Budowo
Budowo (kaszb. Bùdowò[4][5], niem. Budow) – wieś kaszubska w Polsce położona w województwie pomorskim, w powiecie słupskim, w gminie Dębnica Kaszubska, nad rzeką Skotawą i przy trasie drogi wojewódzkiej nr 210. Wieś jest siedzibą sołectwa "Budowo" w którego skład wchodzi również Budówko.
| wieś | |
 Kościół NMP Królowej Polski w Budowie | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2022) |
657[2] |
| Strefa numeracyjna |
59 |
| Kod pocztowy |
76-248[3] |
| Tablice rejestracyjne |
GSL |
| SIMC |
0743936 |
Położenie na mapie gminy Dębnica Kaszubska  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa pomorskiego  | |
Położenie na mapie powiatu słupskiego  | |
 54°19′17″N 17°23′28″E/54,321389 17,391111[1]
| |
Nazwa
edytujNazwa miejscowości jest hybrydą etymologiczną i ma charakter kulturowy. Powstała przez dodanie do nazwy pospolitej buda „chata” (z niem. Bude) formantu -owo. Niemiecka nazwa Budow jest adaptacją fonetyczną pierwotnej hybrydy słowiańsko-germańskiej.
Rada Języka Kaszubskiego proponuje kaszubską formę nazwy Bùdowò[6].
Historia
edytujW miejscowym kościele kazania dla Kaszubów odbywały się w ich języku jeszcze w 1784 r. Budowo utrzymało swój kaszubski charakter jeszcze do połowy następnego wieku. Miejscowość była stacją końcową trasy Słupskiej Kolei Powiatowej Słupsk-Budowo (obecnie nieistniejącej)
W latach 1973–1976 miejscowość była siedzibą gminy Budowo. W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Budowo. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa słupskiego.
Zabytki
edytuj- Pozostałości IX-wiecznego grodziska Budowo (na południowym wschodzie od miejscowości)
- Kościół gotycki z przełomu XIII i XIV wieku, z XVII w. wieżą, krytą hełmem ostrosłupowym, na wschodniej ścianie gotyckie blendy, centralna w kształcie krzyża, pozostałe różnego rodzaju. Wnętrze ozdobione rokokową polichromią i barokowym wyposażeniem.
- pozostałości folwarku z XVIII w. lodownią, obok zdziczały park[7].
Cmentarz
edytujW Budowie znajdują się dwa nieczynne cmentarze dawnych mieszkańców wsi[8]. Jeden cmentarz jest zlokalizowany przy kościele[8], drugi – wiejski – na północny wschód od zabudowań wsi, na niewysokim wzniesieniu[8][9]. Od strony drogi gruntowej prowadzącej do niego wydzielony jest z otoczenia niewysokim, kamiennym murem; od tej strony także znajdowało się wejście na jego teren[8]. Na szczycie wzniesienia była usytuowana kaplica[8]. Pozostały z niej fragmenty ścian i fundamentów[8]. W pobliżu kaplicy znajdują się pochówki powojennych mieszkańców Budowa[8]. Na całym terenie cmentarza rozrzucone są pozostałości kamiennych nagrobków, najczęściej kamienne cokoły pod żeliwne krzyże, a także fragmenty ram mogił[8]. Cmentarz był wykorzystywany przez właścicieli Budowa – rodzinę von Zitzewitz[8]. W okolicy szczytu cmentarza położony jest kamień nagrobny poświęcony Wolfgangowi von Zitzewitzowi (1885-1914), jednemu z właścicieli majątku Budowo[8]. Na drugim cmentarzu, przy kościele, znajduje się żeliwny krzyż wskazujący na pochówek Nicolasa Ottona Dettlawa von Zitzewitza (1745-1804)[8].
Przypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 12415
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-06].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 104 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Uchwała nr 6 2010 – Nazwy miast, wsi gminnych i sołeckich – Skarbnica Kaszubska [online] [dostęp 2023-12-18] (pol.).
- ↑ Kôrta Kraju Kaszëbów / Mapa Kaszub – Kaszëbskô Jednota [online] [dostęp 2023-12-18] (pol.).
- ↑ Felicja Baska-Borzyszkowska i inni, Polsko-kaszubski słownik nazw miejscowych, Gdańsk: Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie, 2017, s. 200, ISBN 978-83-62137-50-3.
- ↑ Piotr Skurzyński, Pomorze, Warszawa: Wyd. Muza S.A., 2007, s. 187, ISBN 978-83-7495-133-3.
- ↑ a b c d e f g h i j k Krystyna Mazurkiewicz-Palacz: Dawne cmentarze w powiecie słupskim. Słupsk: Starostwo Powiatowe w Słupsku, 2012, s. 44. ISBN 978-83-60228-45-6. [dostęp 2021-08-08].
- ↑ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt). Arkusz 1670 (384) – Budow, Reichsamt für Landesaufnahme, 1938.