Wikipedia

Andrzej Niemojewski

poeta polski, pisarz i tłumacz okresu Młodej Polski
(Przekierowano z Andrzej Jan Niemojewski)

Andrzej Jan Niemojewski herbu Rola ps. „Lambro, Lubieniec A., Rokita” (ur. 24 stycznia 1864 w Rokitnicy, zm. 3 listopada 1921 w Warszawie) – polski poeta, pisarz i publicysta okresu Młodej Polski, religioznawca oraz społecznik.

Andrzej Niemojewski
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

24 stycznia 1864
Rokitnica pod Brodnicą

Data i miejsce śmierci

3 listopada 1921
Warszawa

Zawód, zajęcie

poeta i pisarz, publicysta

Multimedia w Wikimedia Commons
Teksty w Wikiźródłach
Cytaty w Wikicytatach
Grób poety Andrzeja Niemojewskiego na Cmentarzu ewangelicko-reformowanym w Warszawie

Rodzina edytuj

Urodził się 24 stycznia 1864 w Rokitnicy pod Brodnicą w rodzinie Feliksa Niemojewskiego herbu Rola (1824–1898) i Józefy Noskowskiej ze Srzeńska herbu Łada. Dziadek od strony ojca, Józef Niemojewski (1769–1839) był starostą śremskim i generałem brygady Wojska Polskiego. Ojciec architekta Lecha Niemojewskiego (1894–1952).

Wykształcenie i twórczość edytuj

Studiował prawo na uniwersytecie w Dorpacie. W 1886 r. przyjęty do bractwa akademickiego (korporacji) Konwent Polonia[1]. Twórczość Niemojewskiego była bardzo różnorodna. Obejmowała wiersze zaangażowane społecznie, historie wzorowane na materiale mitologicznym, a także nowele, rozprawy i artykuły. Pisarz zajmował się tłumaczeniami z języka francuskiego oraz wydawał tygodnik „Myśl Niepodległa”. Znany jest także z klasycznej powieści Listy człowieka szalonego (1899), oznaczającej się humorem i dystansem w odzwierciedleniu środowiska cyganerii literackiej ówczesnego Krakowa oraz społecznego wyobcowania artysty. Twórczość pisarza oscylowała między naturalizmem a prozą poetycką.

Działalność polityczna i społeczna edytuj

Na łamach swoich artykułów Niemojewski głosił poglądy wolnomyślicielskie i antyklerykalne, a od początku XX wieku również krytykujące Żydów[2]. Zajmował się także astrologią, był twórcą teorii o astrologicznym pochodzeniu doktryn chrześcijaństwa[3]. Z powodu napastliwej antyreligijnej publicystyki został w 1911 roku skazany na rok pobytu w Cytadeli[4].

Początkowo aktywny socjalista, działacz PPS, organizator akcji oświatowych. W 1899 roku został aresztowany przez władze carskie. W trakcie rewolucji 1905 roku rzecznik strajku szkolnego. Po rewolucji poróżnił się z socjalistami, przechodząc na pozycje nacjonalistyczne i antysemickie[5]. W latach 1906–1913 był działaczem Towarzystwa Kultury Polskiej.

Pochowany na cmentarzu ewangelicko-reformowanym w Warszawie (kwatera N-1-38)[6].

Twórczość literacka[7][8] edytuj

Poezje, poematy, dramaty, opowiadania, szkice, krytyka literacka etc. oraz studia biblijne i prace astralistyczne edytuj

