Konwent Polonia

Konwent Polonia – najstarsza polska korporacja akademicka, powstała w 1828 roku na Uniwersytecie Dorpackim (obecnie Uniwersytet w Tartu). Kontynuował tradycje Filomatów i Filaretów po zamknięciu przez władze rosyjskie Uniwersytetu Wileńskiego. Nawiązuje do idei landsmannschaftów, czyli istniejących od średniowiecza związków studentów pochodzących z jednego kraju. Konwent Polonia zrzeszał studentów przybyłych z terenów dawnej Rzeczypospolitej bez względu na wyznanie, pochodzenie społeczne i kwestie etniczne. Organizacja męska. Od 1998 r. zrzesza studentów uczelni wyższych Trójmiasta oraz absolwentów studiów wyższych.

Insygnia

Barwy Konwentu to amarant, błękit i biel symbolizujące trzy główne części przedrozbiorowej Rzeczypospolitej. Herb Konwentu jest czteropolowy. W polu pierwszym, tzw. sercowym, widnieje cyrkiel korporacji, czyli monogram z zakodowaną nazwą organizacji oraz wykrzyknikiem. W polach drugim, trzecim i czwartym widnieją, odpowiednio: Orzeł, Pogoń i Archanioł Michał. Godła w tarczy, podobnie jak barwy, symbolizują Koronę (Królestwo Polskie), Litwę (Wielkie Księstwo Litewskie) i Ruś. Nad tarczą hełm w koronie i z medalionem, nad nim trzy pióra strusie w kolorach korporacji. Pod tarczą dwie szarfy z dewizami Konwentu: „Jeden za wszystkich wszyscy za jednego” i „1>2” (Jedność większa od dwóch). Członkowie Konwentu noszą trójbarwną „bandę”, czyli stylizowany pas do broni, z lewego ramienia na prawe, na pamiątkę przyznania w 1851. członkom Konwentu prawa do używania w pojedynkach pistoletów. Elementem pełnego stroju korporanta jest również dekiel, czyli czapka studencka w barwach korporacji z charakterystycznym wzorem (gwiazdą) na denku. Fuksy (kandydaci) Konwentu Polonia nie mając prawa do używania barw, noszą tradycyjnie dekle i bandy granatowe. Dekiel fuksa Konwentu Polonia posiada gwiazdę (od 1919 r.) oraz pięć wypustek dookoła otoku, symbolizujących pięciu członków Konwentu poległych w pojedynkach z niemieckimi korporantami w XIX wieku. Reguły protokolarne Konwentu przewidują, że pełnoprawny członek Konwentu ma prawo do noszenia munduru korporacyjnego składającego się z kurtki w kolorze amarantowym (tzw. litewka) oraz białych spodni. W sytuacjach codziennych członkowie Konwentu noszą oznaki wpinane w klapę marynarki: fuksi srebrny cyrkiel, barwiarze i komilitoni tarczkę w barwach korporacji, a filistrzy tarczkę ze złotą dewizą 1>2.

Hierarchia

Hierarchia stopni w Konwencie przewiduje, że fuks, który spełnia wymogi członkostwa otrzymuje prawo do noszenia barw i staje się barwiarzem (colorarius). Pełne prawa członkowskie posiada „komiliton” (commiliton). Po zakończeniu studiów pełnoprawny członek korporacji zostaje „filistrem”. Członkostwo w korporacji jest dożywotnie. Można go pozbawić za sprzeniewierzenie się idei korporacyjnej, w tym naruszenie zasad honorowych oraz skazanie prawomocnym wyrokiem sądu za przestępstwo. Filistrzy poza przynależnością do Konwentu Polonia tworzą odrębną organizację pod nazwą Związek Filistrów Konwentu Polonia, założonego w 2012 r., który kontynuuje tradycje dwóch organizacji: Koła Filistrów Konwentu Polonia (zał. 1922) i Stowarzyszenie Filistrów Konwentu Polonia w Warszawie (zał. 1893 r.)

