Wikipedia

Antonina Domańska

polska pisarka

Antonina Domańska z Kremerów (ur. we wrześniu 1853 w Kamieńcu Podolskim, zm. 24 stycznia 1917 w Krakowie) – polska pisarka.

Antonina Domańska
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

wrzesień 1853
Kamieniec Podolski

Data i miejsce śmierci

26 stycznia 1917
Kraków

Dziedzina sztuki

powieść, nowela, baśń

Ważne dzieła
Multimedia w Wikimedia Commons
Teksty w Wikiźródłach
Cmentarz Rakowicki.
Grobowiec Domańskich.
Dom Domańskich w Rudawie

Była pierwowzorem postaci Radczyni z Wesela Wyspiańskiego.

Życiorys

edytuj

Dziadek Antoniny, Józef Kremer był krawcem. Przyjechał do Krakowa z Opawy. Jego rodzina miała czesko–niemieckie korzenie, ale po przybyciu do Krakowa szybko się spolonizowała. Ojciec Aleksander Kremer ukończył Gimnazjum św. Anny, a w 1836 roku studia medyczne na UJ ( z przerwą na udział w powstaniu listopadowym). Po praktykach w Berlinie nostryfikował dyplom w Moskwie (1841) i pracował jako lekarz szkolny w gimnazjum oraz prowadził prywatną praktykę w Kamieńcu Podolskim. Ożenił się z Modestą Płońską (1815-1889), mieli dwie córki: Marię i Antoninę. Z powodu represji po powstaniu 1863 rodzina Kremerów jako „obcokrajowcy” musiała opuścić Kamieniec[1].

W 1865 roku zamieszkali w Krakowie. Antonina uczyła się w prywatnej pensji pani Kamieńskiej[2][1]. Po ukończeniu szkoły w 1874 roku, mając dwadzieścia jeden lat, wyszła za mąż za Stanisława Domańskiego, lekarza, późniejszego neurologa, profesora UJ. Zajmowała się domem oraz pięciorgiem dzieci, z których dwoje wcześnie zmarło[2]. Początkowo mieszkali w kamienicy Domańskich przy ulicy Szczepańskiej 8[3]. W 1896 zamieszkali w Rudawie w domu z wieżyczką (obecna ulica Antoniny Domańskiej)[2].

Antonina Domańska zmarła z powodu gruźlicy 24 stycznia 1917 roku w Krakowie. Pogrzeb odbył się 26 stycznia 1917 roku[4]. Została pochowana na cmentarzu Rakowickim w Krakowie w grobowcu rodziny Domańskich (kw. VII, rząd północny, miejsce 6)[5].

Była bratanicą historyka sztuki Józefa Kremera i architekta Karola Romana Kremera oraz ciotką poety Lucjana Rydla[3].

Twórczość

edytuj
Okładki i strony tytułowe dzieł
 
Ave Maria (wyd. 1920)
 
Czeladnik majstra Szymona (wyd. 1925)
 
Hanusia Wierzynkówna: powiastka z czasów Kazimierza Wielkiego (wyd. 1948)
 
Krysia Bezimienna (wyd. 1921)
 
Kuglarz Matki Boskiej: legenda 13 wieku (wyd. 1920)
 
Moje dzieci: opowiadanie mamusi (wyd. 1894)
 
Pamiętnik Stokrótki Miluni: powiastka dla dzieci (wyd. 1905)
 
Paziowie króla Zygmunta (wyd. 1923)
 
Złota przędza (wyd. 1920)
 
Ilustracja do Historii żółtej ciżemki (wyd. 1925)

Działalność literacką rozpoczęła od pisania opowiadań opartych na obserwacji własnych dzieci. Zadebiutowała na łamach „Wieczorów Rodzinnych” w 1890 roku opowiadaniem Moje dzieci (pod pseudonimem A.DO.)[1]. Na początku XX wieku dużą popularność zyskała jako autorka powieści i opowiadań historycznych dla dzieci[1].