– tłum. niem. (rozszerz.): Astrale Geheimnisse des Christentums, Graz 2012; ISBN 978-3-902792-90-7
    • Gott Jesus im Lichte fremder und eigener Forschungen samt Darstellung der evangelischen Astralstoffe, Astralszenen und Astralsysteme. Deutsche bearbeitete und erweiterte Ausgabe. Teil 1. München 1910 kopia cyfrowa
    • Gott Jesus im Lichte fremder und eigener Forschungen samt Darstellung der evangelischen Astralstoffe, Astralszenen und Astralsysteme. Deutsche bearbeitete und erweiterte Ausgabe. Teil 2 und Teil 3. München 1910 kopia cyfrowa
– wybór ang.:
    • God Jesus: the sun, moon and stars as background to the gospel stories. Abridged by Violet MacDermot and translated from the German by Anna Meuss and Violet MacDermot. London 1996.
  • Czyniący sto, czyniący sześćdziesiąt i czyniący trzydzieści Przypowieść ewangieliczna o siewcy w świetle astroteozofji starochrześcijańskiej. Warszawa 1916 kopia cyfrowa
  • Dawność a Mickiewicz [Filozofja Mickiewicza. Liczby i godziny. Widma. Gwiazdy Mickiewicza. Tradycje improwizacji.] Warszawa – Lublin – Łódź – Poznań – Kraków [ok. 1921] kopia cyfrowa 1 kopia cyfrowa 2
  • Doba obecna w Królestwie Polskiem Kraków 1905 kopia cyfrowa
  • Dusza żydowska w zwierciadle Talmudu Warszawa 1914; wyd. 2, uzup.: Warszawa 1920 kopia cyfrowa; (przedruk wyd. 2:) b. m. wyd. 1982; London, Ontario [po 1990].
  • Dwa drzewa biblijne Drzewo Wiadomości Złego i Dobrego i Drzewa Wiecznego Żywota. Warszawa 1908 kopia cyfrowa
  • Dzieje krzyża Warszawa 1908 kopia cyfrowa
  • Dzień on, dzień gniewu Pańskiego Lwów 1902 kopia cyfrowa
  • Epoka eunuchów nad wodami rzeki Idiglat Warszawa – Lwów 1906 kopia cyfrowa
  • Etyka Talmudu Warszawa 1917; wyd 2, uzup.: Warszawa 1920 kopia cyfrowa
  • Ewangielja Orła odczytana z gwiazd Warszawa 1912 kopia cyfrowa
  • Familia. Dramat w 5 aktach Kraków 1901 kopia cyfrowa
  • Gematrja i Dziady (W: Biblioteka Samokształcenia. R. 3. Warszawa 1904. S. 307–333) kopia cyfrowa 1 kopia cyfrowa 2
  • Giordano Bruno Odczyt wygłoszony d. 17 listopada 1907 r. w „Uniwersytecie dla wszystkich” w wielkiej sali Filharmonji Warszawskiej. Warszawa 1908 kopia cyfrowa
  • Horoskopy święte przypowieści ewangielicznych, czyli obrazy nieba globusowego, ilustrujące te przypowieści [Horoscopi sacri parabolarum evangelicarum sive Imagines caeli sphaerici has parabolas illustrantes.] Warszawa 1917 kopia cyfrowa
  • Juljusz Słowacki Lwów 1902 kopia cyfrowa
  • Katechizm wolnego myśliciela Kraków 1908; Toledo, Ohio 1914.
  • Ksiądz Pranajtis i jego przeciwnicy Warszawa 1914.
  • Któż ten mąż? (Widzenie księdza Piotra, Dziadów cz. III, scena V). Kraków 1903 kopia cyfrowa 1 kopia cyfrowa 2
  • Legendy / tytuł skonfiskowany[9][10]:
    • wyd. 1 (krajowe) pt. Legendy Lwów 1902 kopia cyfrowa
    • wyd. 2 (krajowe) pt. Tytuł skonfiskowany Lwów 1903.
    • wyd. 3 (krajowe) pt. Tytuł skonfiskowany Lwów 1905 kopia cyfrowa
    • pt. Legendy Chicago [ok. 1910].
    • pt. Legendy Chicago [ok. 1920].
    • wyd. 4 (krajowe) pt. Legendy Warszawa 1924.
  • Listopad Lwów 1896 kopia cyfrowa
    • Wyd. 2, powiększone, pt. Listopad. (W miesiącu opadających liści). Łódź 1904 kopia cyfrowa
  • Listy człowieka szalonego Warszawa 1899 kopia cyfrowa; wyd. 2, przejrz.: Warszawa 1903; Warszawa 1954; Kraków 2004. ISBN 83-242-0243-9.
    • Tłum. rosyjskie: Письма ненормальнаго человэка. Moskva 1912. kopia cyfrowa
  • Ludzie rewolucji [Ptak. Zwidziska. Latawica. Maciej Bala. Święto Wolności. Jur. Dziennikarz. Pan Jezus w Warszawie. Quovadisiana.] Kraków 1906
  • Ludzie rewolucji i inne opowiadania Warszawa 1961.
  • Majówka Lwów 1895 kopia cyfrowa
