Wikipedia

Ariane 5

europejska rakieta nośna

Ariane 5 – europejska ciężka rakieta nośna zaprojektowana przez Europejską Agencję Kosmiczną i francuski Państwowy Ośrodek Badań Kosmicznych w celu dostarczania satelitów na orbitę geostacjonarną i do wysyłania ładunków na niską orbitę okołoziemską. Wszystkie starty przeprowadzane były z Gujańskiego Centrum Kosmicznego.

Ariane 5 ES podczas startu

Ariane 5 była rakietą produkowaną przez EADS Astrium i zarządzaną przez Arianespace. Stanowiła całkowicie nowy projekt należący do rodziny Ariane, nie czerpiący pomysłów z poprzednika – Ariane 4. Rakieta składała się z trzech segmentów. Pierwszy z nich to dwie rakiety boczne napędzane paliwem stałym. Główny człon Ariane 5 w ostatniej wersji rakiety stanowił Ariane 5 EPC, który wykorzystywał mieszankę ciekłego tlenu i ciekłego wodoru. Ostatni ucieczkowy człon różnił się w zależności od wariantu. Ostatni lot rakiety Ariane 5 odbył się w lipcu 2023 roku[1].

Procedura startu edytuj

Start rakiety Ariane 5 ECA rozpoczyna się testowaniem silnika Vulcain 2, po pomyślnym teście uruchomione zostają boczne rakiety i wraz z pracującym silnikiem pierwszego stopnia rakiety, rozpoczynają jej wynoszenie. Rakiety pomocnicze mają średnicę 3 m, długość 31 m, masę bez paliwa 38 t, masę brutto (z paliwem) 278 t. W trakcie lotu rakiety na paliwo stałe pracują przez 140 sekund po starcie. Po tym etapie zostają odstrzelone a pracę przejmuje pierwszy stopień, napędzany mieszanką ciekłego tlenu i wodoru. Człon ten ma średnicę 5,4 m, długość 30,5 m, masę bez paliwa wynoszącą 15 t, z paliwem – 185 t, jego praca opiera się o silnik Vulcain 2. Stopień wypala paliwo w czasie 540 sekund od startu, po czym zostaje odrzucony. Następnie pracę przejmuje drugi stopień Ariane 5. W wariancie 5 ECA ma on średnicę wynoszącą 5,4 m, a długość zaledwie 4,7 m. Masa netto to 4600 kg, z paliwem zaś – 19 200 kg. Ostatni stopień, wykorzystujący silnik HM-7 zużywa paliwo najdłużej, bo aż przez 970 sekund. W ten sposób naprowadza się wystrzeliwany obiekt na docelową orbitę. Po uzyskaniu właściwej trajektorii wejścia, również ten stopień zostaje odstrzelony i spalony w ziemskiej atmosferze.

Warianty edytuj

Dotychczas powstało 5 wariantów rakiety. Podstawowy, oznaczany literą G (od ang. generic), G+ – zastąpiony później przez GS, oraz najsilniejszy, ECA, a także ES wynoszący pojazdy ATV oraz satelity systemu nawigacyjnego Galileo.

Ariane 5 G/G+/GS
 
Model Ariane 5 G w Musée de l’air et de l’espace w Le Bourget, we Francji
Producent

EADS SPACE Transportation, ESA, Arianespace

Koszt wystrzelenia

180 mln USD (2000 r.)

Data pierwszego startu

4 czerwca 1996

Data ostatniego startu

18 grudnia 2009

Statystyki
Wszystkie starty

25

Udane starty

24 (96%)

Nieudane starty

1

Zdolność wynoszenia

18 000 kg na LEO o wys. 407 km i nachyl. 51,6°
na GTO o nachyl. 7°:
G: 6100 kg
G+: 6300 kg
GS: 6500 kg

Siła ciągu przy starcie

G, G+: 11 400 kN
GS: 11 600 kN

Wymiary
Długość

54,05 m

Średnica

5,4 m

Masa całkowita

746 000 kg

Stopnie rakiety
Stopień 0.

2 × Ariane 5-0

Stopień 1.

1 × Ariane 5-1

Stopień 2.

