Cecylia Iwaniszewska
Cecylia Maria Iwaniszewska (z domu Łubieńska, ur. 24 listopada 1928 w Warszawie) – polska astronomka i działaczka społeczna.
 Cecylia Iwaniszewska (2022) | |
| Państwo działania | |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
24 listopada 1928 |
| Doktor | |
| Specjalność: astronomia | |
| Alma Mater | |
| Doktorat |
1959 – astronomia |
| Nauczyciel akademicki | |
| Uczelnia |
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu |
| Okres zatrudn. |
1 września 1947–1989 |
| Zastępca dyrektora | |
| Instytut |
Instytutu Astronomii UMK |
| Okres spraw. |
1980–1984 |
| Odznaczenia | |
| |
Życiorys edytuj
Cecylia Iwaniszewska urodziła się 24 listopada 1928 r. w Warszawie. W listopadzie 1945 r. zdała maturę w II Liceum Ogólnokształcącym im. Mikołaja Kopernika w Bydgoszczy. W tym samym roku rozpoczęła studia na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu na kierunku matematyka. Uczęszczała na zajęcia z fizyki i astronomii bez formalnej zmiany kierunku studiów. Od 1 września 1947 r. pracowała na stanowisku młodszego asystenta w Obserwatorium Astronomicznym UMK. Początkowo organizowała bibliotekę oraz wysyłkę „Biuletynu Obserwatorium Astronomicznego UMK w Toruniu”, a od roku akademickiego 1948/1949 prowadziła ćwiczenia do wykładów prof. Wilhelminy Iwanowskiej. W listopadzie 1949 r. Ministerstwo Oświaty nie przedłużyło jej zatrudnienia na UMK[1] z powodów politycznych[2] (uznano ją za wroga ustroju, problemem stało się także pochodzenie z rodziny ziemiańskiej[3]). Dorywczo wykonywała korekty tekstów naukowych oraz otrzymywała stypendium im. Juliusza Rudnickiego i nadal współpracowała z prof. Iwanowską. Jako pierwsza skończyła studia astronomiczne na UMK (w sierpniu 1950 r.). Jej praca magisterska miała tytuł: O różnicy faz między krzywą jasności a krzywą prędkości radialnych cefeid[1]. W sierpniu 1951 r. przywrócono ją do pracy na UMK, do prowadzenia zajęć dydaktycznych i organizowania biblioteki Obserwatorium Astronomicznego. Studia doktoranckie na UMK odbyła w latach 1952–1954, a w ich czasie zajmowała się gwiazdami pulsującymi: cefeidami i gwiazdami typu RR Lyr[2]. Współpracowała z profesorami Wilhelminą Iwanowską i Władysławem Dziewulskim[3].
Od 1958 r. jest członkinią Międzynarodowej Unii Astronomicznej i od tamtej pory uczestniczyła w 11 kongresach MUA. Stopień doktora uzyskała w 1959 r. na podstawie pracy Wyznaczenie ekstynkcji i gęstości gwiazd w polu Sagitta[1]. Awansowała wtedy na stanowisko adiunkta[2]. Ze względu na konieczność opieki nad dziećmi i zmianę pracy przez jej męża na wymagającą częstych wyjazdów (w 1962 r.) przeniosła się na etat starszego wykładowcy, który nie wiązał się z częstymi wyjazdami z Torunia do obserwatorium w Piwnicach. Znacząco utrudniło to jej kontynuację kariery naukowej[1]. Prowadziła zajęcia dydaktyczne dla studentów różnych kierunków: archeologii, astronomii (do 1974 r.[1]), biologii, fizyki i geografii. Uczyła łącznie około dziewięć tysięcy studentów[3]. Uczestniczyła w kongresie MUA w 1970 r. w Brighton, podczas którego została przewodniczącą Komisji nr 46: Edukacji astronomii. Funkcję tę pełniła do 2002 r. W ramach przygotowań do Roku Kopernikańskiego prowadziła wykłady popularnonaukowe oraz pisała i redagowała artykuły i broszury związane z Mikołajem Kopernikiem i historią astronomii. Była redaktorem pracy zbiorowej Władysław Dziewulski (1878–1962) wydanej w 1978 r. W 1982 r. odbyła trzymiesięczne stypendium w Obserwatorium w Strasburgu[1]. Od 1980 do 1984 r. piastowała stanowisko zastępcy dyrektora Instytutu Astronomii UMK[2]. Pracę etatową na UMK zakończyła w 1989 r., ale zajęcia dla studentów prowadziła do 2007 r.[3][1][4] W 2014 r. wydana została jej książka Wspomnienia o moim uniwersytecie[1].