  • Mowa Andrzeja Niemojewskiego o wielkiej tradycji Rzeczypospolitej Polskiej Wygłoszona dnia 28 września 1918 w Sali Stowarzyszenia Techników. Warszawa 1918 kopia cyfrowa
  • O masonerji i masonach; Szkic popularny Warszawa 1906 kopia cyfrowa
    • (? =) Co to jest masonerya? Toledo, Ohio [ok. 1906].
  • O państwowości polskiej Mowa wygłoszona 1 października 1920 r. w Warszawie. Warszawa 1920.
  • O pochodzeniu naszego Boga Warszawa 1907 kopia cyfrowa
  • Objaśnienie katechizmu Warszawa 1907 kopia cyfrowa; Toledo, Ohio 1923.
  • Odpowiedź obrońcom Brzozowskiego a oskarżycielom prasy B. m. wyd. 1909. [Wyciąg z Myśli Niepodległej. 1909. Nr 97] kopia cyfrowa
  • Płanetnik; Nowela Warszawa 1911
  • Poezje Kraków 1891.
  • Poezje; Serja druga Kraków 1893.
  • Poezje prozą (Obrazy) [Habdank. Retman. Helotka. Didomi. Ogłoszenie. Nad brzegami Dunajca. Pali się! Bajka noworoczna.] Kraków 1891 kopia cyfrowa
  • Pokrzywy Kraków 1907
  • Polonia irredenta Lwów – Kraków – Warszawa 1895–1898. 7 części:
    • I. Podziemia. Lwów 1895.
    • II. Łuny. Lwów 1895
    • III. Ziemia obiecana. Lwów 1895
    • IV. W ciszy wiejskiej. Kraków 1896
    • V. Stolica. VI. Ptaki burzy. Kraków 1896
    • VI. j.w.
    • VII. Żołnierka naszego chłopa. Warszawa 1898 kopia cyfrowa
  • Polonia irredenta Dwa różne wybory wierszy z cyklu „Polonia irredenta”:
  • Polonia irredenta Wrocław 1972.
  • Polskie niebo Warszawa 1924 kopia cyfrowa
  • Prawo żydowskie o gojach Warszawa 1918 kopia cyfrowa
  • Prometeusz [Szalony bieg. Ludzie ze związanymi oczyma. Matka i dziecko.] Warszawa 1900
  • Proroctwo rzezi galicyjskiej wobec historyi Kraków 1902
  • Rokita; Poemat dramatyczny w sześciu aktach Kraków 1901 kopia cyfrowa
  • Sen faraona a obie konstelacje Siedmiu Wołów [Somnium Pharaonis septemtrionesque duplices.] Warszawa 1917 kopia cyfrowa
  • Skład i pochód armji piątego zaboru Warszawa 1911 kopia cyfrowa
  • Sokrates Odczyt wygłoszony d. 3-go listopada 1907 r. w „Uniwersytecie dla wszystkich” w wielkiej sali Filharmonji Warszawskiej. Warszawa 1908 kopia cyfrowa
  • Sprawa Legend i Objaśnienia katechizmu Przyczynek do dziejów kultury w Polsce na początku XX-go stulecia. Warszawa 1909 kopia cyfrowa
  • Sprawa spoczynku niedzielnego Warszawa 1918.
  • Stanisław Wyspiański; Studjum Literackie Warszawa 1903kopie cyfrowe
  • Stworzenie Świata Według Biblji (Komentarz) Warszawa 1909 kopia cyfrowa 1 kopia cyfrowa 2
  • Szopka Warszawa 1901
  • Szpieg pokolenia bezimieńców B. m.wyd. 1918. [Wyciąg z Myśli Niepodległej. 1918. Nr 407] kopia cyfrowa
  • Tajemnice astrologji chrześcijańskiej Warszawa 1913 kopia cyfrowa
    • tłum. niemieckie: Astrale Geheimnisse des Christentums. Frankfurt am Main 1913 kopia cyfrowa; (?) wyd. 2: 1926.
    • tłum. rumuńskie (tłumacz Dan-George Uza): Taine astrale din creștinism. Astromix, Cluj-Napoca, 2023.
  • Tajemnice hierarchii rzymskiej: nietolerancya, despotyzm, pycha, obłuda i zdrajczość rzymskiego kleru, dla przestrzeżenia ludu polskiego odkryta (Na podstawie wyciągów z prasy katolickiej, mów i pism dostojników kościelnych, oraz tekstu ślubów kapłańskich i zakonnych). Chicago 1919 kopia cyfrowa
  • Warum eilten die Jünger nach Emmaus? Frankfurt am Main 1911 kopia cyfrowa
    • [Po polsku pt. Dlaczego uczniowie dążyli do Emmaus? W: Myśl Niepodległa. Warszawa 1911. Nr 163. S. 289–308] kopia cyfrowa
  • Wybór poezji Kraków 1955.
  • Wybór poezyi Warszawa 1899 kopia cyfrowa
  • Wybór wierszy Warszawa 1983. ISBN 83-06-00922-3.
  • Wybór wierszy; Z Cyklu: Polonia Irredenta B. m. wyd. 1907 kopia cyfrowa kopia cyfrowa 3
  • Z pod pyłu wieków; I. Sokrates Warszawa 1906
  • Z pod pyłu wieków; II. Aszur i Mucur Warszawa 1906
  • Zaklęty królewicz; Baśń Warszawa 1900 kopia cyfrowa