1 × Ariane 5-2

Wariant Pierwszy start Ostatni start Liczba startów
wszystkich/udanych 		Silniki 0. stopnia
(boostery) 		Silnik 1. stopnia Silnik 2. stopnia Udźwig na LEO
(t) 		Udźwig na GEO
(t) 		Uwagi
G 1996 2003 16/13 P230 (paliwo stałe) Vulcain (LH2/LOX) Aestus 16,00 6,20 –
G+ 2004 2004 3/3 P230 (paliwo stałe) Vulcain (LH2/LOX) Aestus – 6,95 –
GS 2005 2009 6/6 P230 (paliwo stałe) Vulcain (LH2/LOX) Aestus – 6,10 –
ECA 2002 – 76/75 P241 (paliwo stałe) Vulcain 2 (LH2/LOX) HM7-B – 10,50 –
ES 2008 2018 8/8 P241 (paliwo stałe) Vulcain 2 (LH2/LOX) Aestus 21,00 – Wyłącznie do wynoszenia statków ATV i satelitów Galileo

Ariane 5 G edytuj

To podstawowa wersja rakiety nośnej Ariane 5, nad którą prace rozpoczęły się w 1984, natomiast program budowy rozwinięto na pełną skalę w roku 1988. Kosztował 8 mld USD. Rakieta została zaprojektowana z myślą o europejskim statku załogowym Hermes, anulowanym w 1992. Masa startowa wynosiła 746 t, a rakieta była zdolna wynieść 6100 kg na niską orbitę geostacjonarną. Spośród 16 startów 3 zakończyły się porażką, w tym 2 częściową.

Ariane 5 G+ edytuj

Ulepszona wersja rakiety Ariane 5 G powstała w celu zwiększenia możliwości wynoszenia ładunków. Za jej pomocą przeprowadzono tylko 3 starty, w tym jeden z sondą Rosetta. Kilka niewielkich modyfikacji zaowocowało zwiększeniem udźwigu na orbitę geostacjonarną o około 200 kg:

  • lżejsza dysza P2001 członów dodatkowych (EAP)
  • zwiększenie pojemności zbiorników MMH o 300 kg; zmiana proporcji w mieszance paliwowej silnika Aestus
  • zmiana szkieletu przestrzeni ładunkowej z aluminiowej na kompozytową; nowy system oddzielania przestrzeni ładunkowej od członu w celu redukcji wstrząsów i naprężeń; nowe wyposażenie elektryczne

Ariane 5 GS edytuj

Zdecydowano się na powiększenie zbiorników paliwa bocznych członów EAP oraz członu głównego EPS, który został ponadto wyposażony w nowy silnik Vulcain 1B. Przedział ładunkowy tej wersji był zbliżony do wersji Ariane 5 ECA. Ostatni start Ariane 5GS miał miejsce 18 grudnia 2009 r.

Lista startów Ariane 5 G/G+/GS edytuj

Data i godzina
startu (UTC)		 Nr lotu
(fr. Vol)		 Typ Numer
seryjny		 Ładunek Wynik
1996-06-04 12:34 V-88[2] G 501 Cluster Porażka
1997-10-30 13:43 V-101 G 502 MaqSat-H, TEAMSAT, MaqSat-B, YES Częściowa porażka[3]
1998-10-21 16:37 V-112 G 503 MaqSat 3, ARD Sukces
1999-12-10 14:32 V-119 G 504 XMM-Newton Sukces
2000-03-21 23:28 V-128 G 505 Insat 3B, AsiaStar Sukces
2000-09-14 22:54 V-130 G 506 Astra 2B, GE-7 Sukces
2000-11-16 01:07 V-135 G 507 PAS-1R, Amsat P3D, STRV 1C, STRV 1D Sukces
2000-12-20 00:26 V-138 G 508 Astra 2D, GE-8, LDREX Sukces
2001-03-08 22:51 V-140 G 509 Eutelsat 28A, BSAT-2a Sukces
2001-07-12 21:58 V-142 G 510 Artemis, BSAT-2b Częściowa porażka[4]
2002-03-01 01:07 V-145 G 511 Envisat Sukces
2002-07-05 23:22 V-153 G 512 Stellat 5, N-Star c Sukces
2002-08-28 22:45 V-155 G 513 Atlantic Bird 1, Meteosat 8 Sukces
2003-04-09 22:52 V-160 G 514 Insat 3A, Galaxy 12 Sukces
2003-06-11 22:38 V-161 G 515 Optus and Defence C1, BSAT-2c Sukces
2003-09-27 23:14 V-162 G 516 Insat 3E, e-Bird, SMART-1 Sukces
2004-03-02 07:17 V-158 G+ 518 Rosetta Sukces
2004-07-18 00:44 V-163 G+ 519 Anik F2 Sukces
2004-12-18 16:26 V-165 G+ 520 Helios 2A, Essaim 1, 2, 3, 4, PARASOL, Nanosat 01 Sukces
2005-08-11 08:20 V-166 GS 523 Thaicom 4 Sukces
2005-10-13 22:32 V-168 GS 524 Syracuse 3A, Galaxy 15 Sukces
2005-12-21 22:33 V-169 GS 525 INSAT-4A, Meteosat 9 Sukces
2007-10-05 22:02 V-178 GS 526 Intelsat 11, Optus D2 Sukces[5]
2007-12-21 21:41 V-180 GS 530 RASCOM-QAF 1, Horizons-2 Sukces[6]
2009-12-18 16:26 V-193 GS 532 Helios 2B Sukces[7]

Ariane 5 ECA edytuj

Ariane 5 ECA
Rodzina rakiet nośnych Ariane
 
Ariane 5 z Arabsat 5C, SES-2ECA przed startem 21 września 2011
Producent

EADS Space Transportation, ESA, Arianespace

Data pierwszego startu

11 grudnia 2002

Statystyki
Wszystkie starty

76

Udane starty

75 (99%)

Nieudane starty

1

Zdolność wynoszenia

9700 kg na GTO

Siła ciągu przy starcie

15 360 kN

Wymiary
Długość

(zależy od osłony balistycznej) maks. 53 m

Średnica

5,4 m

Masa całkowita

777 000 kg

Stopnie rakiety
Stopień 0.

