1989 (musical)
1989 – musical w reżyserii Katarzyny Szyngiery, którego premiera miała miejsce 2 grudnia 2022 na deskach Teatr im. Juliusza Słowackiego w Krakowie.
| Muzyka | |
|---|---|
| Słowa | |
| Scenariusz | |
| Data premiery |
19 listopada 2022 (Gdański Teatr Szekspirowski) |
| Producenci |
Izabella Oleś, Melania Szymerowska |
| Reżyseria | |
| Choreografia |
Barbara Olech |
| Scenografia |
Milena Czarnik |
| Kostiumy |
Arkadiusz Ślesiński |
| Światło |
Paulina Góral |
Autorami scenariusza są Marcin Napiórkowski, Katarzyna Szyngiera oraz Mirosław Wlekły. Sztuka opisująca działalność opozycjonistów antykomunistycznych w Polsce na przestrzeni lat 1980–1989 została bardzo dobrze przyjęta przez publiczność oraz krytyków, otrzymując m.in. Paszport „Polityki” oraz Nagrodę Teatralną im. Stanisława Wyspiańskiego. 27 maja 2024 miała miejsce premiera musicalu w Teatrze Telewizji Polskiej.
Tło i wydanie
edytujPomysłodawcą oraz twórcą libretto spektaklu jest Marcin Napiórkowski[1]. Musical zainspirowany jest brodwayowską sztuką pt. Hamilton, a jego styl muzyczny opiera się w głównej mierze na rapie, zawierając poboczne motywy muzyczne takie jak: soul, R&B, pop oraz disco polo[2][3]. Powstanie pomysłu opisał w wywiadzie z Katarzyną Kubisiowską dyrektor Teatr im. Juliusza Słowackiego w Krakowie Krzysztof Głuchowski[4][5]:
„Marcin Napiórkowski wpadł na ten dowcip, bo to był dowcip rzucony na bankiecie po premierze „Jedzonka” [spektakl krakowskiego Teatru im. Juliusza Słowackiego], który robił ten sam skład scenarzystów(…). I on [M. Napiórkowski] rzucił hasło – no to teraz(...) zróbmy polskiego Hamiltona(...) o 89. roku”
Twórcą muzyki jest Andrzej „Webber” Mikosz. W sztuce zostały zwarte nawiązania muzyczne do współczesnych wykonawców m.in.: Young Leosi (utwór „Szklanki”), zespołu Jamal (piosenka „Policeman”), spektaklu Hamilton („Alexander Hamilton”) oraz 50 Centa[6][7]. Teksty utworów zostały stworzone przez Marcina Napiórkowskiego, przy współpracy z Patrykem Bobrekiem (utwory „Debata”, „Porozmawiajmy” i „Olo, game changer”), Antonim Sztabą (piosenka „Olo, game changer”) oraz Adamem Zielińskim (tekst „A co jeśli wygramy?”)[1][8]. Scenariusz musicalu został napisany przez Marcina Napiórkowskiego, Katarzynę Szyngierę oraz Mirosława Wlekłę. W ramach przygotowania autorzy tekstu sztuki przez dwa lata analizowali dokumenty oraz przeprowadzali wywiady ze świadkami wydarzeń m.in. Danutą i Lechem Wałęsą oraz Władysławem Frasyniukiem[9][10][11][12].
Prapremiera spektaklu miała miejsce 19 listopada 2022 w Gdańskim Teatrze Szekspirowskim, będącym wspólnie z Teatrem im. Juliusza Słowackiego w Krakowie koproducentem sztuki[13]. Premiera musicalu odbyła się 2 grudnia krakowskim teatrze im. Juliusza Słowackiego[14]. W marcu 2024 poinformowano, że musical będzie miał swoją premierę w Teatrze Telewizji Polskiej[15]. Transmisja emitowana na antenie TVP1 i TVP Kultura odbyła się 27 maja 2024 i zgromadziła ponad 800 tys. widzów[16].
