Wikipedia

Język bengalski

język indoeuropejski używany w Indiach i Bangladeszu
(Przekierowano z Bengalski)

Język bengalski (bengalski: ⓘবাংলা trl.: bāṃlā /baŋla/[2], ang. Bengali) – język z grupy indoaryjskiej języków indoeuropejskich, którym posługuje się jako językiem ojczystym ponad 180 mln osób, głównie w Bangladeszu (120 mln) i Indiach (60 mln)[1]. Jest on jednocześnie językiem urzędowym w tych dwóch państwach (w Indiach w stanach Bengal Zachodni i Tripura). Liczba osób używających bengalskiego jako drugiego języka wynosi około 70 mln[1].

বাংলা ভাষা
Obszar

Indie, Bangladesz i inne

Liczba mówiących

około 181 milionów jako pierwszy język[1]

Pismo/alfabet

bengalskie

Klasyfikacja genetyczna
Status oficjalny
język urzędowy Bangladesz, Indie (Bengal Zachodni, Tripura)
Organ regulujący Bangla Academy
Ethnologue 1 narodowy↗
Kody języka
ISO 639-1 bn
ISO 639-2 ben
ISO 639-3 ben
IETF bn
Glottolog beng1280
Ethnologue ben
GOST 7.75–97 бен 100
WALS ben
W Wikipedii
Zobacz też: język, języki świata
Wikipedia w języku bengalskim
Słownik języka bengalskiego
w Wikisłowniku
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.
Zasięg geograficzny języka bengalskiego.
Zasięg języka bengalskiego na terenie Bangladeszu.
Spółgłoski alfabetu bengalskiego

Do jego zapisu używa się pisma bengalskiego.

Odmiany lokalne edytuj

Poza standardowym bengalskim używa się kilku odmian tego języka:

  • dialektu চাটগাঁইয়া বুলি Chaţgãia buli (ang. Chittagonian) – ok. 14 mln, używanego w południowo-wschodnim Bangladeszu, traktowanego niekiedy jako odrębny język[3];
  • sylheti w północno-wschodnim Bangladeszu (ok. 5 mln);
  • czakma w okolicach miasta Ćottogram (250 tys.).

Gramatyka edytuj

Zaimki osobowe edytuj

Młody człowiek mówi językiem bengalskim
Pradeep mówi po bengalsku (projekt Wikitongues)
Sanjoy mówi po bengalsku (projekt Wikitongues)
Hasive mówi po bengalsku (projekt Wikitongues)

Bengalski system zaimków osobowych jest bardzo skomplikowany, obejmuje różne ich warianty w zależności od stopnia zażyłości, statusu rozmówcy, fizycznej lokalizacji itp. Poniższa tabelka przedstawia zaimki osobowe w mianowniku.

Zaimki osobowe (w mianowniku)
Osoba Bliskość Stopień uprzejmości Liczba poj. Liczba mnoga
1 আমি ami (ja) আমরা amra (my)
2 intymne তুই tui (ty) তরা tora (wy)
poufałe তুমি tumi (ty) তোমরা tomra (wy)
uprzejme আপনি apni (pan/pani) আপনারা apnara (pan/pani/państwo)
3 bliżej poufałe এ e (on/ona) এরা era (oni/one)
uprzejme ইনি ini (on/ona) এঁরা ẽra (oni/one)
dalej poufałe ও o (on/ona) ওরা ora (oni/one)
uprzejme উনি uni (on/ona) ওঁরা őra (oni/one)
gdzie indziej poufałe সে she (on/ona) তারা tara (oni/one)
uprzejme তিনি tini (on/ona) তাঁরা tãra (oni/one)

Rzeczownik edytuj

Rzeczowniki bengalskie zachowały częściowo fleksję, odziedziczoną z sanskrytu. Istnieją cztery przypadki gramatyczne:

Liczba pojedyncza
Ożywione Nieożywione
Mianownik ছাত্রটা
chhatro-ţa
student 		জুতাটা
juta-ţa
but
Biernik ছাত্রটাকে
chhatro-ţa-ke
studenta 		জুতাটা
juta-ţa
but
Dopełniacz ছাত্রটার
chhatro-ţa-r
studenta 		জুতাটার
juta-ţa-r
buta
Miejscownik – জুতাটায়
juta-ţa-(t)e
o/w bucie
Liczba mnoga
Ożywione Nieożywione
Mianownik ছাত্ররা
chhatro-ra
studenci 		জুতাগুলা
juta-gula
buty
Biernik ছাত্রদের(কে)
chhatro-der(ke)
studentów 		জুতাগুলা
juta-gula
buty
Dopełniacz ছাত্রদের
chhatro-der
studentów 		জুতাগুলার
juta-gula-r
butów
Miejscownik – জুতাগুলাতে
juta-gula-te
o/w butach

Postpozycje edytuj

Polskim przyimkom odpowiadają w języku bengalskim tzw. postpozycje („poimki”) stojące po rzeczowniku w określonym przypadku:

Postpozycje wymagające dopełniacza
  • oi pare ‘przez’: nodi-r oi pare ‘przez rzekę’
  • kachhe ‘obok’: janala-r kachhe ‘obok okna’
  • jonno ‘dla’: shikkhôk-er jonno ‘dla nauczyciela’
  • shôngge ‘z’: am-ar shôngge ‘ze mną’
  • shômmondhe ‘o’: itihash-er shômmondhe ‘o historii’
  • shathe ‘z’: ma-er shathe ‘z matką’
  • shamne ‘przed’: gaŗi-r shamne ‘przed samochodem’
Postpozycje wymagające biernika
  • kore ‘za pomocą’: ţêksi kore ‘taksówką’
  • theke ‘z’ (miejsca): Bangladesh theke ‘z Bangladeszu’
  • porjonto ‘aż do’: dôshţa porjonto ‘do dziesiątej’
Postpozycje wymagające miejscownika
  • bina ‘bez’: bina onumoti-te ‘bez pozwolenia’ (wyjątkowo jest to prepozycja)

Czasownik edytuj

Język bengalski ma dziesięć czasów gramatycznych.

