Pojezierze Olsztyńskie
Pojezierze Olsztyńskie (842.81) – region geograficzny o krajobrazie pojezierno-pagórkowatym położony w północno-wschodniej Polsce, w okolicy Olsztyna, w zachodniej części Pojezierza Mazurskiego. Pod względem użytkowania ziemi jest to kraina rolniczo-leśna, a z licznych jezior polodowcowych największe jest Wulpińskie (7,0 km²). Wyznaczony jako mezoregion z indeksem 842.81 w regionalizacji fizycznogeograficznej Polski[1].
 Zespół jezior Kalwa Mała i Kalwa Wielka | |
 Obszar Pojezierza Olsztyńskiego wg regionalizacji J. Kondrackiego z 1994 r. | |
| Megaregion | |
|---|---|
| Prowincja | |
| Podprowincja | |
| Makroregion | |
| Mezoregion |
Pojezierze Olsztyńskie |
| Zajmowane jednostki administracyjne |
|
Środowisko przyrodnicze
edytujRegion zajmuje powierzchnię 1845 km², o zarysie prostokąta długiego na ok. 50 km i szerokiego na ok. 30 km[1]. Od południowiego zachodu sąsiaduje z Równiną Olsztynka, na północnym wschodzie przechodzi w Pojezierze Mrągowskie i Wysoczyznę Jeziorańsko-Bisztynecką. Krótkimi odcinkami graniczy także z Pojezierzem Dzierzgońsko-Morąskim, Równiną Warmińską, Równiną Ornecką i Równiną Mazurską[2].
Ukształtowanie terenu jest zróżnicowane – występują płaskie i faliste wysoczyzny morenowe, niewielkie równiny sandrowe oraz bruzdy dolin rzecznych i rynien polodowcowych. Mozaikowatość rzeźby i powiązana z nią różnorodność podłoża przekładają się na różne użytkowanie ziemi – rolnicze na gliniastych wysoczyznach, leśne na piaszczystych sandrach[3]. Lasy pokrywają ogółem ok. 40% terytorium regionu. Zasadniczo wysokości bezwzględne mieszczą się w przedziale 100–150 m n.p.m., z pagórkami osiągającymi lokalnie 200 m. Wśród gleb utwory brunatne przeważają nad płowymi i rdzawymi[1].
Poza Wulpińskim największe jeziora Pojezierza Olsztyńskiego to: Kalwa (5,6 km²), Kośno (5,5 km²), Wadąg (4,9 km²), Leleskie (4,2 km²), Ukiel (4,1 km²). Główną rzeką jest Łyna, przepływająca przez środkową część regionu ku północy. Drugim ważnym ciekiem jest Pasłęka w części zachodniej, objęta ochroną rezerwatową jako cenna przyrodniczo ostoja bobrów. Najważniejszym miastem mezoregionu jest usytuowany w jego centrum Olsztyn. Poza nim większymi ośrodkami osadniczymi są miasta: Dobre Miasto, Barczewo i Pasym[1].
Różnice w podziałach geograficznych
edytujW podziale fizycznogeograficznym Polski autorstwa Jerzego Kondrackiego Pojezierze Olsztyńskie zajmowało rozległy obszar o powierzchni ponad 3800 km², obejmując także regiony Równiny Olsztynka i Wysoczyzny Jeziorańsko-Bisztyneckiej. Regiony te wyodrębniono z Pojezierza Olsztyńskiego na podstawie różnic w rzeźbie i pokryciu terenu[3] oraz ustanowiono samodzielnymi mezoregionami w wieloautorskim podziale fizycznogeograficznym Polski z 2018 roku[2].
Według nowej regionalizacji obszar Pojezierza Olsztyńskiego zmniejszył się ponad dwukrotnie, a poza regionem znalazły się jeziora uznawane dotąd za największe zbiorniki tego Pojezierza[4]: Narie, Pluszne, Łańskie (zostały włączone w obręb lesistej Równiny Olsztynka), Luterskie (włączone w zasięg rolniczej Wysoczyzny Jeziorańsko-Bisztyneckiej) czy Dadaj (przynależne do Pojezierza Mrągowskiego w wyniku korekty granicy między mezoregionami)[1].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e Andrzej Richling i inni, Pojezierze Mazurskie (842.8), [w:] Andrzej Richling i inni red., Regionalna geografia fizyczna Polski, Poznań: Bogucki Wydawnictwo Naukowe, 2021, s. 552–563, ISBN 978-83-7986-381-5.
- ↑ a b Jerzy Solon i inni, Physico-geographical mesoregions of Poland: Verification and adjustment of boundaries on the basis of contemporary spatial data, „Geographia Polonica”, 91 (2), 2018, s. 143–170, DOI: 10.7163/GPol.0115 (ang.).
- ↑ a b Rafał Kot, Propozycja weryfikacji regionalizacji fizycznogeograficznej Polski na przykładzie wybranych regionów Niżu Polskiego, „Problemy Ekologii Krajobrazu”, 29, 2011, s. 29–39, ISSN 1899-3850.
- ↑ Jerzy Kondracki, Geografia regionalna Polski, wyd. 3, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002, s. 100, 104–107, ISBN 83-01-13897-1.
Linki zewnętrzne
edytuj- Mapa fizycznogeograficznej regionalizacji Polski z 2018 roku – jako warstwa geoportalu Geoserwis GDOŚ w folderze „Inne dane środowiskowe”, warstwa „Mezoregiony fizycznogeograficzne”.