2 × Ariane 5 EAP

Stopień 1.

1 × Ariane 5 EPC

Stopień 2.

1 × Ariane 5 ESC A

 
Schemat budowy rakiety Ariane 5 ECA

To pierwsza poważna modyfikacja Ariane 5. Najcięższy i najsilniejszy wariant rakiet serii do użytku wszedł w roku 2002, jednak pierwszy lot zakończył się katastrofą. Rakieta wróciła do pracy w roku 2005. Nazwa rakiety to akronim od słów Evolution Cryotechnique type A.

Zmiany w stosunku do wersji podstawowej:

  • Zwiększono pojemność dwóch bocznych członów dodatkowych o 2430 kg, jednocześnie zmniejszając ich masę własną o 1900 kg.
  • Stopień główny (Ariane 5 EPC) został wyposażony w silnik Vulcain 2. Modyfikacja obiegu ciekłego tlenu w tym stopniu rakiety umożliwiła zwiększenie masy przenoszonego paliwa o 15200 kg.
  • Wymianie uległ górny, drugi stopień rakiety, wyposażony w silnik HM-7(B) na mieszankę ciekłego tlenu i wodoru. Pochodzi on z serii rakiet Ariane 4.

Wszystkie te modyfikacje pozwoliły zwiększyć udźwig rakiety o około 60%, z 6000 kg do 9700 kg na orbitę transferową (GTO).

Nieudany dziewiczy lot Ariane 5 ECA był poważnym ciosem dla europejskiego przemysłu astronautycznego. Jak ustaliła specjalna komisja, awarię najpewniej spowodował wyciek w obwodach chłodzących dyszę silnika Vulcain 2. W 178 sekund po starcie rakieta zaczęła schodzić z wyznaczonej trajektorii. Obsługa naziemna była zmuszona wydać polecenie samozniszczenia. Przenoszony ładunek, wart 638 mln euro nie był ubezpieczony, co podważyło reputację Arianespace. Loty wersji ECA zostały wstrzymane aż na 3 lata, do 2005 roku.