Czasownik 1 2 (intymne) 2 (poufałe) 3 (poufałe) 2/3 (uprzejme)
Czas teraźniejszy
bôla ami boli tui bolish tumi bôlo she bôle apni bôlen
বলা আমি বলি তুই বলিস তুমি বলো সে বলে আপনি বলেন
khola ami khuli tui khulish tumi kholo she khole apni kholen
খোলা আমি খুলি তুই খুলিস তুমি খোলো সে খোলে আপনি খোলেন
khêla ami kheli tui khelish tumi khêlo she khêle apni khêlen
খেলা আমি খেলি তুই খেলিস তুমি খেলো সে খেলে আপনি খেলেন
chena ami chini tui chinish tumi cheno she chene apni chenen
চেনা আমি চিনি তুই চিনিস তুমি চেনো সে চেনে আপনি চেনেন
jana ami jani tui janish tumi jano she jane apni janen
জানা আমি জানি তুই জানিস তুমি জানো সে জানে আপনি জানেন
hôoa ami hoi tui hosh tumi hôo she hôe apni hôn
হওয়া আমি হই তুই হোস তুমি হও সে হয় আপনি হন
dhoa ami dhui tui dhush tumi dhoo she dhoe apni dhon
ধোয়া আমি ধুই তুই ধুস তুমি ধোও সে ধোয় আপনি ধোন
khaoa ami khai tui khash tumi khao she khae apni khan
খাওয়া আমি খাই তুই খাস তুমি খাও সে খায় আপনি খান
deoa ami dii tui dish tumi dao she dêe apni dên
দেওয়া আমি দিই তুই দিস তুমি দাও সে দেয় আপনি দেন
Czasownik 1 2 (intymne) 2 (poufałe) 3 (poufałe) 2/3 (uprzejme)
Czas przeszły dokonany
bôla ami bollam tui bolli tumi bolle she bollo apni bollen
বলা আমি বললাম তুই বললি তুমি বললে সে বললো আপনি বললেন
khola ami khullam tui khulli tumi khulle she khullo apni khullen
খোলা আমি খুললাম তুই খুললি তুমি খুললে সে খুললো আপনি খুললেন
khêla ami khellam tui khelli tumi khelle she khello apni khellen
খেলে আমি খেললাম তুই খেললি তুমি খেললে সে খেললো আপনি খেললেন
chena ami chinlam tui chinli tumi chinle she chinlo apni chinlen
চেনা আমি চিনলাম তুই চিনলি তুমি চিনলে সে চিনলো আপনি চিনলেন
jana ami janlam tui janli tumi janle she janlo apni janlen
জানা আমি জানলাম তুই জানলি তুমি জানলে সে জানলে আপনি জানলেন
hôoa ami holam tui holi tumi hole she holo apni holen
হওয়া আমি হলাম তুই হলি তুমি হলে সে হল আপনি হলেন
dhoa ami dhulam tui dhuli tumi dhule she dhulo apni dhulen
ধোওয়া আমি ধুলাম তুই ধুলি তুমি ধুলে সে ধুলো আপনি ধুলেন
khaoa ami khelam tui kheli tumi khele she khelo apni khelen
খাওয়া আমি খেলাম তুই খেলি তুমি খেলে সে খেলো আপনি খেলেন
dêoa ami dilam tui dili tumi dile she dilo apni dilen
দেওয়া আমি দিলাম তুই দিলি তুমি দিলে সে দিলো আপনি দিলেন
Czasownik 1 2 (intymne) 2 (poufałe) 3 (poufałe) 2/3 (uprzejme)
Czas przeszły dokonany
bôla ami boltam tui boltish tumi bolte she bolto apni bolten
khola ami khultam tui khultish tumi khulte she khulto apni khulten
khêla ami kheltam tui kheltish tumi khelte she khelto apni khelten
chena ami chintam tui chintish tumi chinte she chinto apni chinten
jana ami jantam tui jantish tumi jante she janto apni janten
hôoa ami hotam tui hotish tumi hote she hoto apni hoten
dhoa ami dhutam tui dhutish tumi dhute she dhuto apni dhuten
khaoa ami khetam tui khetish tumi khete she kheto apni kheten
dêoa ami ditam tui ditish tumi dite she dito apni diten
Czasownik 1 2 (intymne) 2 (poufałe) 3 (poufałe) 2/3 (uprzejme)
Czas przyszły
bôla ami bolbo tui bolbi tumi bolbe she bolbe apni bolben
khola ami khulbo tui khulbi tumi khulbe she khulbe apni khulben
khêla ami khelbo tui khelbi tumi khelbe she khelbe apni khelben
chena ami chinbo tui chinbi tumi chinbe she chinbe apni chinben
jana ami janbo tui janbi tumi janbe she janbe apni janben
hôoa ami hôbo tui hobi tumi hôbe she hôbe apni hôben
dhoa ami dhubo tui dhubi tumi dhube she dhube apni dhuben
khaoa ami khabo tui khabi tumi khabe she khabe apni khaben
dêoa ami debo tui dibi tumi debe she debe apni deben

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b c Ethnologue report for language code: ben.
  2. ↑ Richard Ishida: Bengali character notes. [dostęp 2011-09-03].
  3. ↑ Chittagonian [cit]. ISO 639-3.

Bibliografia edytuj

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Język_bengalski&oldid=73110463”