Pozostałe edytuj

  • Głośna sprawa sądowa Andrzeja Niemojewskiego, który wystąpił przeciwko frymarczeniu ziemią polską przez spekulantów przy pomocy żydów ... (Warszawa, 20.VI.1918) Warszawa 1918.
  • 'Krakowska Fronda P.P.S. [Incipit: W czasach ostatnich dwa listy otwarte narobiły w społeczeństwie naszem dużo zamętu ...]. Lwów 1906. [Odbitka z Kuriera Lwowskiego. 1906. Nr 26.]
  • List Andrzeja Niemojewskiego do Józefa Wiśniowskiego (07.02.1902) kopia cyfrowa
  • List Andrzeja Niemojewskiego do Józefa Wiśniowskiego (05.08.1903) kopia cyfrowa
  • List otwarty [Incipit: Zarząd Socjalnej Demokracji Królestwa Polskiego i Litwy rozrzucił po ziemiach polskich Pańską odezwę ...] (Zakopane, w Galicji d. 12 maja 1906 r.). Zakopane 1905.
  • Suplikacje [Incipit: Zamilkły słowiki i fujarki na łące, zaczerniało słońce ...]. B. m. wyd. 1905.

Artykuły autorstwa Andrzeja Niemojewskiego zawarte w czasopiśmie Myśl Niepodległa (1906-1921) edytuj

Przekłady edytuj

Przypisy edytuj

  1. ↑ Konwent Polonia - andrzej-niemojewski - » Album Polonorum [online] [dostęp 2019-10-21] (pol.).
  2. ↑ Adam Pragier: Czas przeszły dokonany. Londyn: Świderski, 1966, s. 80.
  3. ↑ Krystyna Uniechowska: Antoni Uniechowski, czyli magiczne widzenie świata. Warszawa: Czytelnik, 1993, s. 78.
  4. ↑ Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1984, s. 30.
  5. ↑ Słownik poetów polskich. Białystok: Wydawnictwo Łuk, 1997, s. 177.
  6. ↑ śp. Andrzej Niemojewski
  7. ↑ Zamieszczona tutaj bibliografia pism Andrzeja Niemojewskiego została opracowana na podstawie informacji zawartych w książce Literatura pozytywizmu i Młodej Polski. Tom 15. [Hasła osobowe M-Ś] Państwowy Instytut Wydawniczy. Warszawa 1977 oraz na podstawie danych pochodzących z różnych katalogów bibliotecznych. Obejmuje ona jedynie druki książkowe oraz odbitki, i nie zawiera listy utworów ani artykułów opublikowanych w czasopismach. Ponadto podano również przekłady na języki obce, o ile dostępna jest kopia cyfrowa danej pozycji.
  8. ↑ Dostęp do wszystkich zdigitalizowanych pism A. Niemojewskiego sprawdzony 10.10.2011.
  9. ↑ Pomimo tego, że w pierwszym wydaniu Legend jako rok wydania widnieje 1902, to książka ta była dostępna w księgarniach już w zimie 1901. Zob. A. Niemojewski: Sprawa Legend i Objaśnienia Katechizmu. Warszawa 1909. S. 20.
  10. ↑ Niektóre źródła podają, że Legendy ukazały się również w wydaniu skróconym (tj. ocenzurowanym). To nieporozumienie bierze się z informacji, jaką podała „S. Orgelbranda Encyklopedja Powszechna” (Warszawa 1904. T. 16. Z-Ż oraz Suplement. S. 229):
    [Andrzej Niemojewski] Wydał prócz tego we Lwowie „Legendy,” oparte na motywach Ewangelji. Dzieło to było skonfiskowane przez prokuratorję, ale po procesie puszczone ze skróceniami. [Zachowano pisownię oryginalną.]
    Zdementował ją sam A. Niemojewski (Myśl Niepodległa. Warszawa 1907. Nr 42. S. 1429):
    Jest to naturalnie fałsz, albowiem wydania następne są nietylko PEŁNE, ale zawierają nawet interpelacje parlamentarne.
  11. ↑ Wydanie 2 ukazało się w dwóch wersjach: wyd. tanie pełne, z uwagami oraz wyd. z przedmowami, komentarzami. Zob. Myśl Niepodległa. 1907. Nr 17. S. 239.

Bibliografia edytuj

  • Andrzej Piber i Witold Stankiewicz: Andrzej Niemojewski. W: Polski Słownik Biograficzny. T. 23. Wrocław 1978. S. 3–10. (Tamże dalsza literatura dotycząca A. Niemojewskiego.)
  • Literatura pozytywizmu i Młodej Polski. Tom 15. [Hasła osobowe M-Ś]. Państwowy Instytut Wydawniczy. Warszawa 1977.
  • Jerzy Antoni Kostka, Kostkowie herbu Dąbrowa. Wyd. Z.P. POLIMER Koszalin 2010, ISBN 978-83-89976-40-6, s. 83, 258, 259, 280, 281 i 282

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Andrzej_Niemojewski&oldid=71752958”