Żywotnikowiec japoński

gatunek rośliny

Żywotnikowiec japoński (Thujopsis dolabrata L.f.) – gatunek drzewa z rodziny cyprysowatych (Cupressaceae), reprezentujący monotypowy rodzaj żywotnikowiec (Thujopsis). Pochodzi z wilgotnych, górskich lasów z wysp Hokkaido, Honsiu i Kiusiu w Japonii[5]. Tworzy lasy na wysokościach od 600 do 1600 m n.p.m., w których rośnie razem z jodłą nikko, żywotnikiem japońskim i choiną różnoigłową[6]. Dostarcza cenionego drewna wykorzystywanego w budowie statków[7], odpornego na gnicie[6]. Do Europy sprowadzony w połowie XIX wieku[6].

Żywotnikowiec japoński
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

nagonasienne

Klasa

iglaste

Rząd

cyprysowce

Rodzina

cyprysowate

Rodzaj

żywotnikowiec

Gatunek

żywotnikowiec japoński

Nazwa systematyczna
Thujopsis dolabrata (L.f.) Siebold & Zucc.
Fl. Jap. 2: 34 1844[3]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4]

Morfologia

edytuj
 
Gałązka
 
Liść od góry (z lewej), od dołu
(z prawej) i szyszki
Pokrój
Drzewo osiągające w naturze do 35 m wysokości o koronie stożkowatej i gęstej. W Europie do ok. 10 (Polska) – 20 m (Anglia)[6]. Gałązki ułożone w płaszczyźnie i podobne do żywotników, jednak bardziej tęgie, szersze i błyszczące[7]. Często rośnie wielopniowo, tworząc nawet do 30 wyprostowanych pni[6]. Konary poziomo rozpostarte, na końcach gałęzie zwieszone[5].
Pień
O średnicy do 1,5 m. W klimacie środkowoeuropejskim rośnie wolno, średnio 10 cm rocznie. Kora czerwonobrązowa, łuszcząca się.
Liście
Grube, łuskowate igły (do 8 mm długości) ciemnozielone, błyszczące, ściśle do siebie przylegają. Od spodu z charakterystyczną kredowo białą plamką.
Kwiaty
Drobne i rozdzielnopłciowe (drzewa jednopienne). Męskie kwiaty są czarniawe, zebrane w jajowate szyszeczki, a żeńskie niebieskawo-szare[6][5].
Szyszki
Kuliste, średnicy do 15 mm. Łuski szyszek w liczbie 6–10 zgrubiałe, drewniejące, z charakterystycznie odgiętym wyrostkiem, pokryte sinym nalotem woskowym. Nasiona spłaszczone i wąsko oskrzydlone (3-5 nasion pod jedną łuską)[6].

Systematyka i zmienność

edytuj

Jedyny znany gatunek swego rodzaju, który jest siostrzany dla rodzaju żywotnik (Thuja) w obrębie podrodziny Cupressoideae w rodzinie cyprysowatych (Cupressaceae)[8]. W obrębie gatunku wyróżnia się jedną odmianę biologiczną i szereg uprawnych[6].

Odmiana Hondy – var. hondae Makino 1901: wyróżnia się bardziej zagęszczoną koroną i ulistnieniem, mniejszymi łuskami o prostych końcach, szyszkami osiągającymi do 20 mm średnicy z łuskami zgrubiałymi i pozbawionymi wyrostków[6]. Występuje od środkowej części Honsiu po Hokkaido, tj. w północnej części zasięgu gatunku[5].

Zastosowanie

edytuj

Drzewo ozdobne sadzone w parkach i ogrodach[7]. Dostarcza cenionego, odpornego na gnicie[6] drewna wykorzystywanego w budowie statków[7], mebli i jako drewno konstrukcyjne[5].

Uprawa

edytuj

Gatunek źle znosi suszę i mrozy, bardzo dobrze natomiast rośnie w cieniu. W warunkach Europy Środkowej najlepiej rośnie na obszarach pod większym wpływem klimatu morskiego[6].

Przypisy

edytuj
  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
  2. M.J.M. Christenhusz i inni, A new classification and linear sequence of extant gymnosperms, „Phytotaxa”, 19 (1), 2011, s. 55–70, DOI10.11646/phytotaxa.19.1.3 (ang.).
  3. Thujopsis dolabrata. [w:] The Plant List [on-line]. [dostęp 2013-05-11]. (ang.).
  4. Thujopsis dolabrata, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  5. a b c d e Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 33. ISBN 0-333-73003-8.
  6. a b c d e f g h i j k Włodzimierz Seneta: Drzewa i krzewy iglaste. Tom II. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1987, s. 523-525. ISBN 83-01-05225-2.
  7. a b c d Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.): Słownik botaniczny. Wyd. II, zmienione i uzupełnione. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003. ISBN 83-214-1305-6.
  8. Gadek, P. A., Alpers, D. L., Heslewood, M. M., & Quinn, C. J.. Relationships within Cupressaceae sensu lato: a combined morphological and molecular approach. „American Journal of Botany”. 87, s. 1044–1057, 2000. (ang.).