Lista startów Ariane 5 ECA edytuj

Data i godzina
startu (UTC)		 Nr lotu
(fr. Vol)		 Numer
seryjny		 Ładunek Wynik
2002-12-11 22:22 V-157 517 Hot Bird 7, Stentor Porażka[8]
2005-02-12 21:03 V-164 521 XTAR-EUR, Maqsat-B2, Sloshsat Sukces
2005-11-16 23:46 V-167 522 Spaceway F2, TELKOM-2 Sukces[9]
2006-03-11 22:32 V-170 527 Spainsat, Hot Bird 7A Sukces[10]
2006-05-26 21:09 V-171 529 Satmex 6, Thaicom 5 Sukces[11]
2006-08-11 22:15 V-172 531 JCSAT-10, Syracuse 3B Sukces[12]
2006-10-13 20:56 V-173 533 DirecTV-9S, Optus D1, LDREX-2 Sukces[13]
2006-12-08 22:08 V-174 534 WildBlue 1, AMC-18 Sukces[14]
2007-03-11 22:03 V-175 535 Skynet 5A, INSAT-4B Sukces[15]
2007-05-04 22:29 V-176 536 Astra 1L, Galaxy 17 Sukces[16]
2007-08-14 23:44 V-177 537 Spaceway-3, BSAT-3A Sukces[17]
2007-11-14 22:06 V-179 538 Skynet 5B, Star One C1 Sukces[18]
2008-04-18 22:17 V-182 539 Star One C2, Vinasat-1 Sukces[19]
2008-06-12 22:05 V-183 540 Turksat 3A, Skynet 5C Sukces[20]
2008-07-07 21:47 V-184 541 Badr 6, ProtoStar I Sukces[21]
2008-08-14 20:44 V-185 542 AMC-21, Superbird 7 Sukces[22]
2008-12-20 22:35 V-186 543 Eutelsat W2M, Hot Bird 9 Sukces[23]
2009-02-12 22:09 V-187 545 Hot Bird 10, NSS-9, Spirale A, Spirale B Sukces[24]
2009-05-14 13:12 V-188 546 Herschel, Planck Sukces[25]
2009-07-01 19:52 V-189 547 TerreStar-1 Sukces[26]
2009-08-21 22:09 V-190 548 JCSAT-12, Optus D3 Sukces[27]
2009-10-01 21:59 V-191 549 Amazonas 2, COMSATBw-1 Sukces[28]
2009-10-29 20:00 V-192 550 NSS-12, Thor 6 Sukces[29]
2010-05-21 22:01 V-194 551 Astra 3B, COMSATBw-2 Sukces[30]
2010-06-26 21:41 V-195 552 Arabsat-5A, COMS-1 Sukces[31]
2010-08-04 20:59 V-196 554 Nilesat 201, RASCOM-QAF 1R Sukces[32]
2010-10-28 21:51 V-197 555 Eutelsat W3B, BSAT-3b Sukces[33]
2010-11-26 18:39 V-198 556 Intelsat 17, HYLAS-1 Sukces[34]
2010-12-29 21:27 V-199 557 Koreasat 6, HispaSat-1E Sukces[35]
2011-04-22 21:37 VA-201 558 Yahsat 1A, Intelsat New Dawn Sukces[36]
2011-05-20 20:38 VA-202 559 ST-2, GSAT-8 Sukces[37]
2011-08-06 22:52 VA-203 560 Astra 1N, BSAT 3c Sukces[38]
2011-09-21 21:38 VA-204 561 Arabsat 5C, SES-2 Sukces[39]
2012-05-15 22:13 VA-206 562 JCSAT-13, Vinasat-2 Sukces[40]
2012-07-05 21:36 VA-207 563 EchoStar XVII, MSG-3 Sukces[41]
2012-08-02 20:54 VA-208 564 INTELSAT 20, HYLAS 2 Sukces[42]
2012-09-28 21:18 VA-209 565 Astra 2F, GSAT-10 Sukces[43]
2012-11-10 21:05 VA-210 566 Eutelsat 21B, Star One C3 Sukces[44]
2012-12-19 21:49 VA-211 567 Skynet 5D, MEXSAT-3 Sukces[45]
2013-02-07 21:36 VA-212 568 Amazonas-3, Azerspace-1/Africasat-1a Sukces[46]
2013-07-25 19:54 VA-214 569 Alphasat, Insat 3D Sukces[47]
2013-08-29 20:30 VA-215 570 Eutelsat 25B / Es'hail 1, GSAT-7 Sukces[48]
2014-02-06 21:30 VA-217 572 ABS 2, Athena-Fidus Sukces[49]
2014-03-22 22:04 VA-216 571 ASTRA 5B, Amazonas 4A Sukces[50]
2014-09-11 22:05 VA-218 573 MEASAT 3b, Optus 10 Sukces[51]
2014-10-16 21:43 VA-220 574 Intelsat 30, ARSAT-1 Sukces[52]
2014-12-06 20:40 VA-221 575 DirecTV-14, GSAT-16 Sukces[53]
2015-04-26 20:00 VA-222 576 Thor 7, SICRAL-2 Sukces[54]
2015-05-27 21:16 VA-223 577 DirecTV-15, Sky Mexico 1 Sukces[55]
2015-07-15 21:42 VA-224 578 Star One C4, MSG-4 Sukces[56]
2015-08-20 20:34 VA-225 579 Eutelsat 8 West B, Intelsat 34 Sukces[57]
2015-09-30 20:30 VA-226 580 NBN Co 1A, ARSAT-2 Sukces[58]
2015-11-10 21:34 VA-227 581 Arabsat 6B, GSAT-15 Sukces[59]
2016-01-27 23:20 VA-228 583 Intelsat 29e Sukces[60]
2016-03-09 05:20 VA-229 582 Eutelsat 65 West A Sukces[61]
2016-06-18 21:38 VA-230 584 EchoStar 18, BRISat Sukces[62]
2016-08-24 22:16 VA-232 586 Intelsat 33e, Intelsat 36 Sukces[63]
2016-10-05 20:30 VA-231 585 Sky Muster II, GSAT-18 Sukces[64]
2016-12-21 20:30 VA-234 595 Star One D1, JCSAT 15 Sukces[65]
2017-02-14 21:39 VA-235 588 Telkom-3S, Intelsat 32e Sukces[66]
2017-05-04 21:50 VA-236 589 Koreasat 7, SGDC-1 Sukces[67]
2017-06-01 23:45 VA-237 590 ViaSat-2, Eutelsat 172B Sukces[68]
2017-06-28 21:15 VA-238 591 EuropaSat / HellasSat-3, GSAT-17 Sukces[69]
2017-09-29 21:56 VA-239 5100 Intelsat 37e, BSAT-4a Sukces[70]
2018-01-25 22:20 VA-241 5101 SES-14, Al Yah 3 Częściowy sukces[71][72]
2018-04-05 21:34 VA-242 5102 Superbird-8, HYLAS-4 Sukces[73]
2018-09-25 22:38 VA-243 5103 Horizons-3e, Azerspace-2/Intelsat 38 Sukces[74]
2018-10-20 01:45 VA-245 5105 BepiColombo Sukces[75][76]
2018-12-04 20:37 VA-246 5104 GSAT-11, GEO-KOMPSAT 2A Sukces[77]
2019-02-05 21:01 VA-247 5106 GSAT-31, Hellas Sat 4/SaudiGeoSat1 Sukces
2019-06-20 21:43 VA-248 5107 DirecTV-16, Eutelsat 7C Sukces
2019-08-06 19:30 VA-249 5108 EDRS-C/HYLAS-3, Intelsat 39 Sukces
2019-11-26 21:23 VA-250 5109 Inmarsat-5 F5 (GX5), TIBA-1 Sukces
2020-01-16 21:05 VA-251 Eutelsat Konnect, GSAT 30 Sukces[78]
2020-02-18 22:18 VA-252 JCSAT 17, GEO-Kompsat 2B Sukces[79]
2020-08-15 22:04 VA-253 Galaxy 30, MEV 2, BSat 4b Sukces[80]
2021-07-30 21:00 VA-254 Star One D2, Eutelsat Quantum Sukces[81]
2021-10-23 VA-255 SES 17, Ovzon 3 Sukces[82]
2021-12-25[83] VA-256 5114 Kosmiczny Teleskop Jamesa Webba Sukces[84]
2022-06-22 VA-257 5116 MEASAT-3d, GSAT-24 Sukces[85]
2022-09-07 VA-258 5117 Eutelsat Konnect VHTS Sukces[86]