Opis
edytujSpektakl trwa 2 godziny 40 minut z jedną przerwą[17]. Akcja sztuki rozgrywa się w latach 1980–1989 i zawiera retrospekcję do lat. 50 XX wieku[12][18]. Musical ukazuje za równo wydarzenia historyczne takie jak: strajki w sierpień 1980 roku, stan wojenny, odebranie nagrody Nobla dla Lecha Wałęsy przez Danutę Wałęsę, rozmowy w Magdalence, okrągły stół; oraz sceny prywatne miedzy bohaterami, bądź śpiewane monologi[19]. Główną rolę w sztuce odgrywają pary: Krystyna i Władysław Frasyniukowie, Gaja i Jacek Kuroniowie, Danuta i Lech Wałęsowie oraz Alina Pienkowska i Bogdan Borusewicz[2][20]. Dodatkowo pojawiają się role m.in.: Anny Walentynowicz, Aleksandra Kwaśniewskiego, Bronisława Geremka, Wojciecha Jaruzelskiego, Alfreda Miodowicza, Henryki Krzywonos oraz Zofii Romaszewskiej[1].
Reakcje
edytujOdbiór świadków wydarzeń
edytujPozytywną opinię na temat sztuki wyraziła Danuta Wałęsa, która zgodziła się wziąć udział w teledysku do piosenki „Danuta odbiera Nobla”[10][21]. Danuta Kuroń wyraziła zaskoczenie i radość z projektu stwierdzając, że może to pomóc w przekazaniu historii młodym pokoleniom[22]. Bogdan Borusewicz w wywiadzie dla TVP stwierdził, że „przybył na sztukę aby ją skrytykować, a wyszedł nią zbudowany”[23]. Henryka Krzywonos określiła sztukę jako „jeden z najlepszych musicali ostatnich lat w Polsce”[24].
Reakcje krytyków
edytuj
Dawid Dudko w recenzji dla portalu Onet zwrócił uwag na dobrą muzykę, choreografię oraz skład aktorski[6]. Zauważył również obiektywizm w kwestiach historycznych (ukazanie wątpliwości co do stosunków Wałęsy ze służbą bezpieczeństwa oraz sceny z Magdalenki), zwrócił jednak uwagę na brak ukazania roli kościoła[6]. Aneta Kyzioł w tekście tygodnika Polityka oceniła spektakl na maksymalną liczbę pięciu gwiazdek[25]. Maja Głowacka pisząc dla czasopisma Krytyka Polityczna uznała, że „największą zaletą 1989 jest to, że jest po prostu dobrym musicalem”, dodatkowo chwaląc poruszenie kwestii roli kobiet[7]. Sebastian Łupak z portalu Wirtualna Polska pochwalił choreografię, muzykę, słowa oraz reżyserię. Stwierdzi, że „autorom udało się ożywić te pomnikowe postaci. Nikt tu nie jest z marmuru czy żelaza”[26].
Zbigniew Przybyłka pisząc dla portalu Klubu Jagiellońskiego stwierdził, że aspekt artystyczny sztuki jest na bardzo wysokim poziomie[27]. Negatywną opinię wyraził natomiast na temat treści, zwracając uwagę na brak ukazania postaci takich jak Andrzej i Joanna Gwiazda, którzy idealnie wpasowaliby się w formułę spektaklu[27]. Skrytykował on również brak ukazania roli kościoła i uznał, że musical łączy Polaków tylko z „plemienia „anty-PiS-u””[27].
