Osman Achmatowicz
Osman Achmatowicz (ur. 16 kwietnia 1899 w Bergaliszkach, zm. 4 grudnia 1988 w Warszawie) – chemik organik polski pochodzenia tatarskiego, z książęcego rodu herbu Kotwica, przydomku Starzyński, wiernego Polsce od bitwy pod Grunwaldem w 1410 roku, od uczestnika której bezpośrednio i w linii prostej się wywodził.
| ||
 Tablica upamiętniająca prof. Osmana Achmatowicza na Wydziale Chemicznym PŁ | ||
| Data i miejsce urodzenia | 16 kwietnia 1899 Bergaliszki | |
| Data i miejsce śmierci | 4 grudnia 1988 Warszawa | |
| profesor | ||
| Specjalność: chemia organiczna | ||
| Alma Mater | Uniwersytet Stefana Batorego w Wilnie | |
| Doktor honoris causa (Politechnika Łódzka – 7 maja 1960) | ||
| Rektor | ||
| Uczelnia | Politechnika Łódzka | |
| Okres spraw. | 1948–1952 | |
| Poprzednik | Bohdan Stefanowski | |
| Następca | Bolesław Konorski | |
| Odznaczenia | ||
    
| ||
ŻyciorysEdytuj
Był synem Aleksandra, adwokata, ministra sprawiedliwości Republiki Krymskiej i jej senatora, później senatora RP, i Emilii z Kryczyńskich. W 1920 roku, jako ułan Pułku Tatarskich Ułanów, brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej.
W 1925 roku ukończył studia na Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie[1]. Członek korporacji akademickiej Konwent Polonia. Był profesorem Uniwersytetu Warszawskiego (1934–1939 i 1953–1969) i Politechniki Łódzkiej (1946–1953 – także jej rektorem). W latach 1934-1939 był dziekanem Wydziału Farmaceutycznego Uniwersytetu Warszawskiego[2].
W okresie okupacji niemieckiej brał udział w tajnym nauczaniu w Częstochowie[3]. Ochotnik WP 1919–1920 (w Pułku Jazdy Tatarskiej). Od 1945 członek Polskiej Akademii Umiejętności, od 1952 członek korespondent, od 1961 członek rzeczywisty Polskiej Akademii Nauk[4], od 1984 Towarzystwa Naukowego Warszawskiego. Członek rad naukowych wielu stowarzyszeń naukowych, laureat nagrody państwowej I stopnia (1964). Wiceminister szkolnictwa wyższego (1953–1959), Dyrektor Instytutu Kultury Polskiej w Londynie (1964–1969). W 1960 roku został uhonorowany tytułem doktora honoris causa Politechniki Łódzkiej[5].
Jego prace dotyczyły chemii organicznej (alkaloidy, steroidy, sulfony) oraz syntezy chemicznej i fitochemii.
Jego żoną była Helena ze Stankiewiczów. Według innego źródła żona nazywała się Barbara Staniewicz i była adiunktem w Instytucie Chemii Organicznej PAN[6]. Z tego małżeństwa pochodzili: Emilia (ur. 1927), Osman (ur. 1931; chemik, odkrywca reakcji Achmatowicza) i Selim (ur. 1933; również chemik).
Pochowany na Muzułmańskim Cmentarzu Tatarskim w Warszawie.
OdznaczeniaEdytuj
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1951)[7]
- Order Sztandaru Pracy I klasy
- Medal 10-lecia Polski Ludowej[8]
- Medal 40-lecia Polski Ludowej
PrzypisyEdytuj
- ↑ Stanisław Łoza (red.), Czy wiesz kto to jest?, Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe : na zam. Zrzeszenia Księgarstwa, 1983, s. 3.
- ↑ Osman Achmatowicz, [w:] Portrety uczonych. Profesorowie Uniwersytetu Warszawskiego po 1945 A-K, Warszawa 2016, s. 16.
- ↑ Stanisław Rybicki: Pod znakiem orła i kruka. Fragmenty wspomnień z lat okupacji. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1990, s. 288-289. ISBN 83-211-1105-X.
- ↑ Członkowie PAN: Skorowidz nazwisk
- ↑ Doktoraty honoris causa w PŁ. p.lodz.pl. [dostęp 23 lutego 2011].
- ↑ Słownik biograficzny Tatarów polskich XX wieku. s. 24.
- ↑ M.P. z 1951 r. nr 74, poz. 1007.
- ↑ Kto jest kim w Polsce 1984. Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Interpress, 1984, s. 11. ISBN 83-223-2073-6.
BibliografiaEdytuj
- Polskie rody szlacheckiej. Kto jest kim dziś?, Warszawa 1993, s. 31-32
- Bogdan Brózda, Chemia zamiast oręża, „Przegląd Techniczny”, 26/2005 [dostęp 2020-11-01].
- Stanisław Dziadulewicz, Herbarz Rodzin Tatarskich w Polsce, Wilno 1929, s. 10-14
- Kto jest kim w Polsce 1989, Wydawnictwo Interpress, Warszawa 1989, str. 18 ISBN 83-223-2491-X