Konwent w przeszłości i współcześnie

Marszałek Edward Rydz-Śmigły na kwaterze Konwentu Polonia w Wilnie w 1937 roku

W latach 1828–1919 siedzibą Konwentu Polonia był Dorpat, gdzie prowadził on działalność społeczno-kulturalną i samopomocową. Członkowie Konwentu brali udział we wszystkich powstaniach narodowych. Działalność Polonii była utrudniona z powodu utrudnień i represji ze strony władz carskich. Po I wojnie światowej, kiedy powstało niepodległe państwo polskie, podjęto decyzję o przeniesieniu siedziby korporacji do Wilna. Konwent był jedną z korporacji założycielskich Związku Polskich Korporacji Akademickich, z którego wystąpił w 1933 roku. Konwent Polonia zawarł kartele z Arkonią (1909), Welecją (1923) i Jagiellonią (14 października 1928), a także 10-letni z estońską Fraternitas Estica (1933). W 1939 roku wszyscy członkowie korporacji otrzymali prawa filisterskie i otrzymali nakaz włączenia się w pracę konspiracyjną. Wielu poległo na wojnie, z bronią w ręku, w Katyniu, w komunistycznych i hitlerowskich więzieniach. W okresie PRL korporacja nie mogła prowadzić normalnej działalności na uczelniach. Odbywały się tajne spotkania filistrów. Część filistrów przeniosła się do Londynu. Pamiątki korporacyjne zdeponowano w Instytucie i Muzeum im. Władysława Sikorskiego w Londynie oraz w Archiwum Archidiecezji Warszawskiej. Organizacja reaktywowała pełną działalność 3 maja 1998 w Gdańsku. Od tej pory znowu przyjmuje fuksów i prowadzi działalność mającą na celu wychowanie studentów w duchu patriotyzmu, honoru, prawości i rzetelności. W listopadzie 2005 r. Konwent przeniósł się do pierwszej powojennej kwatery korporacyjnej w Sopocie. W 2008 r. hucznie obchodził 180-lecie istnienia. W tym samym roku odnowiono 10-letni kartel z estońską korporacją "Fraternitas Estica" oraz zorganizowano pierwszy od 1938 r. tradycyjny bal korporacyjny zwany „Czarną Kawą”. W 2015 r. Konwent Polonia podpisał 5-letni kartel z łotewską korporacją Talavija (zał. w 1900 r.). W tym samym roku Konwent był organizatorem i gospodarzem 52. edycji Komerszu Narodów Bałtyckich, zjazdu męskich i żeńskich korporacji akademickich z krajów bałtyckich organizowanych co roku na przemian w Polsce, Niemczech, Łotwie i Estonii.

Konwentowicze

Wśród blisko 1600 członków Konwentu od roku 1828 do dzisiaj znaleźli się:

• Osman Achmatowicz, (1899-1988), chemik, Rektor Politechniki Łódzkiej;
• Julian Andrzejkowicz, (1822-1898), założyciel Związku Narodowego Polskiego w USA (późniejszy Kongres Polonii Amerykańskiej), fabrykant;
• Ignacy Baranowski, (1833-1919), lekarz, działacz społeczny, profesor Uniwersytetu Warszawskiego;
• Ludwik Eliasz Bregman, (1865-1941), lekarz, neurolog, zginął w Getcie Warszawskim;
• Józef Brudziński, (1874-1917), lekarz, Rektor Uniwersytetu Warszawskiego 1915 -1917;
• Franciszek Brzeziński, (1867-1944), adwokat, pianista, kompozytor, krytyk muzyczny i historyk muzyki, konsul RP we Wrocławiu i w Berlinie;
• Stefan Burhardt, (1899-1991), ochotnik Wojska Polskiego (1918–1920), kierownik Biblioteki Wróblewskich w Wilnie. Żołnierz września i Armii Krajowej. Dyrektor Biblioteki Uniwersyteckiej w Toruniu. Autor katalogu ponad 12 tysięcy polonezów („Polonez – katalog tematyczny”);
• Juliusz Bursche (1862-1942), biskup ewangelicko-augsburski;
• Tytus Chałubiński, (1820-1889), lekarz patolog, badacz Tatr;
• Aleksander Czekanowski (1833-1876), przyrodnik i odkrywca Syberii;
• Leon Daraszkiewicz (1866-1931), polski lekarz psychiatra;
• Benedykt Dybowski, (1833-1930), antropolog, przyrodnik, badacz Syberii;
• Józef Bohdan Dziekoński, (1816-1855), pisarz, działacz emigracyjny;
• Konstanty Dziewulski, (1885-1939), prawnik, profesor Wyższej Szkoły Handlowej w Warszawie, ziemianin;
• Witold Eichler, (1874 – 1960), lekarz, entomolog.
• Lubomir Gadon (von Gaden), (1831-1908), działacz emigracyjny, historyk, publicysta, bibliotekarz;
• Kazimierz Giedroyć, (ok. 1808-1840), ziemianin, powstaniec listopadowy;
• Maksymilian Hager, (1856-1918), lekarz, działacz narodowy na Górnym Śląsku, (w 1905 r. stał na czele zwycięskiej kampanii wyborczej W. Korfantego);
• Karol Hildebrandt, (1815-po 1857), przywódca spisku studenckiego w Dorpacie Organizacja Świętokrzyżców, zesłany na Syberię;
• Ildefons Houwalt, (1910-1987), artysta malarz, ułan i żołnierz Armii Krajowej;
• Aleksander Jabłonowski, (1829-1913), powstaniec styczniowy, zesłaniec, historyk, członek Polskiej Akademii Umiejętności, doktor honoris causa Uniwersytetu Lwowskiego;
• Stanisław Janikowski, (1833-1881), specjalista medycyny sądowej, profesor i dziekan Uniwersytetu Jagiellońskiego, członek Polskiej Akademii Umiejętności;
• Michał Jastrzębski, (1859 – 1938), pastor kościoła ewangelicko-reformowanego, superintendent generalny Jednoty Litewskiej;
• Witold Jodko-Narkiewicz, (1864-1924), członek „Proletaryatu”, współzałożyciel PPS, współpracownik J. Piłsudskiego. W okresie międzywojennym wiceminister Spraw Zagranicznych, poseł w Konstantynopolu i Rydze;
• Edward Jürgens, (1824-1863), lider tzw. „millenerów”, powstaniec styczniowy, zmarł w celi X Pawilonu Cytadeli Warszawskiej;
• Bronisław Kader, (1863-1937), chirurg, profesor i dziekan Uniwersytet Jagielloński;
• Karol Klecki, (1866-1931), lekarz patolog, profesor i dziekan Uniwersytet Jagielloński, członek Polskiej Akademii Umiejętności;
• Walerian Klecki, (1867-1920), profesor i dziekan Uniwersytet Jagielloński, autorytet w dziedzinie hodowli zwierząt i mleczarstwa;
• Gabriel Korbut, (1862-1936), historyk literatury, językoznawca, bibliograf, członek Polskiej Akademii Umiejętności, profesor i dziekan w Wolnej Wszechnicy Polskiej;
• Kazimierz Krzywicki, (1820-1883), polityk konserwatywny, autor reformy szkolnej w Królestwie Polskim
• Bolesław Limanowski, (1835-1935), historyk, socjolog, polityk, nestor polskiego socjalizmu;
• Stefan Lipiński, (1804–1879), duchowny ewangelicki, superintendent generalny Jednoty Litewskiej;