Nagrody i nominacje
edytuj| Rok | Organizator | Kategoria | Rezultat | Przypis |
|---|---|---|---|---|
| 2023 | Nagrody Teatralne Miasta Gdańska | Nagroda Specjalna | Wygrana | [28] |
| Reżyseria (Katarzyna Szyngiera) | ||||
| Nagrody Teatralne Marszałka Województwa Pomorskiego | Spektakl Roku 2022 | |||
| Gala „Pomorzanka/Pomorzanin roku 2022” | Pomorzanka roku (Katarzyna Szyngiera za reżyserię musicalu „1989”) | [29] | ||
| Festiwal Sztuk Przyjemnych i Nieprzyjemnych w Łodzi | Spektakl Roku 2022 | [1][30] | ||
| O!Lśnienia – Nagrody Kulturalne Onetu i Miasta Krakowa | Teatr (Katarzyna Szyngiera) | [31] | ||
| Ogólnopolski Plebiscyt Musicalowych Premier (Festiwal CZAS NA TEATR) | Najlepsza piosenka musicalowa („Ten tłum robi bum”) | [32][33] | ||
| Międzynarodowy Festiwal Teatralny KONTAKT | Nagroda Główna Marszałka Województwa Kujawsko-Pomorskiego | [34] | ||
| 29. Ogólnopolski Konkurs na Wystawienie Polskiej Sztuki Współczesnej | I nagroda (twórcy i wykonawcy) | [35] | ||
| Aktorstwo (Karolina Kazoń i Magdalena Osińska) | ||||
| Reżyseria światła (Paulina Góral) | ||||
| Muzyka (Andrzej „Webber” Mikosz) | ||||
| Miesięcznik Teatr | Nagroda Specjalna | [36] | ||
| Nagroda Teatralna im. Stanisława Wyspiańskiego | Nagroda Główna | [37] | ||
| Międzynarodowy Festiwal Teatralny BOSKA KOMEDIA w Krakowie | Nagroda Specjalna | [1] | ||
| 2024 | Paszport „Polityki” | Teatr (Katarzyna Szyngiera) | [38] | |
| 64. Kaliskie Spotkanie Teatralne | Artysta na początku drogi aktorskiej (Antoni Sztaba) | [39] | ||
| Nagroda aktorska (Magdalena Osińska) |
Obsada i oprawa
edytujAktorzy
edytuj- Rafał Szumera (Lech Wałęsa)
- Karolina Kazoń (Danuta Wałęsa)
- Mateusz Bieryt (Władysław Frasyniuk)
- Agnieszka Kościelniak (Krystyna Frasyniuk)
- Marcin Czarnik (Jacek Kuroń)
- Magdalena Osińska (Grażyna Kuroń)
- Daniel Malchar (Bogdan Borusewicz)
- Karolina Kamińska (Alina Pienkowska)
- Dominika Feiglewicz / Alina Szczegielniak (Henryka Krzywonos)
- Małgorzata Majerska (Anna Walentynowicz)
- Julia Latosińska (Zofia Romaszewska/ Danuta Kuroń/ Topola, córka Frasyniuków)
- Rafał Dziwisz (Wojciech Jaruzelski, Erich Koch)
- Dominik Stroka (premier Mieczysław Jagielski/ sekretarz Tadeusz Fiszbach/ minister Czesław Kiszczak)
- Antoni Sztaba (Arkadiusz Rybicki/ Aleksander Kwaśniewski/ Erich Honecker, jako wrona)
- Wojciech Dolatowski (Jerzy Borowczak/ Alfred Miodowicz/ Janusz Reykowski/ Nicolae Ceaușescu, jako wrona)
- Bartosz Bandura (Bronisław Geremek/ Leonid Breżniew i Todor Żiwkow, jako wrona)
Zespół taneczny
edytuj- Antoni Sztaba
- Małgorzata Majerska
- Bartosz Bandura
- Bartosz Bandura
- Paulina Narożnik
- Dasha Melekh
Zespół muzyczny
edytuj- Piotr Bolanowski (instrumenty klawiszowe)
- Jasiek Kusek (bas)
- Jarosław Pakuszyński (elektronika)
- Wojciech Długosz (perkusja, kierownictwo muzyczne)
Muzyka
edytuj27 maja 2024 poinformowano, że ukaże się album z piosenkami ze spektaklu „1989”[40]. Zgodnie z zapowiedzią pierwszy singiel promocyjny „Danuta odbiera Nobla” ukaże się 7 czerwca[41].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e 1989 – Gdański Teatr Szekspirowski [online] [dostęp 2024-05-29] (pol.).