Życie prywatne edytuj
Jej rodzicami byli Marian Henryk Łubieński i Zofia z domu Ślaska. Jej siostry to Maria Brykczyńska i Magdalena Łubieńska[3]. Cecylia Łubieńska w dzieciństwie mieszkała w Warszawie oraz Bydgoszczy (1937–1939). Na początku okupacji jej rodzina została przymusowo wysiedlona do Warszawy[2], gdzie Cecylia uczęszczała do szkoły ogrodniczej (w której uczono przedmiotów ogólnokształcących)[3][1]. Część wojny spędziła w kilku wsiach, ostatnia z nich była na obrzeżu Gór Świętokrzyskich, skąd razem z matką i siostrami przeniosła się do Bydgoszczy[1].
Jej mężem był astronom Henryk Iwaniszewski (od 1952 r.). Ich synowie to Stanisław (ur. 1953) i Jan (ur. 1955)[1].
Działalność społeczna edytuj
Śpiewała w chórze akademickim UMK[1]. Członkinią Towarzystwa Naukowego w Toruniu jest od 1961 r.[3] Od 1965 r. jest członkinią Towarzystwa Miłośników Torunia, a od 1967 r. pełni różne funkcje w jego zarządzie[2]. Współuczestniczyła w powoływaniu Stowarzyszenia Absolwentów UMK w Toruniu i jest jego członkinią od początku[4]. Była przewodniczącą Komisji Nauczania Astronomii w Międzynarodowej Unii Astronomicznej przez dwie kadencje. Od 1983 r. jest członkinią Klubu Inteligencji Katolickiej i była prezeską oddziału toruńskiego w latach 1994–2017. W 1992 r. została członkinią Europejskiego Towarzystwa Astronomicznego. Od lat dziewięćdziesiątych była jurorką Wojewódzkiego Konkursu z Fizyki i Astronomii organizowanego przez Polskie Towarzystwo Miłośników Astronomii. Od 1996 r. współpracowała z Radą Miasta Torunia w sprawach związanych z nazewnictwem ulic. Zakładała Klub Turystyki Górskiej „Karpaty” w Toruniu. Jest członkinią Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego[3].
Wyróżnienia edytuj
W 1954 r. jej praca magisterska została nagrodzona w konkursie na prace naukowe z okazji Roku Kopernikowskiego, obchodzonego w 1953 r. (po raz pierwszy po wojnie). Otrzymała Medal 40-lecia UMK[1]. PTMA odznaczyło ją złotą odznaką nr 101 w 1994 r.[5] Towarzystwo Miłośników Torunia przyznało jej Złote Astrolabium w 2001 r. Otrzymała Medal Komisji Edukacji Narodowej[3]. W 2010 r. została uhonorowana Medalem Za Zasługi dla UMK[4] oraz członkostwem honorowym Stowarzyszenia Absolwentów UMK w Toruniu[4]. W 2013 r. została odznaczona medalem „Za Zasługi dla Miasta Torunia” na wstędze[2]. W 2018 r. otrzymała Medal Thorunium od prezydenta Torunia oraz Medal Marszałka Województwa Kujawsko-Pomorskiego[3]. W 2021 r. została honorowym członkiem Polskiego Towarzystwa Astronomicznego[6].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e f g h i j k l m Cecylia Iwaniszewska, Wspomnienia o moim uniwersytecie, Toruń: Towarzystwo Miłośników Torunia, 2014, ISBN 978-83-927097-1-8, OCLC 946323603.
- ↑ a b c d e f g Medal dla Cecylii Iwaniszewskiej [online], torun.pl [dostęp 2022-11-28] (pol.).
- ↑ a b c d e f g h i j Katarzyna Tomkowiak, Piękny Jubileusz. 90. urodziny Doktor Cecylii Iwaniszewskiej, „Rocznik Toruński”, 45, 2018, s. 7–18 [dostęp 2018-11-29].
- ↑ a b c d Stowarzyszenie Absolwentów UMK [online], absolwenci.umk.pl [dostęp 2022-11-28].
- ↑ Studio 2.2.4, Historia – Polskie Towarzystwo Miłośników Astronomii Oddział w Toruniu [online], torun.ptma.pl [dostęp 2022-11-28] (pol.).
- ↑ Członkowie honorowi [online], Polskie Towarzystwo Astronomiczne, 2 listopada 2014 [dostęp 2022-11-28].