Bidang

Bidang
	; Bidang plamisty
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	arekowce
Rodzina	arekowate
Rodzaj	bidang
	Nazwa systematyczna
	Borassodendron Beccari; Webbia 4: 359. 25 Jun 1914
	Typ nomenklatoryczny
	B. machadonis (Ridley) Beccari
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Bidang (Borassodendron Becc.) – rodzaj roślin z rodziny arekowatych, czyli palm (Arecaceae). Obejmuje dwa gatunki^[4]^[5]^[6]. Bidang plamisty B. machadonis rośnie na Półwyspie Malajskim (Malezja i południowa Tajlandia), a B. borneense na Borneo^[6].

Palmy te są charakterystyczne z powodu okazałych, dłoniasto złożonych i głęboko podzielonych liści z wyraźną hastulą i z ostrymi jak brzytwa krawędziami ogonka liściowego. Rosną w wilgotnych lasach równikowych, zwłaszcza w lasach z dwuskrzydłowatymi na wzniesieniach z glebami głębokimi, wilgotnymi i wapiennymi^[7]. Nasiona rozprzestrzeniane są przez nosorożce i słonie^[5]. W przypadku B. borneense młode liście i owoce zjadane są przez orangutany, które w pierwszym przypadku powodować mogą znaczne uszkodzenia roślin, ale w drugim – przyczyniają się do ich rozprzestrzeniania^[7]. Z powodu eksploatacji lasów są to rośliny rzadkie^[7]^[8].

Bidang plamisty jest też eksploatowany ze względu na pąki liściowe (tzw. kapustę palmową) – u tego gatunku wyjątkowo cenione, ze względu na smak, soczystość i kruchość. Pozyskiwanie ich skutkuje jednak uśmiercaniem roślin^[8]. Kapusta palmowa wycinana jest także z B. borneense^[7]. Z soku wypływającego z nacinanych kwiatostanów bidanga plamistego otrzymuje się po fermentacji napój musujący uznawany za afrodyzjak. Słodkie i przezroczyste bielmo z nasion o konsystencji żelowatej, jest pożywne i gasi pragnienie. Stosowane jest jako dodatek do napojów i deserów. Napar z korzeni wykorzystywany jest w medycynie ludowej jako lek przeciw pasożytom przewodu pokarmowego i do płukania jamy ustnej i gardła w stanach zapalnych. Rośliny te, mimo dużych wymagań siedliskowych, bywają też sadzone na terenach zieleni publicznej^[8].

Morfologia edytuj

Pokrój: Palmy o pniach wyrastających pojedynczo, prosto wzniesionych, gęsto pokrytych pochwami liściowymi^[7], bezbronne (bez kolców)^[7]^[6]. Bidang plamisty osiąga 15 m wysokości^[8].

Liście: Okazałe, dłoniasto złożone, odłamujące się pod własnym ciężarem^[7]. Pochwa liściowa okazała, trójkątna, naga lub nieco omszona przy krawędziach. Ogonek liściowy tęgi, na grzbiecie rynienkowato wgłębiony, od dołu zaokrąglony. Krawędzie ogonka ostre i bardzo twarde. Na końcu ogonka na stronie doosiowej (górnej) dobrze wykształcona hastula, której brak po stronie odosiowej (dolnej). Blaszka wachlarzowata (dłoniasto złożona), z blaszką rozdzielającą się niemal do nasady na segmenty, które z kolei rozdzielają się do 1/4 lub 2/3 promienia na pojedyncze odcinki. Blaszka z obu stron zielona lub od spodu biało omszona^[6]^[7].