Ariane 5 ES edytuj

Ariane 5 ES
Rodzina rakiet nośnych Ariane
 
Ariane 5 ES ze statkiem ATV 4 na pokładzie w drodze na stanowisko startowe
Producent

EADS SPACE Transportation, ESA, Arianespace

Data pierwszego startu

9 marca 2008

Data ostatniego startu

25 lipca 2018

Statystyki
Wszystkie starty

8

Udane starty

8 (100%)

Nieudane starty

0

Zdolność wynoszenia

21 000 kg na LEO

Siła ciągu przy starcie

15 360 kN

Wymiary
Długość

53 m

Średnica

5,4 m

Masa całkowita

775 000 kg

Stopnie rakiety
Stopień 0.

2 × Ariane 5 EAP

Stopień 1.

1 × Ariane 5 EPC

Stopień 2.

1 × Ariane 5-2

Wersja przeznaczona do wynoszenia ładunku wyłącznie na niską i średnią orbitę okołoziemską. Jako trzecia rakieta z tej serii jest najbardziej niezawodna (zaraz po G+ i GS). Akronim ES pochodzi od ang. Evolution Storable.

Zbudowana specjalnie na potrzeby pojazdu ATV, którego celem jest zaopatrywanie Międzynarodowej Stacji Kosmicznej. Jest ona połączeniem technologii z rakiet Ariane 5 GS (2. człon) i Ariane 5 ECA (1. człon i dopalacze). Po raz pierwszy Ariane 5 ES wyniosła ATV na orbitę 9 marca 2008. Statki te są najcięższymi ładunkami, jakie kiedykolwiek wynosiła europejska rakieta.

Rakieta była przeznaczona do wynoszenia wycofanych już statków ATV i satelitów konstelacji Galileo. Po 5 lotach statków ATV i 3 startach grupy czterech satelitów Galileo rakieta została wycofana z użytku. Ostatni lot odbył się 25 lipca 2018, z satelitami Galileo FOC 19-22. Następne satelity Galileo będą już startowały za pomocą rakiety Ariane 62.

Lista startów Ariane 5 ES edytuj

Data i godzina
startu (UTC)		 Nr lotu
(fr. Vol)		 Numer
seryjny		 Ładunek Wynik
2008-03-09 04:03 V-181 528 ATV Jules Verne Sukces[87]
2011-02-16 21:50 V-200 544 ATV Johannes Kepler Sukces[88]
2012-03-23 04:34 VA-205 553 ATV Edoardo Amaldi Sukces[89]
2013-06-05 21:52 VA-213 592 ATV Albert Einstein Sukces[90]
2014-07-29 23:47 VA-219 593 ATV Georges Lemaître Sukces[91]
2016-11-17 13:06 VA-233 594 Galileo (FOC-FM7, FOC-FM12, FOC-FM13, FOC-FM14) Sukces[92]
2017-12-12 18:36 VA-240 595 Galileo FOC FM 15-18 Sukces[93]
2018-07-25 11:25 VA-244 596 Galileo FOC FM 19-22 Sukces[94]

