Czarnoksiężnik z Oz

amerykański film z 1939

Czarnoksiężnik z Oz (ang. Wizard of Oz, znany również pod nazwą Czarnoksiężnik z krainy Oz) – amerykański film familijny, fantastyczno-przygodowy musical z 1939 roku produkcji Melvyna LeRoya, przeważnie w reżyserii Victora Fleminga. Film jest adaptacją powieści dla dzieci Czarnoksiężnik z Krainy Oz autorstwa L. Franka Bauma[2].

Czarnoksiężnik z Oz
Wizard of Oz
Ilustracja
Plakat filmu
Gatunek

musical filmowy
familijny
fantastyczny
przygodowy

Rok produkcji

1939

Data premiery

USA: 12 sierpnia 1939
Polska: 1 maja 1994 (premiera telewizyjna)[1]

Kraj produkcji

Stany Zjednoczone

Język

angielski

Czas trwania

102 min

Reżyseria

Victor Fleming

Scenariusz

Noel Langley
Florence Ryerson
Edgar Allan Wool

Główne role

Judy Garland
Frank Morgan
Ray Bolger
Jack Haley
Bert Lahr
Margaret Hamilton

Muzyka

E.Y. Harburg
Harold Arlen
George Bassman
George E. Stoll
Robert W. Stringer
Herbert Stothart

Zdjęcia

Harold Rosson

Scenografia

Cedric Gibbons
Edwin B. Willis
Malcolm Brown
William A. Horning
Jack Martin Smith

Kostiumy

Adrian

Montaż

Blanche Sewell

Produkcja

Mervyn LeRoy

Wytwórnia

Metro-Goldwyn-Mayer
Loew’s

Dystrybucja

Metro-Goldwyn-Mayer

Nagrody
1940: cztery Oscary
Strona internetowa

W roku 1989 był jednym z 25 pierwszych filmów wprowadzonych do Narodowego Rejestru Filmowego Stanów Zjednoczonych jako film „znaczący kulturowo, historycznie bądź estetycznie”[3]. W roku 1995, z okazji stulecia narodzin kina, film znalazł się na watykańskiej liście 45 filmów fabularnych, które propagują szczególne wartości religijne, moralne lub artystyczne[4][5]. W roku 2007 film został wpisany na listę UNESCO Pamięć Świata[6].

Fabuła

edytuj

Główną bohaterką jest 12-letnia Dorotka Gale, która mieszka z ciotką i wujkiem na farmie w Kansas, a jej najbliższym przyjacielem jest piesek Toto. Połowa farmy należy jednak do pani Gulch, która nie należy do sympatycznych osób. Kiedy pewnego dnia Toto gryzie kobietę w nogę, ta postanawia go uśpić. Dorotka uważa, że jedynym sposobem na uratowanie czworonoga będzie ucieczka. Jednak spotkany przypadkiem profesor Marvel przekonuje nieświadomie dziewczynkę do powrotu do domu. Gdy Dorotka i Toto wracają tam, w dom z ogromną mocą uderza dużych rozmiarów trąba powietrzna i porywa dziewczynkę wraz z psem i całym budynkiem.

Tornado przenosi Dorotkę i Toto do fantastycznej krainy Oz, znajdującej się po drugiej stronie tęczy. Nowa przygoda rozpoczyna się od śmierci Złej Czarownicy ze Wschodu, której siostra – Zła Czarownica z Zachodu – poprzysięga zemstę na dziewczynce. Dorotka postanawia udać się do Szmaragdowego Grodu, stolicy krainy Oz, aby odnaleźć jej władcę, potężnego czarownika, i prosić o pomoc w powrocie do domu.

Podczas wyprawy dziewczynka poznaje nowych przyjaciół – Blaszanego Drwala, Stracha na Wróble i Tchórzliwego Lwa, którzy przyłączają się do Dorotki i Toto. Nowi towarzysze również pragną poznać czarnoksiężnika i poprosić go o spełnienie własnych marzeń: Blaszany Drwal chciałby mieć prawdziwe serce, Tchórzliwy Lew – odwagę, a Strach na Wróble – mądrość. Plany Dorotki i jej przyjaciół stara się jednak usilnie pokrzyżować Zła Czarownica z Zachodu.