Kwiaty: Palmy dwupienne. Kwiatostany męskie i żeńskie zwisają pomiędzy liśćmi różnych okazów i są zupełnie odmienne. Męskie rozgałęziają się dwukrotnie i osadzone są na krótszej lub dłuższej szypule, z okazałym, rurkowatym w dole liściem wspierającym u nasady. Na brzegach i wierzchołku jest on zwykle włókniście postrzępiony. Osie kwiatostanów pierwszego rzędu są krótsze lub dłuższe od szypuł, luźno lub gęsto skupione, półokrągłe na przekroju z ostrymi krawędziami. Z ich końców wyrastają palczaste rozgałęzienia drugiego rzędu w liczbie od 1 do 5. Mają one postać wiotkich, puszystych kłosów, z ciasno, spiralnie ułożonymi, łuskowatymi przysadkami. W ich nasadach rozwijają się po dwa do sześciu kwiaty męskie. Rozwijają się one kolejno wystając z zagłębienia, w którym się znajdują. Listki zewnętrznego okółka okwiatu są błoniaste, na końcach trójkątne i one zwykle nie wystają ponad zagłębienie. Listki wewnętrznego okółka wyciągnięte i wystają z zagłębienia w którym rozwija się kwiat. Pręcików jest 6–15, ich nitki są krótkie, a pylniki długie. Kwiatostany żeńskie są słabiej rozgałęzione – składają się z jednej lub kilku (do czterech) osi kwiatostanu^[7], które są jednak szersze – przypominają kolby kukurydzy^[8]. Okryte są one do czasu kwitnienia włókniście postrzępionymi pochwami. Oś kwiatostanu pokryta jest gęsto, spiralnie ułożonymi i owłosionymi, łuskowatymi podsadkami. W ich kątach rozwijają się pojedyncze kwiaty słupkowe, mniej lub bardziej zagłębione w osi kwiatostanu, każdy wsparty dwoma jajowatymi liśćmi podkwiatowymi. Listki zewnętrznego i wewnętrznego okółka okwiatu okazałe, słabo zróżnicowane. Zalążnia jest kulistawa, trójkomorowa, na szczycie wyciągnięta w trzy mięsiste szyjki słupka^[7].

Owoce: Trójnasienne (rzadko z jednym lub dwoma nasionami) okazałe pestkowce. Egzokarp gładki, a mezokarp włóknisty, przy czym w miarę dojrzewania zawarty w nim miękisz staje się coraz słodszy, wonny i mięsisty. Endokarp (pestka) twardy, i głęboko rzeźbiony (zarówno od zewnątrz, jak i od wewnątrz – podłużne krawędzie wrastają także w nasiona^[7].

Systematyka edytuj

Rodzaj klasyfikowany jest do podplemienia Lataniinae Meisner (1842) zaliczanego do plemienia Borasseae Mart. (1837) i podrodziny Coryphoideae Griff. (1844) w obrębie arekowatych Arecaceae^[6].

Wykaz gatunków^[4]

Borassodendron borneense J.Dransf.
Borassodendron machadonis (Ridl.) Becc. – bidang plamisty^[8]

Przypisy edytuj

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2020-04-27] (ang.).
↑ ^a ^b Borassodendron. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2020-04-27].
↑ ^a ^b Borassodendron Becc.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2020-04-27].
↑ ^a ^b David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 123, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e K.Kubitzki (red.): The Families and Genera of Vascular Plants. IV. Flowering Plants. Monocotyledons. Alismatanae and Commelinanae (except Gramineae). Berlin, Heidelberg: Springer, 1998, s. 335. ISBN 978-3-642-08378-5.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k Borassodendron Becc.. [w:] PALMweb: Palms of the World Online [on-line]. [dostęp 2020-04-27].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Jolanta i Karol Węglarscy: Użyteczne rośliny tropików. Poznań: Bogucki Wydawnictwo Naukowe, 2008, s. 70-72. ISBN 978-83-61320-17-3.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2020-04-27] (ang.).

[ing-3] Borassodendron. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2020-04-27].

[pow-4] Borassodendron Becc.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2020-04-27].

[mabb-5] David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 123, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .

[kubitzki-6] K.Kubitzki (red.): The Families and Genera of Vascular Plants. IV. Flowering Plants. Monocotyledons. Alismatanae and Commelinanae (except Gramineae). Berlin, Heidelberg: Springer, 1998, s. 335. ISBN 978-3-642-08378-5.

[palmweb-7] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k Borassodendron Becc.. [w:] PALMweb: Palms of the World Online [on-line]. [dostęp 2020-04-27].

[weglarscy-8] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Jolanta i Karol Węglarscy: Użyteczne rośliny tropików. Poznań: Bogucki Wydawnictwo Naukowe, 2008, s. 70-72. ISBN 978-83-61320-17-3.

[4]

[5]

[6]

[1]

[2]

[3]

[7]

[8]