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. ↑ Austin DeSisto, Syracuse 4B & Heinrich Hertz (H2Sat) - Ariane 5 ECA+ [online], Everyday Astronaut, 14 czerwca 2023 [dostęp 2023-07-06] (ang.).
  2. ↑ V88 Ariane 501. 1997. (fr.).
  3. ↑ Ariane 502 – Wyniki szczegółowej analizy danych. ESA, 1998-04-08.
  4. ↑ Ariane Launch Report: Ariane 5 failure investigation focuses on upper stage. Spaceflight Now, 2001-07-13.
  5. ↑ Arianespace boosts Intelsat 11 and Optus D2 into orbit. Arianespace, 2007-10-05.
  6. ↑ Sixth successful Arianespace mission in 2007: RASCOM-QAF1 and Horizons-2 in orbit. Arianespace, 2007-12-21.
  7. ↑ Arianespace delivers Helios 2B into Sun-synchronous polar orbit on Ariane 5's seventh flight of 2009. Arianespace, 2009-12-18.
  8. ↑ Arianespace releases initial information on Flight 157. ESA, 2002-12-12. (ang.).
  9. ↑ Launch of Spaceway F2 & TELKOM-2 on V-167 16 November 2005. spacevids.tv. [dostęp 2015-08-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (12 października 2016)]. (ang.).
  10. ↑ First Ariane launch of 2006. ESA, 2006-03-12. (ang.).
  11. ↑ Ariane 5 ECA carries record payload mass to GTO. ESA, 2006-05-28. (ang.).
  12. ↑ Ariane 5 launches two telecommunications satellites. ESA, 2006-08-12. (ang.).
  13. ↑ Fourth Ariane 5 launch of 2006. ESA, 2006-10-16. (ang.).
  14. ↑ Fifth Ariane 5 launch completes a busy year. ESA, 2006-12-09. (ang.).
  15. ↑ First Ariane 5 launch of 2007. ESA, 2007-03-12. (ang.).
  16. ↑ Ariane 5 – second launch of six in 2007. ESA, 2007-05-05.
  17. ↑ Arianespace boosts SPACEWAY 3 and BSAT-3a into orbit. Arianespace, 2007-08-14. (ang.).
  18. ↑ Ariane 5 – fifth launch of six in 2007. ESA, 2007-11-15. [dostęp 2012-10-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-03-05)]. (ang.).
  19. ↑ Arianespace orbits Star One C2 and VINASAT-1: Second successful launch in 2008. Arianespace. (ang.).
  20. ↑ Successful dual launch for Arianespace: Skynet 5C and Turksat 3A in orbit; 25th successful launch in a row for Ariane 5. Arianespace. (ang.).
  21. ↑ Another successful Arianespace launch: ProtoStar I and BADR-6 are in orbit. Arianespace. (ang.).
  22. ↑ Another successful Arianespace launch: Superbird-7 and AMC-21 in orbit. Arianespace. (ang.).
  23. ↑ Two Eutelsat satellites are orbited by Arianespace on Ariane 5's 28th consecutive mission success. Arianespace, 2008-12-20. (ang.).
  24. ↑ Ariane 5 begins 2009 with another successful launch at Arianespace’s service. Arianespace, 2009-02-12. (ang.).
  25. ↑ Arianespace launches two spacecraft on missions to explore the universe. Arianespace, 2014-05-14. (ang.).
  26. ↑ Ariane 5 soars to another heavy-lift success in lofting the TerreStar-1 mobile communications satellite. 2009-07-01. (ang.).
  27. ↑ Ariane 5 soars to another heavy-lift success in lofting the TerreStar-1 mobile communications satellite. 2009-08-21. (ang.).
  28. ↑ Another Arianespace launch success and a new commercial record for Ariane 5. Arianespace, 1 października 2009. (ang.).
  29. ↑ Ariane 5 delivers the NSS-12 and THOR 6 television broadcast satellites on Arianespace’s sixth mission of 2009. Arianespace, 2009-10-29. (ang.).
  30. ↑ Arianespace’s double success: 50th Ariane 5 mission, 36th successful launch in a row – ASTRA 3B and COMSATBw-2 in orbit. Arianespace, 2010-05-21. (ang.).
  31. ↑ Mission accomplished! Arianespace orbits Arabsat-5A and COMS. Arianespace, 2010-06-26. (ang.).
  32. ↑ Arianespace Flight 196 orbits satellites for Africa and the Middle East. Arianespace, 2010-08-04. (ang.).
  33. ↑ Arianespace orbits satellites for Eutelsat and B-SAT. Arianespace, 2010-10-28. (ang.).
  34. ↑ Arianespace orbits INTELSAT 17 and HYLAS 1. Arianespace, 2010-11-26. (ang.).