- ↑ a b Paweł Stangret, Pozytywny mit [online], Miesięcznik Teatr, 17 stycznia 2023 [dostęp 2024-05-29] (pol.).
- ↑ Vogue Polska, Rapowy musical „1989” o upadku komunizmu: Polski „Hamilton” [online], Vogue Polska, 19 listopada 2022 [dostęp 2024-05-29] (pol.).
- ↑ 1989: Krzysztof Głuchowski o naszym pozytywnym micie | Tygodnik Powszechny [online], www.tygodnikpowszechny.pl, 2 grudnia 2022 [dostęp 2024-05-29] (pol.).
- ↑ 1989: Krzysztof Głuchowski o naszym pozytywnym micie. 2022-12-02. [dostęp 2024-05-29].
- ↑ a b c „1989” z Teatru Słowackiego na żywo w TVP: hulanki z Wałęsą [RECENZJA] [online], Onet Kultura, 25 maja 2024 [dostęp 2024-05-29] (pol.).
- ↑ a b Maja Głowacka, Inteligencko-komunistyczny spisek czy robotniczy strajk? Sukces czy klęska? [o musicalu „1989”] [online], KrytykaPolityczna.pl, 3 czerwca 2023 [dostęp 2024-05-29] (pol.).
- ↑ Łona o pierwszym w Polsce rapowanym musicalu o Wałęsie, Frasyniuku i Kuroniu [online], Noizz, 17 listopada 2022 [dostęp 2024-05-29] (pol.).
- ↑ a, Musical „1989”. Mamy rapowany hit ! | Teatr im. Juliusza Słowackiego w Krakowie [online], Kulturatka.pl – wydarzenia kulturalne, 6 grudnia 2022 [dostęp 2024-05-29] (pol.).
- ↑ a b Katarzyna Szyngiera z przełomową sztuką. „Samozachwyt nie pomaga” [online], dziendobry.tvn.pl, 10 marca 2024 [dostęp 2024-05-29] (pol.).
- ↑ „1989” na żywo w Teatrze Telewizji! Wyjątkowy spektakl [WIDEO] [online], www.tvp.info [dostęp 2024-05-29] (pol.).
- ↑ a b Instytut Teatralny, Niech się Polska obudzi. Rapowy musical „1989” niesztampowo przypomni bohaterów Solidarności | e-teatr.pl [online], Teatr w Polsce – polski wortal teatralny [dostęp 2024-05-29] (pol.).
- ↑ 1989 [online], trojmiasto.pl [dostęp 2024-05-29] (pol.).
- ↑ Premiera pierwszego polskiego musicalu politycznego «1989». [online], Wszystko co najważniejsze [dostęp 2024-05-29] (pol.).
- ↑ “1989” w Teatrze Telewizji TVP! – Gdański Teatr Szekspirowski [online] [dostęp 2024-05-29] (pol.).
- ↑ Ponad 800 tys. widzów na musicalu o Wałęsie i Kwaśniewskim. „To odrodzenie Teatru Telewizji” [online], gazetapl, 29 maja 2024 [dostęp 2024-05-29] (pol.).
- ↑ 1989 [online], Przegląd Piosenki Aktorskiej, 31 stycznia 2023 [dostęp 2024-05-29] (pol.).
- ↑ Róbmy boom, róbmy szum | Kalejdoskop kulturalny regionu łódzkiego [online], www.e-kalejdoskop.pl [dostęp 2024-05-29].
- ↑ Musical „1989”, czyli rapujący Wałęsa na deskach Teatru Szekspirowskiego [online], Zawsze Pomorze, 21 listopada 2022 [dostęp 2024-05-29] (pol.).
- ↑ Krystyna Frasyniuk | Pismo. Magazyn Opinii [online], magazynpismo.pl [dostęp 2024-05-29].
- ↑ “1989” | 🎵🎼🎶 Teraz już oficjalnie możemy Wam powiedzieć, że nagrywamy klip do musicalu “1989” ❗️🔥👏🏻 A konkretniej teledysk do utworu “Danuta odbiera Nobla”.... | By Teatr w Krakowie – im. Juliusza Słowackiego. [dostęp 2024-05-30].
