Aloidendron

rodzaj roślin

Aloidendron Klopper & Gideon F.Sm.rodzaj roślin należący do rodziny złotogłowowatych (Asphodelaceae), obejmujący siedem gatunków, z których pięć występuje endemicznie w Południowej Afryce, Namibii, Mozambiku i Eswatini, Aloidendron eminens występuje w Somalii, a Aloidendron sabaeum w Jemenie i Arabii Saudyjskiej[3].

Aloidendron
Ilustracja
Aloidendron dichotomum
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

liliopodobne (≡ jednoliścienne)

Rząd

szparagowce

Rodzina

złotogłowowate

Rodzaj

Aloidendron

Nazwa systematyczna
Aloidendron (A.Berger) Klopper & Gideon F.Sm.
Phytotaxa 76: 9 (2013)[3]
Typ nomenklatoryczny

Aloidendron barberae (Dyer) Klopper & Gideon F.Sm.[4]

Nazwa naukowa rodzaju została stworzona poprzez złożenie nazwy rodzaju aloes (Aloe) i greckiego słowa δενδρον (dendron – drzewo) i odnosi się do formy życiowej tych roślin[5].

Morfologia

edytuj
Pokrój
Dychotomicznie rozgałęziające się krzewy i rośliny drzewiaste oraz drewniejące byliny, z korą gładką lub czasami podłużnie popękaną[4], szarą do żółtawej[5]. Większość gatunków tworzy pokrój drzewiasty, o wysokim pniu i zaokrąglonej koronie[5]. A. barberae osiąga wysokość 18 m[6].
Liście
Liście skupione w rozety na wierzchołkach odgałęzień[5], wąskolancetowate do mieczowatych, zwężające się do wierzchołka, o drobno ząbkowanych brzegach[4], soczyste[5].
Kwiaty
Kwiaty zebrane w rozgałęzioną wiechę z cylindrycznymi, zwartymi lub półluźnymi gronami. Kwiaty cylindryczne, niekiedy zwężone pośrodku. Listki okwiatu zrośnięte w dolnej połowie do niemal wolnych, żółte, pomarańczowe lub różowe do czerwonych. Pręciki i słupek proste, zwykle długo wyrastające ponad okwiat. Nitki pręcików nagie[4].
Owoce
Torebki[4].

Biologia

edytuj
Zapylenie
Kwiaty tych roślin są zapylane przez nektarniki, wikłacze, szpakowate i szlarniki[5].
Cechy fitochemiczne
Korzenie zwykle zawierające chryzofanol, asfodelinę i aloechryzon. Wysięk z liści zawiera antrony, nie zawiera flawonoidów[4].
Genetyka
Liczba chromosomów 2n = 14[4].

Systematyka

edytuj

Rodzaj z podrodziny Asphodeloideae z rodziny złotogłowowatych (Asphodelaceae)[7]. Przed wyodrębnieniem do osobnego rodzaju rośliny te były zaliczane do rodzaju aloes (Aloe) Sect. Aloidendron[4].

Wykaz gatunków[3]

Zagrożenie i ochrona

edytuj

Wszystkie gatunki Aloidendron objęte są Konwencją o międzynarodowym handlu dzikimi zwierzętami i roślinami gatunków zagrożonych wyginięciem (CITES). Handel tymi roślinami jest kontrolowany i ograniczony. Aloidendron pillansii znajduje się w Załączniku I Konwencji, a handel okazami tej rośliny jest dozwolony tylko w wyjątkowych okolicznościach; pozostałe gatunki ujęte są w Załączniku II i handel nimi wymaga pozwolenia[5].

Zastosowanie

edytuj

Rośliny te były stosowane w ogrodnictwie i kształtowaniu krajobrazu, a także jako bariery przeciwpożarowe wokół gospodarstw domowych na obszarach zagrożonych pożarami. Lekkie, włókniste drewno Aloidendron dichotomum było wykorzystywane do budowy małych domów w Namaqualand. Wydrążone gałęzie tego gatunku były również tradycyjnie używane przez Khoisan do produkcji kołczanów na strzały. W północnym KwaZulu-Natal w Południowej Afryce aloesy drzewne zwykle nie są wycinane wraz z resztą lasu, ponieważ uważa się, że chronią one przed złymi duchami i służą jako piorunochron[5].

Przypisy

edytuj
  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2020-09-11] (ang.).
  3. a b c Plants of the World Online. The Royal Botanic Gardens, Kew, 2019. [dostęp 2020-09-11]. (ang.).
  4. a b c d e f g h Olwen M. Grace, Ronell R. Klopper, Gideon F. Smith, Neil R. Crouch i inni. A revised generic classification for Aloe (Xanthorrhoeaceae subfam. Asphodeloideae). „Phytotaxa”. 76 (1), s. 7, 2013-01-07. Magnolia Press. DOI: 10.11646/phytotaxa.76.1.2. ISSN 1179-3163. (ang.). 
  5. a b c d e f g h PlantZAfrica: Aloidendron. South African National Biodiversity Institute, 2016-06-22. [dostęp 2020-09-12]. (ang.).
  6. David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 34, DOI10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
  7. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. 2020. Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy). National Germplasm Resources Laboratory, Beltsville, Maryland. [dostęp 2020-09-11]. (ang.).