  35. ↑ Arianespace 6 for 6 in 2010: Last mission of the year orbits Hispasat 1E and Koreasat 6. Arianespace, 2010-12-29. (ang.).
  36. ↑ Arianespace launch a success: Yahsat Y1A and Intelsat New Dawn in orbit. Arianespace, 2011-04-22. (ang.).
  37. ↑ Arianespace launch for Asia and India ST-2 and GSAT-8 satellites in orbit. Arianespace, 2011-05-20. (ang.).
  38. ↑ A boost for direct broadcast satellites: ASTRA 1N and BSAT-3c/JCSAT-110R in orbit. Arianespace, 2011-08-06. (ang.).
  39. ↑ Arianespace launch a success: Arabsat 5C and SES-2 in orbit. Arianespace, 2011-09-21. (ang.).
  40. ↑ Ariane 5 ECA rocket orbits JCSAT-13 and VINASAT-2. Arianespace, 2012-05-15. (ang.).
  41. ↑ Ariane launches communications, weather satellites. spacetoday.net, 2012-07-06. (ang.).
  42. ↑ Arianespace launch a success: Ariane 5 ECA orbits INTELSAT 20 and HYLAS 2 satellites. Arianespace, 2012-08-02. (ang.).
  43. ↑ Arianespace launch a success: Ariane 5 ECA orbits Astra 2F and GSAT-10 satellites. Arianespace, 2012-09-28. (ang.).
  44. ↑ Arianespace launch a success: Ariane 5 ECA orbits Eutelsat 21B and Star One C3 satellites. Arianespace, 2012-10-10. (ang.).
  45. ↑ Ariane 5 ECA orbits Skynet 5D and Mexsat Bicentenario satellites: 10 years of success, 10 tons of performance, 10 launches in 2012. Arianespace, 2012-12-19. (ang.).
  46. ↑ Ariane 5 delivers a record payload and completes back-to-back successes for Arianespace’s launcher family. Arianespace, 2013-02-07. (ang.).
  47. ↑ Arianespace launch VA214: Mission accomplished! Ariane 5 ECA orbits Alphasat and INSAT-3D. Arianespace, 2013-07-25. (ang.).
  48. ↑ Arianespace delivers! EUTELSAT 25B/Es’hail 1 and GSAT-7 are orbited by Ariane 5. Arianespace, 2013-08-29. (ang.).
  49. ↑ Arianespace launch VA 217: Mission accomplished! Ariane 5 ECA orbits ABS-2 and Athena Fidus. Arianespace, 2014-02-06. (ang.).
  50. ↑ Arianespace orbits ASTRA 5B and Amazonas 4A satellites. Arianespace, 2014-03-22. (ang.).
  51. ↑ Ariane 5 delivers MEASAT-3b and Optus 10 into orbit on its 61st consecutive successful mission. Arianespace, 2014-09-11. (ang.).
  52. ↑ Arianespace delivers for Latin America! Ariane 5 orbits Intelsat 30 and ARSAT-1 on its latest success. Arianespace, 2014-10-16. (ang.).
  53. ↑ Ariane 5 delivers DIRECTV-14 and GSAT-16 to orbit on Arianespace’s latest mission success. Arianespace, 2014-12-06. (ang.).
  54. ↑ A dual-payload success for Europe: Arianespace’s Ariane 5 gives a „lift” to the THOR 7 and SICRAL 2 satellites. Arianespace, 2015-04-26. (ang.).
  55. ↑ Arianespace delivers for the Americas! DirecTV-15 and SKY México-1 are orbited by Ariane 5. Arianespace, 2015-05-27. (ang.).
  56. ↑ Keeping up the pace: Ariane 5 orbits Star One C4 and MSG-4 on Arianespace’s sixth flight in 2015. Arianespace, 2015-07-15. (ang.).
  57. ↑ An “on the numbers” Ariane 5 success for two long-time Arianespace customers: Eutelsat and Intelsat. Arianespace, 2015-08-20. (ang.).
  58. ↑ Maintaining Arianespace’s 2015 launch cadence: Ariane 5 orbits Sky Muster and ARSAT-2. Arianespace, 2015-09-30. (ang.).
  59. ↑ Arianespace delivers for long-time customers! Arabsat-6B (BADR-7) and GSAT-15 are orbited by Ariane 5. Arianespace, 2015-11-10. (ang.).
  60. ↑ An “Epic” launch: Arianespace’s Ariane 5 soars to success for long-time customer Intelsat. Arianespace, 2016-01-27. [dostęp 2016-03-09]. (ang.).
  61. ↑ Arianespace marks key achievements on its latest Ariane 5 launch success for Eutelsat Communications. Arianespace, 2016-03-09. [dostęp 2016-03-09]. (ang.).
  62. ↑ Ariane 5 delivers its heaviest commercial payload. ESA.int, 2016-06-19. [dostęp 2016-07-05]. (ang.).
  63. ↑ Ariane 5's Fourth Launch This Year. ESA.int, 2016-08-25. [dostęp 2016-09-10]. (ang.).