- ↑ „1989” na żywo w Teatrze Telewizji! Wyjątkowy spektakl [WIDEO] [online], www.tvp.info [dostęp 2024-05-30] (pol.).
- ↑ „Teatr jako przestrzeń wolności”. Debata w TVP Info [WIDEO] [online], www.tvp.info [dostęp 2024-05-30] (pol.).
- ↑ Facebook [online], www.facebook.com [dostęp 2024-05-30].
- ↑ Aneta Kyzioł, Recenzja spektaklu: „1989”, reż. Katarzyna Szyngiera [online], www.polityka.pl, 2022 [dostęp 2024-05-30] (pol.).
- ↑ Sebastian Łupak, „1989”. Jest Wałęsa, nie ma Kaczyńskiego. Rapując, opowiadają o „Solidarności” [online], ksiazki.wp.pl, 21 listopada 2022 [dostęp 2024-05-30] (pol.).
- ↑ a b c Musical „1989” łączy Polaków? Tak, ale tylko z plemienia „anty-PiS-u” [online], klubjagiellonski.pl [dostęp 2024-05-30] (pol.).
- ↑ Gdańskie Centrum Multimedialne, Święto teatru w Gdańsku – najlepsi twórcy uhonorowani. Aż trzy nagrody dla spektaklu „1989” [online], Gdańsk – oficjalny portal miasta [dostęp 2024-05-30] (pol.).
- ↑ Katarzyna Szyngiera z nagrodą Pomorzanki Roku! Doceniona za musical „1989” [online], Zawsze Pomorze, 26 kwietnia 2023 [dostęp 2024-05-30] (pol.).
- ↑ Teatr Powszechny w Łodzi [online], powszechny.pl [dostęp 2024-05-30].
- ↑ O!Lśnienia – Nagrody Kulturalne Onetu i Miasta Krakowa przyznane. Oto laureaci! [online], Onet Kultura, 3 marca 2023 [dostęp 2024-05-30] (pol.).
- ↑ Instytut Teatralny, Poznań. Gala Musicalowa na Festiwalu „Czas na teatr”. Wojciech Kościelniak z Nagrodą im. M. Miklaszewskiej | e-teatr.pl [online], Teatr w Polsce – polski wortal teatralny [dostęp 2024-05-30] (pol.).
- ↑ Poznań stolicą musicalu. Podczas festiwalu „Czas na teatr” wybrano najlepsze premiery i artystów [online], www.onet.pl [dostęp 2024-05-30] (pol.).
- ↑ „1989” z nagrodą główną Międzynarodowego Festiwalu Teatralnego „Kontakt” [online], dzieje.pl [dostęp 2024-05-30] (pol.).
- ↑ Znamy laureatów 29. Ogólnopolskiego Konkursu na Wystawienie Polskiej Sztuki Współczesnej! – Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego [online], www.instytut-teatralny.pl [dostęp 2024-05-30] (pol.).
- ↑ Wręczono nagrody miesięcznika „Teatr” za sezon 2022/23 [online], Państwowa Agencja Prasowa [dostęp 2024-05-30] (pol.).
- ↑ Znamy laureatów Nagrody Teatralnej im. Stanisława Wyspiańskiego – Magiczny Kraków [online], www.krakow.pl [dostęp 2024-05-30].
- ↑ Culture.pl, Paszporty Polityki 2023 wręczone! [online], Culture.pl [dostęp 2024-05-30] (pol.).
- ↑ Werdykt 64. KST: Kaliskie Spotkania Teatralne [online], kaliskie.org [dostęp 2024-05-30].
- ↑ Universal Music Polska wyda muzykę do spektaklu „1989” [online], media.universalmusic.pl [dostęp 2024-05-30] (pol.).
- ↑ Magdalena Halik, Musical „1989”: jesienią ukaże się płyta z utworami ze spektaklu [online], Magazyn Going. MORE, 29 maja 2024 [dostęp 2024-05-30] (pol.).