• Wincenty Lutosławski, (1863-1954), filozof, krytyk literacki, publicysta, profesor Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie, Uniwersytetu Jagiellońskiego, Polskiej Akademii Umiejętności;
• Karol Gustaw Manitius, (1823-1904), duchowny ewangelicki, superintendent generalny Kościoła Ewangelicko–Augsburskiego;
• Gustaw bar. Manteuffel-Szoege, (1832-1916), historyk Inflant;
• Ignacy Manteuffel, (1875-1927), działacz społeczny, wojewoda kielecki;
• Zygmunt Michelis, (1890-1977), biskup-adiunkt kościoła ewangelicko-augsburskiego;
• Jakub Natanson, (1832-1884), chemik, profesor Szkoły Głównej w Warszawie, działacz społeczny;
• Ludwik Natanson, (1822-1896), lekarz, społecznik, aktywny działacz gminy żydowskiej
• Andrzej Niemojewski, (1864-1921), poeta, dramaturg, publicysta, religioznawca, działacz polityczny;
• Leopold Marcin Otto, (1819-1882), pastor ewangelicko-augsburski, jedna z postaci protestantyzmu polskiego;
• Adolf Pawiński (1840-1896), historyk, dyrektor Archiwum Głównego, profesor Uniwersytetu Warszawskiego;
• Ryszard Paszko (1878-1940), pastor, naczelny kapelan wyznania ewangelicko-augsburskiego Wojska Polskiego, generał brygady;
• Rafał Radziwiłłowicz, (1860-1929), lekarz psychiatra, działacz społeczny, profesor Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie;
• Władysław Rothert, (1863-1916), botanik, profesor uniwersytetów w Kazaniu, Charkowie i Odessie. Szef Katedry Anatomii i Fizjologii Roślin Uniwersytetu Jagiellońskiego;
• Józef Siemiradzki (1858-1933), paleontolog, profesor Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie, członek PAU;
• Władysław Pereświet-Sołtan (1870-1943), wojewoda warszawski, delegat Rządu RP na Litwie Środkowej, minister spraw wewnętrznych;
• Ludwik Teichmann-Stawiarski (1823-1895), anatom, profesor i rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego, wynalazca stosowanej w medycynie sądowej metody wykrywania śladów krwi;
• Wiktor Szachno, (1809-po 1864), ziemianin, uczestnik powstań 1831 i 1863 r.;
• Stanisław Józef Thugutt, (1862-1956) mineralog, rektor i profesor Uniwersytetu Warszawskiego i Politechniki Warszawskiej, członek Polskiej Akademii Umiejętności i Polskiej Akademii Nauk;
• Witold Tymiński, (1919-1996), profesor i prorektor Akademii Medycznej w Gdańsku, porucznik ZWZ-AK;
• Edward Wende, (1874-1949), superintendent kaliski Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego, kaznodzieja;
• Józef Weyssenhoff, (1860-1932), pisarz, działacz endecki;
• Bronisław Wróblewski, (1888-1941), prawnik, profesor prawa karnego Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie;
• Bronisław Zaleski, (1819-1880), spiskowiec, zesłaniec, emigrant, historyk, wydawca;
• Witold Załęski, (1836-1908), statystyk i demograf, wykładowca Szkoły Głównej Warszawskiej i Szkoły Handlowej Kronenberga w Warszawie;
• Marian Zdziechowski, (1861-1938), krytyk, historyk literatury, filozof. Profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, profesor, dziekan i rektor Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie, Członek Polskiej Akademii Umiejętności;
• Józef Ziemacki, (1856-1925), lekarz, profesor Uniwersytetu w Petersburgu, prorektor Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie;
• Edward Żeligowski, (1816-1864), poeta, działacz patriotyczny

oraz wielu innych naukowców, lekarzy, prawników, artystów, ziemian i mężów stanu.

Zobacz też

• Koło Filistrów Konwentu Polonia
• Stowarzyszenie Filistrów Konwentu Polonia w Warszawie

Linki zewnętrzne

• Strona internetowa korporacji Konwent Polonia
• Strona internetowa poświęcona Konwentowi Polonia (portal Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Gdańskiego)