Aloidendron

*Aloidendron*
	; Aloidendron dichotomum
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	szparagowce
Rodzina	złotogłowowate
Rodzaj	Aloidendron
	Nazwa systematyczna
	Aloidendron (A.Berger) Klopper & Gideon F.Sm.; Phytotaxa 76: 9 (2013)
	Typ nomenklatoryczny
	Aloidendron barberae (Dyer) Klopper & Gideon F.Sm.
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Aloidendron Klopper & Gideon F.Sm. – rodzaj roślin należący do rodziny złotogłowowatych (Asphodelaceae), obejmujący siedem gatunków, z których pięć występuje endemicznie w Południowej Afryce, Namibii, Mozambiku i Eswatini, Aloidendron eminens występuje w Somalii, a Aloidendron sabaeum w Jemenie i Arabii Saudyjskiej^[3].

Nazwa naukowa rodzaju została stworzona poprzez złożenie nazwy rodzaju aloes (Aloe) i greckiego słowa δενδρον (dendron – drzewo) i odnosi się do formy życiowej tych roślin^[5].

Morfologia edytuj

Pokrój: Dychotomicznie rozgałęziające się krzewy i rośliny drzewiaste oraz drewniejące byliny, z korą gładką lub czasami podłużnie popękaną^[4], szarą do żółtawej^[5]. Większość gatunków tworzy pokrój drzewiasty, o wysokim pniu i zaokrąglonej koronie^[5]. A. barberae osiąga wysokość 18 m^[6].

Liście: Liście skupione w rozety na wierzchołkach odgałęzień^[5], wąskolancetowate do mieczowatych, zwężające się do wierzchołka, o drobno ząbkowanych brzegach^[4], soczyste^[5].

Kwiaty: Kwiaty zebrane w rozgałęzioną wiechę z cylindrycznymi, zwartymi lub półluźnymi gronami. Kwiaty cylindryczne, niekiedy zwężone pośrodku. Listki okwiatu zrośnięte w dolnej połowie do niemal wolnych, żółte, pomarańczowe lub różowe do czerwonych. Pręciki i słupek proste, zwykle długo wyrastające ponad okwiat. Nitki pręcików nagie^[4].

Owoce: Torebki^[4].

Biologia edytuj

Zapylenie: Kwiaty tych roślin są zapylane przez nektarniki, wikłacze, szpakowate i szlarniki^[5].

Cechy fitochemiczne: Korzenie zwykle zawierające chryzofanol, asfodelinę i aloechryzon. Wysięk z liści zawiera antrony, nie zawiera flawonoidów^[4].

Genetyka: Liczba chromosomów 2n = 14^[4].

Systematyka edytuj

Rodzaj z podrodziny Asphodeloideae z rodziny złotogłowowatych (Asphodelaceae)^[7]. Przed wyodrębnieniem do osobnego rodzaju rośliny te były zaliczane do rodzaju aloes (Aloe) Sect. Aloidendron^[4].

Wykaz gatunków^[3]

Aloidendron barberae (Dyer) Klopper & Gideon F.Sm.
Aloidendron dichotomum (Masson) Klopper & Gideon F.Sm.
Aloidendron eminens (Reynolds & P.R.O.Bally) Klopper & Gideon F.Sm.
Aloidendron pillansii (L.Guthrie) Klopper & Gideon F.Sm.
Aloidendron ramosissimum (Pillans) Klopper & Gideon F.Sm.
Aloidendron sabaeum (Schweinf.) Boatwr. & J.C.Manning
Aloidendron tongaense (van Jaarsv.) Klopper & Gideon F.Sm.

Zagrożenie i ochrona edytuj

Wszystkie gatunki Aloidendron objęte są Konwencją o międzynarodowym handlu dzikimi zwierzętami i roślinami gatunków zagrożonych wyginięciem (CITES). Handel tymi roślinami jest kontrolowany i ograniczony. Aloidendron pillansii znajduje się w Załączniku I Konwencji, a handel okazami tej rośliny jest dozwolony tylko w wyjątkowych okolicznościach; pozostałe gatunki ujęte są w Załączniku II i handel nimi wymaga pozwolenia^[5].

Zastosowanie edytuj

Rośliny te były stosowane w ogrodnictwie i kształtowaniu krajobrazu, a także jako bariery przeciwpożarowe wokół gospodarstw domowych na obszarach zagrożonych pożarami. Lekkie, włókniste drewno Aloidendron dichotomum było wykorzystywane do budowy małych domów w Namaqualand. Wydrążone gałęzie tego gatunku były również tradycyjnie używane przez Khoisan do produkcji kołczanów na strzały. W północnym KwaZulu-Natal w Południowej Afryce aloesy drzewne zwykle nie są wycinane wraz z resztą lasu, ponieważ uważa się, że chronią one przed złymi duchami i służą jako piorunochron^[5].

Przypisy edytuj

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2020-09-11] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Plants of the World Online. The Royal Botanic Gardens, Kew, 2019. [dostęp 2020-09-11]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Olwen M. Grace, Ronell R. Klopper, Gideon F. Smith, Neil R. Crouch i inni. A revised generic classification for Aloe (Xanthorrhoeaceae subfam. Asphodeloideae). „Phytotaxa”. 76 (1), s. 7, 2013-01-07. Magnolia Press. DOI: 10.11646/phytotaxa.76.1.2. ISSN 1179-3163. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h PlantZAfrica: Aloidendron. South African National Biodiversity Institute, 2016-06-22. [dostęp 2020-09-12]. (ang.).
↑ David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 34, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
↑ USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. 2020. Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy). National Germplasm Resources Laboratory, Beltsville, Maryland. [dostęp 2020-09-11]. (ang.).

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2020-09-11] (ang.).

[kew-3] Plants of the World Online. The Royal Botanic Gardens, Kew, 2019. [dostęp 2020-09-11]. (ang.).

[rev-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Olwen M. Grace, Ronell R. Klopper, Gideon F. Smith, Neil R. Crouch i inni. A revised generic classification for Aloe (Xanthorrhoeaceae subfam. Asphodeloideae). „Phytotaxa”. 76 (1), s. 7, 2013-01-07. Magnolia Press. DOI: 10.11646/phytotaxa.76.1.2. ISSN 1179-3163. (ang.).

[pza-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h PlantZAfrica: Aloidendron. South African National Biodiversity Institute, 2016-06-22. [dostęp 2020-09-12]. (ang.).

[mabberley-6] David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 34, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .

[grin-7] USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. 2020. Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy). National Germplasm Resources Laboratory, Beltsville, Maryland. [dostęp 2020-09-11]. (ang.).

[3]

[1]

[2]

[4]

[5]

[6]

[7]