Obsada

edytuj
 
Judy Garland w zwiastunie filmu

Produkcja

edytuj

Rolę Dorotki miała zagrać Shirley Temple, jednak ostatecznie w postać tę wcieliła się aktorka i piosenkarka Judy Garland, która miała wówczas 17 lat[7].

Z filmu pochodzi piosenka „(Somewhere) Over the Rainbow”, która stała się przebojem muzyki rozrywkowej[8].

Nagrody i wyróżnienia

edytuj

Nagrody

edytuj
  • 1940: Nagroda Akademii Filmowej – Oscar – Najlepsza muzyka oryginalna
  • 1940: Oscar – najlepsza piosenka (Over the Rainbow)
  • 2005: Satelita (Nagroda Międzynarodowej Akademii Prasowej) – Najlepsze wydanie DVD klasyków kina, za 3 płytowe wydanie kolekcjonerskie
  • 2006: Saturn (Nagroda Akademii Science Fiction, Fantasy i Horroru) – Najlepsze wydanie DVD klasyków kina

Nominacje

edytuj
  • 1939: Złota Palma na Festiwalu Filmowym w Cannes
  • 1940: Oscar – najlepszy film
  • 1940: Oscar – najlepsza scenografia
  • 1940: Oscar – najlepsze efekty specjalne
  • 1940: Oscar – najlepsze zdjęcia filmów kolorowych
  • 2005: Satelita – najlepsze dodatki w wydaniu DVD, za 3 płytowe wydanie kolekcjonerskie
  • 2005: Satelita – najlepsze wydanie DVD, za 3 płytowe wydanie kolekcjonerskie
  • 2005: Satelita – najlepsze wydanie DVD filmu dla młodych widzów, za 3 płytowe wydanie kolekcjonerskie

Miejsca w rankingach i plebiscytach

edytuj
  • 2001: 6. miejsce na liście stu najlepszych filmów wszech czasów według Amerykańskiej Akademii Filmowej
  • 2001: 26. miejsce w rankingu 100 najlepszych filmów wszech czasów przeprowadzonym przez telewizję Channel 4
  • 2002: 7. miejsce w rankingu brytyjskiej sieci sklepów Woolworths na filmy zapewniające dobre samopoczucie
  • 2003: 3. miejsce w rankingu ogłoszonym przez kanał Channel 4 na najpopularniejsze na Wyspach Brytyjskich musicale
  • 2003: 4. miejsce na Liście 100 największych bohaterów i złoczyńców wszech czasów dla Margaret Hamilton za rolę Złej Czarownicy z Zachodu według Amerykańskiego Instytutu Filmowego
  • 2004: 1. miejsce na Liście 100 najlepszych piosenek filmowych wszech czasów dla Over the Rainbow według Amerykańskiego Instytutu Filmowego
  • 2004: 82. miejsce Liście 100 najlepszych piosenek filmowych wszech czasów na dla piosenki Ding Dong! The Witch Is Dead według Amerykańskiego Instytutu Filmowego
  • 2005: 7. miejsce w kategorii najlepszy film w historii kina w rankingu Digital Dreem Doors
  • 2005: 4., 23. i 99. miejsce na Liście 100 najlepszych kwestii filmowych wszech czasów według Amerykańskiego Instytutu Filmowego
  • 2006: 6. miejsce w rankingu magazynu „Hotdog” na najwspanialszy film wszech czasów
  • 2006: 3. miejsce na liście 25 najlepszych musicali wszech czasów według Amerykańskiego Instytutu Filmowego
  • 2006: 26. miejsce na Liście 100 najbardziej inspirujących filmów wszech czasów według Amerykańskiego Instytutu Filmowego
  • 2007: 10. miejsce na liście stu najlepszych filmów według Amerykańskiego Instytutu Filmowego
  • 2008: najlepsza produkcja fantasy w historii kina według Amerykańskiego Instytutu Filmowego

