz płaskie. Ławica przybrzeżna piaszczysta, dno muliste[7]. Kształt wydłużony w kierunku z północnego zachodu na południowy wschód[2].
Zgodnie z typologią abiotyczną zbiornik wodny został sklasyfikowany jako jezioro o wysokiej zawartości wapnia, o dużym wypływie zlewni, stratyfikowane, leżące na obszarze Nizin Wschodniobałtycko-Białoruskich (6a)[8].
Zbiornik wodny według typologii rybackiej jezior zalicza się do sandaczowych[7].
Jezioro leży na terenie obwodu rybackiego jeziora Wulpińskie nr 5[9]. Na akwenie obowiązuje strefa ciszy[10].
Morfometria edytuj
Według danych Instytutu Rybactwa Śródlądowego powierzchnia zwierciadła wody jeziora wynosi 73,7 ha. Średnia głębokość zbiornika wodnego to 5,0 m, a maksymalna – 9,7 m. Lustro wody znajduje się na wysokości 115,9 m n.p.m. Objętość jeziora wynosi 3703,2 tys. m³[3]. Maksymalna długość jeziora to 2200 m, a szerokość 530 m. Długość linii brzegowej wynosi 5000 m[7].
Inne dane uzyskano natomiast poprzez planimetrię jeziora na mapach w skali 1:50 000 opracowanych w Państwowym Układzie Współrzędnych 1965, zgodnie z poziomem odniesienia Kronsztadt. Otrzymana w ten sposób powierzchnia zbiornika wodnego to 70,0 ha, a wysokość bezwzględna lustra wody – 115,9 m n.p.m.[3]
Przyroda edytuj
W skład pogłowia występujących ryb wchodzą m.in. szczupak, leszcz, płoć i sandacz. Wśród ubogiej roślinności przybrzeżnej porastającej brzegi w sposób nieregularny dominuje trzcina i sitowie. Wśród roślinności zanurzonej, bujniejszej w północnej części, przeważa wywłócznik[7].
Jezioro leży na terenie Obszaru Chronionego Krajobrazu Doliny Pasłęki o łącznej powierzchni 43 420,82 ha[11].
W 2015 roku stan ekologiczny jeziora został określony jako umiarkowany, co oznacza III klasę jakości wód[1].
Historia edytuj
Jezioro po raz pierwszy wzmiankowano w 1349 roku jako Swyntheynen[12][13]. W 1363 w kontekście akwenu wymieniono nazwę Swyntheyn, a w 1417 Swynteyn. Według Grzegorza Białuńskiego jezioro było położone na pograniczu Pogezanii i Galindii. Zbiornik wodny miał prawdopodobnie charakter kultowy dla Prusów[13].
Przypisy edytuj
- ↑ a b Program ochrony środowiska powiatu olsztyńskiego do 2020 roku. Załącznik Nr 1do uchwały Nr XXIX/281/2017 Rady Powiatu w Olsztynie. s. 38, 39. [dostęp 2019-02-21]. [zarchiwizowane z tego adresu].
- ↑ a b c d Tomasz Zalewski (red.), Raport o stanie środowiska województwa warmińsko-mazurskiego w 2015 roku, Olsztyn: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Olsztynie, 2016, s. 33 (pol.).
- ↑ a b c Adam Choiński, Katalog Jezior Polski, Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 2006, s. 374, ISBN 83-232-1732-7, OCLC 169954726.
- ↑ Poz. 588. Zarządzenie Ministra Administracji Publicznej z dnia 4 kwietnia 1950 r. o przywróceniu i ustaleniu nazw miejscowości.. „Monitor Polski. Dziennik Urzędowy Rzeczypospolitej Polskiej”, s. 428, 8 maja 1950.
- ↑ Nazewnictwo geograficzne Polski. Tom 1. Hydronimy. Część 2. Wody stojące, Ewa Wolnicz-Pawłowska, Jerzy Duma, Janusz Rieger, Halina Czarnecka (oprac.), Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2006 (seria Nazewnictwo Geograficzne Polski), s. 348, ISBN 83-239-9607-5.
- ↑ Roman Zielony, Alina Kliczkowska: Regionalizacja przyrodniczo-leśna Polski 2010. Warszawa: Centrum Informacyjne Lasów Państwowych, 2012. ISBN 978-83-61633-62-4.
- ↑ a b c d e Jerzy Waluga, Henryk Chmielewski, Jeziora okolic Olsztyna, Olsztyn: Instytut Rybactwa Śródlądowego, 1999 (Przewodniki wędkarskie; 1 bis), ISBN 83-87506-46-X, OCLC 749652601.
- ↑ Ministerstwo Środowiska, Raport dla Obszaru Dorzecza Wisły z realizacji art. 5 i 6, zał. II, III, IV Ramowej Dyrektywy Wodnej 2000/60/WE, Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej, marzec 2005, s. 127 [dostęp 2019-02-21] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-05].
- ↑ Rozporządzenie nr 209 Wojewody Warmińsko-Mazurskiego z dnia: 10 maja 2001 r. w sprawie: ustanowienia obwodów rybackich na wodach płynących województwa warmińsko-mazurskiego. 10 maja 2001. [dostęp 2019-02-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (22 lutego 2019)].
- ↑ Rada Powiatu w Olsztynie: Uchwała nr XXXVII/359/2018 Rady Powiatu w Olsztynie z dnia 26 października 2018 r. w sprawie wprowadzenia zakazu używania jednostek pływających z silnikami spalinowymi na niektórych akwenach wodnych powiatu olsztyńskiego. 17 grudnia 2018. [dostęp 2019-02-21].
- ↑ Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska: Dolina Pasłęki. Centralny rejestr form ochrony przyrody. [dostęp 2019-02-21].
- ↑ Naterki, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 931.
- ↑ a b Robert Klimek: Święte Jeziora Prusów. 2011. [dostęp 2019-02-21].