Świerząbek korzenny

Świerząbek korzenny
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	selerowce
Rodzina	selerowate
Rodzaj	świerząbek
Gatunek	świerząbek korzenny
	Nazwa systematyczna
	Chaerophyllum aromaticum L.; Sp. pl. 1:258. 1753
Synonimy
	Chaerophyllum euboeum Halácsy; Myrrhis aromatica Spreng.; Scandix tinctoria Scop.; Scandix aromatica (L.) Wahlenb.; Selinum aromaticum E.H.L.Krause; Sikira aromatica (L.) Raf.;
	Chaerophyllum euboeum Halácsy; Myrrhis aromatica Spreng.; Scandix tinctoria Scop.; Scandix aromatica (L.) Wahlenb.; Selinum aromaticum E.H.L.Krause; Sikira aromatica (L.) Raf.;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Świerząbek korzenny (Chaerophyllum aromaticum L.) – gatunek rośliny z rodziny selerowatych.

Rozmieszczenie geograficzne

Występuje w środkowej i wschodniej Europie – od Niemiec, Austrii i Włoch na zachodzie poprzez kraje Europy Środkowej i Półwysep Bałkański po środkową i północną część europejskiej Rosji, na wschodzie sięgając po Ural^[4]. Jako gatunek introdukowany rośnie w Danii i na Półwyspie Skandynawskim oraz na Kaukazie^[4].

W Polsce występuje pospolicie na w południowej części kraju – na wyżynach i w górach po regiel górny, liczny także w pasie od Wielkopolski, przez dolinę dolnej Wisły po Nizinę Staropruską. Nierzadki jest na wschodzie, ale bardzo rzadko spotykany jest w północno-zachodniej części Polski^[5].

Morfologia

Kwiatostan

Owoc

Łodyga

Liście

Pokrój: Roślina zielna z grubym, walcowatym, u starszych roślin rozgałęzionym kłączem barwy czarniawej. Wyrasta z niego wzniesiona łodyga osiągająca wysokość od 40 do 200 cm. Łodyga jest obła (przy suszeniu uwidaczniają się bruzdy), szczeciniasto owłosiona w dolnej części, często z ciemnymi plamami, w górze łysiejąca, rozgałęziona, pod węzłami zgrubiała^[6].
Liście: Dolne liście długoogonkowe, górne siedzące, u nasady z szeroko błoniasto obrzeżonymi pochwami liściowymi. Blaszki trójkątne w zarysie, 2–3 razy pierzasto złożone. Listki wielkości 4–10 x 1,5–5 cm, zaostrzone, jajowate bądź eliptyczne, pojedynczo lub podwójnie piłkowane. Dolne liście długoogonkowe, górne liście siedzące na pochwach błoniasto obrzeżonych. Liście z góry są przylegająco owłosione lub nagie, ale poza tym od spodu i na ogonkach szczeciniasto owłosione^[6].
Kwiaty: Zebrane w baldaszki, a te w liczbie 12–20 w baldach złożony. Szypułki są nierównej długości, gładkie. U nasady baldachu pokryw brak lub jest pojedyncza i odpadająca. Pokrywki u nasady baldaszków są liczne, szeroko lancetowate, obłonione i orzęsione na brzegu. Płatki korony są białe, nagie, o długości do 1 mm^[6].
Owoce: Rozłupnie wydłużone, walcowate lub wąskostożkowate, prążkowane podłużnie, o długości 8–12 mm i szerokości do 3 mm^[6].
Gatunek podobny: Ze względu na kształt liści roślina może być mylona z rosnącym w podobnych siedliskach podagrycznikiem pospolitym Aegopodium podagraria, który jednak ma liście owłosione nieznacznie co najwyżej tylko na nerwach^[6].

Biologia i ekologia

Bylina, hemikryptofit^[7]. Kwitnie od czerwca do sierpnia^[6]. Jest rośliną trującą^[8].

Rośnie na glebach świeżych i wilgotnych, żyznych, o odczynie obojętnym i zasadowym^[8]. Występuje na skrajach lasów liściastych^[7], w łęgach^[8], w zaroślach, sadach^[7] i ogrodach^[6], na przydrożach, na brzegach rowów i wzdłuż niewielkich cieków wodnych^[8].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2011-12-05] (ang.).
↑ Chaerophyllum temulum. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. United States Department of Agriculture. [dostęp 2011-12-05]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c Chaerophyllum aromaticum L., [w:] Plants of the World Online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2024-06-28] .
↑ Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce, AdamA. Zając, MariaM. Zając (red.), Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, s. 153, ISBN 83-915161-1-3, OCLC 831024957 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g MarianM. Koczwara MarianM., Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych. T. IX. Dwuliścienne wolnopłatkowe-dwuokwiatowe. Cz. VII, Kraków 1960, s. 25-26 .
↑ ^a ^b ^c Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2004, s. 335. ISBN 83-01-14342-8.
↑ ^a ^b ^c ^d Leokadia Witkowska-Żuk: Rośliny leśne. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2013, s. 317. ISBN 978-83-7073-359-9.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2011-12-05] (ang.).

[grin-3] Chaerophyllum temulum. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. United States Department of Agriculture. [dostęp 2011-12-05]. (ang.).

[powo-4] Chaerophyllum aromaticum L., [w:] Plants of the World Online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2024-06-28] .

[5] Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce, AdamA. Zając, MariaM. Zając (red.), Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, s. 153, ISBN 83-915161-1-3, OCLC 831024957 .

[koczwara-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g MarianM. Koczwara MarianM., Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych. T. IX. Dwuliścienne wolnopłatkowe-dwuokwiatowe. Cz. VII, Kraków 1960, s. 25-26 .

[klucz-7] Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2004, s. 335. ISBN 83-01-14342-8.

[zuk-8] Leokadia Witkowska-Żuk: Rośliny leśne. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2013, s. 317. ISBN 978-83-7073-359-9.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]