Nawiązania i kontynuacje

edytuj

Czarnoksiężnik z krainy Oz po sukcesie produkcji LeRoya był jeszcze wielokrotnie przenoszony na ekrany kin i telewizorów: jako Czarnoksiężnik z krainy Oz (The Wiz, 1978) Sidneya Lumeta[9], Powrót do Krainy Oz (Return to Oz, 1985) Waltera Murcha[10] i poważniejszy w tonacji miniserial Blaszany bohater (Tin Man, 2007)[11]. Do Czarnoksiężnika... nawiązują m.in. Muppety w krainie Oz (2005) Kirka Thatchera[12].

W Australii (USA, Australia, 2008) lady Ashley, chcąc nawiązać kontakt z Nullah, opowiada mu o Czarnoksiężniku z Oz i śpiewa piosenkę „Over the Rainbow”. Z kolei podczas balu u Kinga Carneya bohaterowie oglądają film[13].

W Prezencie pod choinkę (USA, 1983), którego akcja dzieje się w latach 40. XX wieku, trwa kampania reklamowa filmu, a Ralphie w swoich wyobraźni obsadza niektóre osoby z jego otoczenia w postacie filmu[14].

W skeczu brytyjskiego programu komediowego The Benny Hill Show „WonderGran Meets Dr. Jackal and Mr. Hyde”, gdy pan Hyde zaprzyjaźnia się z gangiem złodziei, w tle leci muzyka „We’re Off to See the Wizard”[15].

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. Trybuna Śląska, 1994, nr 100 - Śląska Biblioteka Cyfrowa [online], sbc.org.pl [dostęp 2024-04-22] (pol.).
  2. The best of video – poradnik: kino, tv, sat., video. Warszawa: Oficyna Wydawnicza COMFORT, 1994.
  3. Chris Hicks: REGISTRY LETS NEGLECTED `SUNRISE' SHINE IN SPOTLIGHT AT LAST, FAN SAYS. Deseret News, 1989-09-24. [dostęp 2023-11-10]. (ang.).
  4. Niektóre ważne filmy, czyli tzw. lista watykańska. kultura.wiara.pl. [dostęp 2010-05-01].
  5. usccb.org. usccb.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-08-06)]. Film and Broadcasting –Vatican Best Films List (ang.).
  6. The Wizard of Oz (Victor Fleming 1939), produced by Metro-Goldwyn-Mayer. unesco.org. [dostęp 2013-11-17]. (ang.).
  7. Czarnoksiężnik z krainy Oz. [dostęp 2009-05-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (29 października 2009)].
  8. Zob. Lista standardów muzyki rozrywkowej i jazzowej.
  9. Roger Ebert, The Wiz movie review & film summary (1978) | Roger Ebert [online], RogerEbert.com [dostęp 2022-09-30] (ang.).
  10. Return to Oz [online], Rotten Tomatoes [dostęp 2022-09-30].
  11. Jenna Wortham, Sci Fi Channel's Tin Man a Huge Hit; Bigger Than Dune, „Wired”, ISSN 1059-1028 [dostęp 2022-09-30] (ang.).
  12. The Muppets' Wizard of Oz (2005) [online], Radio Times [dostęp 2022-09-30] (ang.).
  13. Baz Luhrmann: How we made the epic of Oz. The Guardian, 2008-11-02. [dostęp 2021-09-30]. (ang.).
  14. Rod Pocowatchit: 12 fun trivia tidbits about ‘A Christmas Story’. The Wichita Eagle, 2017-12-04. [dostęp 2021-09-30]. (ang.).
  15. WonderGran Meets Dr. Jackal and Mr. Hyde. Benny Hill (scen.), Dennis Kirkland (reż.). The Benny Hill Show. ITV. 1981-01-07. Odcinek 1, seria 12. [dostęp 2021-09-30].

Linki zewnętrzne

edytuj