  64. ↑ Trusted Ariane 5 lays foundations for Ariane 6. ESA.int, 2016-10-05. [dostęp 2016-10-17]. (ang.).
  65. ↑ Ariane 5's seventh launch this year. ESA.int, 2016-12-21. [dostęp 2016-12-22]. (ang.).
  66. ↑ Ariane 5 wyniosła satelity SKY Brasil-1 i Telkom 3S [wideo] | Satelity – SATKurier.pl, „SATKurier.pl” [dostęp 2017-04-08] (pol.).
  67. ↑ Flight VA236: Arianespace logs 78th successful Ariane 5 launch in a row, orbits telecom satellites for Brazil and South Korea [online], Arianespace.com, 4 maja 2017 [dostęp 2017-06-12] (ang.).
  68. ↑ Arianespace marks its 2017 mid-year launch milestone with a record-setting Ariane 5 mission at the service of ViaSat and Eutelsat [online], Arianespace.com, 1 czerwca 2017 [dostęp 2017-06-12] (ang.).
  69. ↑ Krzysztof Kanawka, Udany start Ariane 5 (28.06.2017) [online], kosmonauta.net, 29 czerwca 2017 [dostęp 2017-06-29] (pol.).
  70. ↑ Flight VA239: Arianespace orbits Intelsat 37e and BSAT-4a on 81st successful Ariane 5 launch in a row [online], www.arianespace.com, 29 września 2017 [dostęp 2017-09-30] (ang.).
  71. ↑ Ariane Flight VA241 [online], Arianespace [dostęp 2019-12-24] (ang.).
  72. ↑ Independent Enquiry Commission announces conclusions concerning the launcher trajectory deviation during Flight VA241 [online], Arianespace [dostęp 2019-12-24] (ang.).
  73. ↑ Ariane Flight VA242 [online], Arianespace [dostęp 2019-12-24] (ang.).
  74. ↑ Ariane Flight VA243 [online], Arianespace [dostęp 2019-12-24] (ang.).
  75. ↑ Krzysztof Kanawka, Początek misji BepiColombo [online], Kosmonauta.net, 20 października 2018 [dostęp 2019-12-24] (pol.).
  76. ↑ Ariane Flight VA245 [online], Arianespace [dostęp 2019-12-24] (ang.).
  77. ↑ Ariane Flight VA246 [online], Arianespace [dostęp 2019-12-24] (ang.).
  78. ↑ Stephen Clark, Arianespace opens busy year with successful Ariane 5 launch – Spaceflight Now [online] [dostęp 2021-04-03] (ang.).
  79. ↑ Stephen Clark, Ariane 5 deploys communications and environmental monitoring satellites – Spaceflight Now [online] [dostęp 2021-04-03] (ang.).
  80. ↑ Stephen Clark, Debuting upgrades, Ariane 5 rocket deploys three U.S.-built satellites in orbit – Spaceflight Now [online] [dostęp 2021-04-03] (ang.).
  81. ↑ Stephen Clark, Live coverage: Ariane 5 rocket launches from French Guiana – Spaceflight Now [online] [dostęp 2021-07-30] (ang.).
  82. ↑ Ariane Space, Ariane 5 Flight VA255 [online] [dostęp 2021-12-23] (ang.).
  83. ↑ Ariane Flight VA256 [online], arianespace.com [dostęp 2021-12-23].
  84. ↑ Ariane Flight VA256 [online], Arianespace [dostęp 2022-09-14] (ang.).
  85. ↑ Ariane Flight VA257 [online], Arianespace [dostęp 2022-09-14] (ang.).
  86. ↑ Ariane Flight VA258 [online], Arianespace [dostęp 2022-09-14] (ang.).
  87. ↑ Mission Accomplished! Arianespace launches Jules Verne ATV to the International Space Station. Arianespace.
  88. ↑ Mission accomplished! ATV2 cargo vessel en route for the International Space Station. Arianespace, 2011-02-16.
  89. ↑ Mission accomplished! Arianespace launches ATV Edoardo Amaldi cargo vessel to the International Space Station. Arianespace, 2012-03-23.
  90. ↑ Mission accomplished! Arianespace launches ATV4 Albert Einstein cargo vessel to the International Space Station. Arianespace, 2013-06-05.
  91. ↑ Krzysztof Kanawka: ATV-5 wystartował. Kosmonauta.net, 2014-07-30. (pol.).
  92. ↑ Cztery satelity Galileo w drodze na orbitę. Pierwsza taka misja Ariane 5. space24.pl, 17 listopada 2016. [dostęp 2016-11-20].
  93. ↑ Ariane Flight VA240 [online], Arianespace [dostęp 2019-12-24] (ang.).
  94. ↑ Ariane Flight VA244 [online], Arianespace [dostęp 2019-12-24] (ang.).

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Ariane_5&oldid=72324667”