Utwory Domańskiej:

Przekłady

edytuj
  • 1914: Pážata krále Zygmunta (Paziowie króla Zygmunta) została wydana przez czeskie wydawnictwo Jos. R. Vilímek. Książkę przetłumaczył František Vondráček, a ilustracje wykonał Věnceslav Černý[12]

Nagrody

edytuj
  • 1914: Nagroda Wydawnictwa Tanich Książek dla Dzieci i Młodzieży im. Bolesława Prusa za powieść historyczną dla dzieci[13]
  • 1913: Nagroda Drukarni i Wydawnictwa św. Wojciecha na powieść historyczną dla dzieci za powieść Krysia bezimienna[14]

Upamiętnienie

edytuj
  • W Rudawie została patronką ulicy, przy której znajduje się dom z wieżyczką, w którym mieszkali Domańscy;
  • W ramach projektu Kody Miasta poetka jest patronką literacką ławeczki w Krakowie na Plantach, w pobliżu Pałacu Sztuki. Projekt ten jest realizowany przez Krakowskie Biuro Festiwalowe, operatora tytułu Kraków Miasto Literatury UNESCO, którym Kraków został uhonorowany w 2013 roku[15];
  • W setną rocznicę śmierci Antoniny Domańskiej, w 2017 roku, Biblioteka Kraków utworzyła literacką Nagrodę Żółtej Ciżemki za najlepszą książkę dla dzieci i młodzieży. Nagroda ma charakter ogólnopolski, a jej fundatorem jest Miasto Kraków[1].

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b c d e f g Stanisław Dziedzic: Antonina Domańska. W cieniu literackiej legendy. rocznik.biblioteka.krakow.pl. [dostęp 2023-03-08].
  2. ↑ a b c Isabel Röskau-Rydel: Antonina Domańska (1853–1917)w środowisku rodzinnym Kremerów. rcin.org.pl/ibl. [dostęp 2023-03-08].
  3. ↑ a b Iwona Węgrzyn: Antonina Domańska – szkic do portretu. rcin.org.pl/ibl. [dostęp 2023-03-08].
  4. ↑ Nekrolog, „Czas”, 25 stycznia 1917 [dostęp 2023-03-15].
  5. ↑ Internetowy lokalizator grobów. [dostęp 2023-03-08].
  6. ↑ Antonina Domańska, W Woli Tenczyńskiej. Opowiadanie dla dzieci [online], polona.pl [dostęp 2019-10-15].
  7. ↑ a b Nowa encyklopedia PWN. T. 2. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1995, s.100, ISBN 83-01-11097-X.
  8. ↑ Antonina Domańska, Przy kominku. Opowieści fantastyczne dla młodzieży [online], polona.pl [dostęp 2019-10-15].
  9. ↑ Antonina Domańska, Trzaska i Zbroja. Opowieść z czasów Kazimierza Wielkiego [online], polona.pl [dostęp 2019-10-15].
  10. ↑ Antonina Domańska, Krysia Bezimienna. Opowiadanie z czasów Zygmunta Augusta i Stefana Batorego [online], polona.pl [dostęp 2019-10-15].
  11. ↑ Antonina Domańska, Kuglarz Matki Boskiej. Legenda 13 wieku [online], polona.pl [dostęp 2019-10-15].
  12. ↑ Pážata krále Zygmunta [online] [dostęp 2023-03-15] (cz.).
  13. ↑ Rozstrzygnięcie konkursu, „Kurier Lwowski” (214), anno.onb.ac.at, 24 maja 1914, s. 4 [dostęp 2023-03-15].
  14. ↑ Rozstrzygnięcie konkursu.., „Kurier Lwowski” (358), anno.onb.ac.at, 5 sierpnia 1913, s. 10-11 [dostęp 2023-03-15].
  15. ↑ Lista patronów. [dostęp 2023-03-08].

Bibliografia

edytuj

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Antonina_Domańska&oldid=75024279”