Alfa Andromedae

najjaśniejsza gwiazda gwiazdozbioru Andromedy

Alfa Andromedae (Alpheratz, α And) – najjaśniejsza gwiazda (wielkość gwiazdowa 2,06) konstelacji Andromedy, położona około 97 lat świetlnych od Ziemi.

Alpheratz
α Andromedae
Ilustracja
Dane obserwacyjne (J2000)
Gwiazdozbiór

Andromeda

Rektascensja

00h 08m 23,260s[1]

Deklinacja

+29° 05′ 25,6″[1]

Paralaksa (π)

0,03362 ± 0,00035[1]

Odległość

97,0 ± 1,0 ly
29,74 ± 0,31 pc

Wielkość obserwowana

2,06m[1]

Ruch własny (RA)

137,46 ± 0,38 mas/rok[1]

Ruch własny (DEC)

−163,44 ± 0,21 mas/rok[1]

Prędkość radialna

−10,10 ± 0,20 km/s[1]

Charakterystyka fizyczna
Rodzaj gwiazdy

gwiazda zmienna typu Alfa² Canum Venaticorum

Typ widmowy

B8 IV-V HgMn[1]

Promień

5 R[2]

Metaliczność [Fe/H]

0,38[3]

Wielkość absolutna

−0,30m[3]

Jasność

200 L[4]

Prędkość obrotu

~56 km/s[2]

Temperatura

13 000 K[4]

Charakterystyka orbitalna
Krąży wokół

Centrum Galaktyki

Półoś wielka

6705[3] pc

Mimośród

0,1130[3]

Alternatywne oznaczenia
Oznaczenie Flamsteeda: 21 And
2MASS: J00082326+2905253
Bonner Durchmusterung: BD +28°4
Fundamentalny katalog gwiazd: FK5 1
Boss General Catalogue: GC 127
Katalog Henry’ego Drapera: HD 358
Katalog Hipparcosa: HIP 677
Katalog jasnych gwiazd: HR 15
SAO Star Catalog: SAO 73765
Sirrah
 
Położenie gwiazdy w gwiazdozbiorze Andromedy

Gwiazda znajduje się na granicy gwiazdozbiorów Andromedy i gwiazdozbioru Pegaza, dlatego ma podwójne oznaczenie Bayera, Alfa Andromedae i Delta Pegasi (drugim takim przypadkiem jest Elnath – Beta Tauri, dawniej też Gamma Aurigae), przy czym drugie oznaczenie nie jest już używane[4][5]. Tradycyjnie byłą ona nazywana Alpheratz i Sirrah; obie te nazwy wywodzą się od arabskiej nazwy ‏صرة الفرس‎ şirrat al-faras, „pępek konia”, co jest pozostałością po czasach, kiedy była włączana w skład konstelacji Pegaza. Razem z α, β i γ Pegasi tworzy na niebie asteryzm Wielkiego Kwadratu Pegaza[5]. Międzynarodowa Unia Astronomiczna w 2016 roku formalnie zatwierdziła użycie nazwy Alpheratz dla określenia tej gwiazdy[6].

Charakterystyka

edytuj

Niebiesko-biały Alpheratz jest gwiazdą podwójną, której składniki znajdują się bardzo blisko, przez co można je rozdzielić jedynie poprzez dokładną analizę widma (układ spektroskopowo podwójny). Większa z gwiazd, zaliczana do typu widmowego B8, jest prawdopodobnie 10-krotnie jaśniejsza od drugiej, a okres obiegu wokół wspólnego środka masy wynosi 96,7 doby. Cały układ jest około 200 razy jaśniejszy od Słońca[4].

Większy ze składników jest najjaśniejszym znanym przedstawicielem podgrupy gwiazd określanej mianem „rtęciowo-manganowych”. Charakteryzują się one niezwykle wysokimi domieszkami rtęci, galu, manganu i europu w widmie gwiazdy oraz stosunkowo niewielką ilością innych pierwiastków w atmosferze. Przypuszcza się, że anomalie te są wynikiem rozdzielenia pierwiastków pod wpływem działającej do wewnątrz siły grawitacji oraz wypychającego ciśnienia promieniowania, które inaczej oddziałują na poszczególne pierwiastki[4]. Gwiazda ta jest też zmienną typu α² Canum Venaticorum – jej wielkość zmienia się o 0,04 magnitudo w czasie 23,12 lub 23,19 godzin[2].

Alpheratz ma także optycznego towarzysza, gwiazdę o wielkości gwiazdowej 11,11m odległą o 90,8 (pomiar z 2011 r.)[7]. Ruch własny tej gwiazdy wskazuje, że nie jest fizycznie związana z Alfa Andromedae[7][8].

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. a b c d e f g h Alfa Andromedae w bazie SIMBAD (ang.)
  2. a b c Alpheratz. Alcyone ephemeris. [dostęp 2017-01-28]. (ang.).
  3. a b c d Anderson E., Francis C: HIP 677. [w:] Extended Hipparcos Compilation (XHIP) [on-line]. VizieR, 2012. [dostęp 2018-02-27]. (ang.).
  4. a b c d e Jim Kaler: ALPHERATZ (Alpha Andromedae). [w:] STARS [on-line]. [dostęp 2017-01-28]. (ang.).
  5. a b Andromeda, the Woman Chained. W: Richard Hinckley Allen: Star Names Their Lore and Meaning. Nowy Jork: Dover Publications Inc., 1963, s. 35. ISBN 0-486-21079-0. (ang.).
  6. Naming Stars. Międzynarodowa Unia Astronomiczna, 2017-11-19. [dostęp 2018-02-27].
  7. a b Mason et al.: WDS J00084+2905A. [w:] The Washington Double Star Catalog [on-line]. VizieR, 2014.
  8. TYC 1735-3181-1 w bazie SIMBAD (ang.)